Το αντρόγυνο των βράχων

Οι λεγόμενοι «Μεότο» (δηλαδή γυναίκα και άντρας, μ’ άλλα λόγια αντρόγυνο), οι γνωστοί δύο, δεμένοι μεταξύ τους βράχοι στην ανατολική ακτή, είναι από τα πιο γνωστά τοπία της Ιαπωνίας. Από εκείνα που κάνουν κάποιον να θέλει να φανταστεί πώς πρέπει να ήταν η περιοχή, ήσυχη και γεμάτη ιερό δέος για τους πιστούς της εγχώριας θρησκείας της Ιαπωνίας, του Σίντο, πριν γίνει τουριστικό αξιοθέατο και σκηνικό φωτογραφιών με τη διάσημη ανατολή, όπου ο ήλιος φαίνεται ότι βγαίνει ανάμεσα από τους δύο βράχους.

Βρίσκονται στην επαρχία Μίε, κοντά στο μεγαλύτερο ιερό αυτής της θρησκείας, στο ιερό της Αματεράσου, στο Ίσε. Όπως θα το περίμενε κανείς, ο μεγάλος βράχος συμβολίζει τον άντρα και ο μικρός τη γυναίκα. Πάνω στον μεγάλο υπάρχει το τυπικό τορίι, η πύλη που σημαίνει ότι ο τόπος ή το αντικείμενο που βρίσκεται πίσω (εδώ, κάτω) είναι ιερό, κι ανάμεσά τους μια χοντρή σιμενάουα, ένα σχοινί από πλεγμένες ίνες ρυζιού, που παίζει τον ίδιο ρόλο στα σιντοιστικά ιερά. Εδώ όμως η σιμενάουα συνδέει και το αντρόγυνο, που αν και κοντά-κοντά, το χωρίζουν οι δίνες του νερού που στριφογυρίζουν ανάμεσά τους, όσο τουλάχιστο δεν αποσύρεται η παλίρροια. Η σιμενάουα αντικαθίσταται με καινούργια κάθε χρόνο, με ειδική τελετή, που κάνουν σιντοιστές ιερείς.

Το αντρόγυνο είναι ιερό, διότι συμβολίζει το αρχετυπικό σιντοϊστικό ζεύγος, τον Ιζανάκι και την Ιζανάμι, που, κατά τη σιντοϊστική μυθολογία, με την ένωσή τους γέννησαν τα διάφορα μέρη του αρχιπελάγους. Ποιος πρωτοείδε τους βράχους σαν Ιζανάγκι και Ιζανάμι; Από πότε υπάρχει η λατρεία τους; Ή προηγήθηκε ίσως η θεώρησή τους ως απλού ζευγαριού, όπως ανά τον κόσμο συχνά δέντρα ή βράχοι ή άλλα πράγματα που μοιάζουν να είναι με κάποιο τρόπο μαζί έχουν θεωρηθεί σύζυγοι ή αδέρφια κ.λπ. κι έχουν επενδυθεί με ανάλογους θρύλους; Κανείς δεν ξέρει.
Η πρώτη εικόνα (ξυλογραφία) των βράχων συνδεδεμένων με σιμενάουα βρίσκεται στο έργο της μέσης Εντό «Ise sangū meisho zū kai” (『伊勢参宮名所図会』«Εικόνες φημισμένων σημείων του προσκυνήματος στο Ίσε Τζίνγκου»). Τώρα, εφόσον το κεντρικό ιερό της Αματεράσου, στο Ίσε, είναι κοντά, μπορεί κάποιος να εικάσει και την ανάλογη επιρροή, ότι δηλαδή στοιχεία της μυθολογίας όπου αυτή πρωταγωνιστεί, μ’ άλλα λόγια οι δύο κοσμογονικοί θεοί, θα βλέπονταν σε κάτι, κάπου εκεί κοντά.

Όπως και νάχει η ιστορική αρχή, το σημαντικό είναι ότι στον επισκέπτη οι βράχοι Μεότο μεταδίδουν σίγουρα κάτι από εκείνο το ιερό δέος, το μυστήριο, την αφοσίωση και την πίστη, το δέσιμο που διαρκεί για πάντα κι όλα όσα συνοδεύουν την πραγματικότητα της συζυγικής ένωσης ανάμεσα σε έναν άντρα και μία γυναίκα. Υψώνονται σαν σύμβολα όλων αυτών, εμφανίζοντας την αιώνια ένωση του αρσενικού και του θηλυκού σε δύο συγκεκριμένα πρόσωπα σαν αρχέτυπο. Γι αυτό και εκτός από αξιοθέατο το σημείο είναι επίσης τόπος προσευχής ζευγαριών, για να διαρκέσει η ένωσή τους.
Κοντά στους δύο βράχους υπάρχει κι ένα γνωστό σιντοιστικό ιερό, το Φουτάμι -Οκιτάμα, που είναι γεμάτο με μικρές και μεγάλες, από πέτρα ή ορείχαλκο, γλυπτές παραστάσεις βατράχων. Οι βάτραχοι φτάνουν μέχρι τη θάλασσα, ακόμα και κοντά στους Μεότο. Ακόμα και οι βρύσες από τις οποίες τρέχει το νερό στη γούρνα που διαθέτει κάθε σιντοιστικό ιερό για την τυπική κάθαρση που είναι γνωστή ως «τεμίζου» (πλύσιμο των χεριών και του στόματος ως ενός είδους καθαρμού, για να προσεγγίσει κανείς μετά τη θεότητα του ναού καθαρός) είναι τρεις μεγάλοι βάτραχοι.

Ο λόγος είναι ότι η λέξη για το βάτραχο, «καέρου» είναι ομόφωνη με τη λέξη για το «επιστρέφω» – μόνο που, βέβαια, όπως στην περίπτωση των τόσων ομοφώνων που διαθέτουν τα ιαπωνικά, γράφεται με διαφορετικά ιδεογράμματα. «Καέρου», λοιπόν, ίσον επιστρέφω, κι όποιος θέλει να επιστρέψει ένα αγαπημένο πρόσωπο, δεν έχει παρά να πάει σ’ αυτό το ιερό και να κάνει μια ευχή επιστροφής γι’ αυτό.

Του καθηγητή Στέλιου Λ. Παπαλεξανδρόπουλου
greecejapan