Δύο αντίθετους ψυχολογικά ανθρώπινους τύπους στην ώρα της προσευχής εμφανίζει η γνωστή παραβολή του τελώνου και φαρισαίου, που εγκαινιάζει την πιο κατανυκτική περίοδο του έτους. Την περίοδο του Τριωδίου.
Από τον Βασίλειο Χ.Στεργιούλη
Ο ένας τύπος ανήκει στους Φαρισαίους. Στη θρησκευτική τάξη που έκανε την εμφάνισή της τον 2Ο π.Χ. αιώνα κατά τους αγώνες των ζηλωτών ισραηλιτών εναντίον των ελληνιστών για να διατηρήσουν καθαρή τη θρησκεία τους από προσμίξεις με άλλα στοιχεία. Με τον καιρό όμως παρέμεναν στους τύπους. Έγιναν τυπολάτρες. Υπήρχαν όμως και συνεπείς φαρισαίοι όπως ο Νικόδημος, ο Γαμαλιήλ κ.α.
Ο άλλος τύπος ανήκει στην τάξη των τελωνών, που δεν είχε καλή φήμη. Ήταν οι φοροεισπράκτορες. Φέρονταν με απάνθρωπη σκληρότητα και βία στο λαό προκειμένου να εισπράξουν τους φόρους. Γι’ αυτό και τους μισούσε ο κόσμος. Αναφέρεται περίπτωση τελώνου που έφθασε στο σημείο να ξεθάψει νεκρό οφειλέτη και να τον μαστιγώσει. Και όταν τον ρώτησαν γιατί φέρεται έτσι, αφού δεν μπορούσε να περιμένει τίποτε από έναν νεκρό, η απάντησή του ήταν: για να συγκινηθούν οι συγγενείς του και να πληρώσουν εκείνοι τον φόρο. Οι τελώνες ήταν, οι πιο άσπλαχνοι και γι’ αυτό ήταν οι πιο αντιπαθείς στην κοινωνία. Στην ερώτηση ποιο είναι το πιο φοβερό θηρίο, ένας σοφός απάντησε: «Στα βουνά οι αρκούδες, στις πόλεις οι τελώνες».
Στην παραβολή ο φαρισαίος εμφανίζει στοιχεία εγωισμού και κατάκρισης. Περηφανεύεται ότι δεν είναι όπως οι λοιποί άνθρωποι. Και κατακρίνει τον τελώνη, που συναισθανόμενος την αμαρτωλότητά του, προσεύχεται με συντριβή καρδιάς. Δεν ήθελε ούτε τα μάτια του να σηκώσει στον ουρανό.
Η προσευχή του φαρισαίου από μέσον επικοινωνίας με τον Θεό κατάντησε ευκαιρία αυτάρεσκης επίδειξης και προσθήκης αμαρτιών. Ενώ η συντριβή του τελώνη είλκυσε το έλεος του φιλάνθρωπου θεού , όπως δηλώνει η κατάληξη της παραβολής. Δικαιώθηκε ο αμαρτωλός τελώνης και κατακρίθηκε ο τυπολάτρης φαρισαίος.
Όπως γίνεται αντιληπτό, η παραβολή διδάσκει τη λυτρωτική δύναμη της αληθινής προσευχής. Αυτής στην οποία ο άνθρωπος νιώθει ως ανάγκη να ξεδιπλώσει με ταπείνωση και συντριβή καρδιάς τον πραγματικό του εαυτό στον πανοικτίρμονα Θεό. Ετσι ξαλαφρώνει από το βάρος της αμαρτίας και της ενοχής, που πιέζει ασφυκτικά τα στήθη του. Γιατί, κακά τα ψέματα, υποφέρουμε πολύ στη ζωή μας από το κακό που μας προξενούν οι άλλοι καθώς και από εκείνο που προξενούμε εμείς σε αυτούς.
Είναι μεγάλη η δύναμη της αληθινής προσευχής. Αυτής που μοιάζει με τη συζήτηση που κάνει ένα παιδί με τον πατέρα του. Επιδρά ευεργετικά ακόμη και στον σωματικό οργανισμό του προσευχόμενου, όπως βεβαιώνουν σχετικές έρευνες ειδικών. Όπως για παράδειγμα του γνωστού ιατροφιλοσόφου και βιολόγου Αλέξη Καρρέλ. Έχει γραφτεί γι’ αυτόν ότι «Η πείρα του ως χειρουργού, γιατρού και φυσιολόγου, τα εργαστηριακά του πειράματα σχετικά με την αναγέννηση των ιστών και την επούλωση των πληγών, που τον απασχόλησαν πολλά χρόνια συνέχεια, του επέτρεψαν να εκτιμήσει με τη σωστή της αξία μερικά θεραπευτικά αποτελέσματα της προσευχής». Ο ίδιος μάλιστα γράφει σε ειδική μελέτη του για την προσευχή ότι: «Από πικρή πείρα, μάθαμε πως η εξαφάνιση του ηθικού και θρησκευτικού αισθητηρίου από την πλειονότητα των δημιουργικών στοιχείων ενός Έθνους, φέρνει στο Έθνος αυτό την παρακμή και την υποδούλωσή του στους ξένους».
Πόσο επιβεβαιωτικό της αλήθειας του Ευαγγελίου είναι το μήνυμά του! Και πόσο επίκαιρο για την εποχή μας, ιδιαίτερα δε για μας τους Νεοέλληνες!
Θα το ακούσουμε όμως; Θα σταματήσουμε τον ολισθηρό δρόμου του «προοδευτισμού» και της αποκοπής από τις Ελληνορθόδοξες ρίζες μας; Θα εννοήσουμε ότι στις δύσκολες μέρες που περνάμε, η καλύτερη συμμαχία είναι αυτή με τον Παντοδύναμο Θεό, ώστε με θερμή προσευχή να ζητήσουμε, όπως ο τελώνης, την βοήθειά Του;