Πιερ Μπουρντιέ- Ο πλέον μεταφρασμένος επιστήμονας του τέλους του 20ου αιώνα

Ο Πιέρ Μπουρντιέ (1 Αυγούστου 1930 – 23 Ιανουαρίου 2002) ήταν Γάλλος φιλόσοφος, κοινωνιολόγος και κοινωνικός επιστήμονας.

Σπούδασε φιλοσοφία στην École Normale Supérieure στο Παρίσι. Το 1964 γίνεται διευθυντής ερευνών στην École des Hautes Études, όπου τέσσερα χρόνια μετά ιδρύει το Centre de Sociologie Européenne. Επιπλέον, εκείνη τη χρονιά διευθύνει τη σειρά «Le Sens Commun» των εκδόσεων “Minuit”, ενώ το 1975 γίνεται ιδρυτής και διευθυντής του περιοδικού Actes de la recherche en sciences sociales.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 κερδίζει την έδρα της κοινωνιολογίας στο Collège de France. Το 1989 ίδρυσε και διηύθυνε την ευρωπαϊκή επιθεώρηση βιβλίου LIBER και το 1996 τον εκδοτικό οίκο «Raison d’Agir».
Το έργο του και οι αμφισβητήσεις
Στα περισσότερα από 40 έτη παγκόσμιας επιστημονικής παρουσίας του παρήγαγε ένα τεράστιο επιστημονικό έργο εμπειρικής και θεωρητικής έρευνας, που μεταφράστηκε σε πολλές χώρες του κόσμου και ενέπνευσε ένα σπουδαίο αριθμό ερευνών σε πολλούς επιστημονικούς κλάδους. Ο Μπουρντιέ είναι ο πλέον μεταφρασμένος επιστήμονας του τέλους του 20ού αιώνα, φιλόσοφος-κοινωνικός επιστήμονας με παγκόσμια αναγνώριση και έργο που σημαδεύει τη συζήτηση των ιδεών αυτού του αιώνα.
Ο Μπουρντιέ είχε τοποθετηθεί δημόσια στα αριστερά της αριστεράς, δηλαδή την άκρα αριστερά. Η συνεχής προβολή του από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης της χώρας του, καθώς και οι αιρετικές, ακροαριστερές του απόψεις τον έχουν κάνει να συγκρουστεί με όλους τους στοχαστές της Γαλλίας, ανεξαρτήτως ιδεολογίας. Μάλιστα, όταν είχε πρωτοκυκλοφορήσει το βιβλίο του Εκείνο που θέλει να πει το ομιλείν, πάνω στη σκέψη του Βίτγκενσταϊν, πολλοί φιλόλογοι, γλωσσολόγοι και μαθητές του Βίτγκενσταϊν είχαν γελάσει κοροϊδευτικά, θεωρώντας το απλουστευτικό και άστοχο.
Επιρροές
Το έργο του Μπουρντιέ έχει επιρροές από την παραδοσιακή ανθρωπολογία και κοινωνιολογία, μια σύνθεση των οποίων έχει ενσωματώσει στη δική του θεωρία. Από τον Βέμπερ διατήρησε τη σημασία της κυριαρχίας και των συμβολικών συστημάτων στην κοινωνική ζωή, όπως επίσης και από την ιδέα των κοινωνικών επιταγών, η οποία θα μεταμορφωθεί τελικά από τον Μπουρντιέ σε μια θεωρία πεδίων.
Από τον Μαρξ πήρε την ιδέα της “κοινωνίας” ως το σύνολο των κοινωνικών σχέσεων: «ό,τι υπάρχει στον κοινωνικό κόσμο είναι σχέσεις – όχι διαδράσεις μεταξύ δρώντων ή δι-υποκειμενικοί δεσμοί μεταξύ ατόμων, αλλά αντικειμενικές σχέσεις που υπάρχουν ανεξάρτητα από την ατομική συνείδηση και επιθυμία» και την ανάγκη να αναπτυχθεί διαλεκτικά η κοινωνική θεωρία από την κοινωνική πρακτική.
Η ταξική προέλευση του καλλιτεχνικού γούστου είχε ήδη αναδειχθεί από τον Άρνολντ Χάουζερ στην Κοινωνική Ιστορία της Τέχνης (1951).
Από τον Εμίλ Ντιρκέμ, μέσω του Μαρσέλ Μάους και του Κλοντ Λεβί-Στρος, ο Μπουρντιέ κληρονόμησε μια δομιστική εξήγηση της τάσης των κοινωνικών συστημάτων να αναπαράγονται, που βασίζεται στην ανάλυση των συμβολικών δομών και των μορφών ταξινόμησης. Παρ’ όλα αυτά, ο Μπουρντιέ διαφέρει από τον Ντιρκέμ στο ότι δίνει έμφαση στο ρόλο του κοινωνικού δρώντος στην επιτέλεση συμβολικών επιταγών μέσα από τη σωματοποίηση των κοινωνικών δομών. Επίσης τόνισε ότι η αναπαραγωγή των κοινωνικών συστημάτων δεν λειτουργεί με μια λογική λειτουργισμού.
O Μερλό-Ποντύ και μέσω αυτού η φαινομενολογία του Έντμουντ Χούσερλ έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη συγκέντρωση του Μπουρντιέ στο σώμα, δράση και πρακτικές τάσεις (οι οποίες βρήκαν την πρωταρχική τους εκπλήρωση στη θεωρία του habitus του Μπουρντιέ). Επηρεάστηκε επίσης από τον Λούντβιχ Βίτγκενσταϊν, ειδικά σε σχέση με το έργο του τελευταίου για την τήρηση των κανόνων, αναφέροντας ότι «ο Βίτγκενσταϊν είναι ίσως ο φιλόσοφος που με έχει βοηθήσει περισσότερο σε στιγμές δυσκολίας. Είναι κάτι σαν σωτήρας για περιόδους μεγάλης πνευματικής ανησυχίας».
Το έργο του Μπουρντιέ είναι βασισμένο σε μια προσπάθεια υπέρβασης κάποιων δυϊσμών οι οποίοι, όπως πίστευε, χαρακτήριζαν τις κοινωνικές επιστήμες στην εποχή του (υποκειμενισμός/ αντικειμενισμός, μικρο-/ μακρο-, ελευθερία/ ντετερμινισμός). Οι έννοιές του του habitus, του “κεφαλαίου” (capital) και του “πεδίου” (field) δημιουργήθηκαν με την πρόθεση να ξεπεραστούν αυτές οι αντιθέσεις.
Έργα
Μερικά από τα πιο γνωστά έργα του είναι τα Les héritiers, l’amour de l’art, le métier de socioloque και το La reproduction, που γράφτηκε το 1970 σε συνεργασία με τον Πασσερόν (Passeron).
Η διάκριση
Για την τηλεόραση
Οι κληρονόμοι
Γλώσσα και συμβολική εξουσία
Κείμενα Κοινωνιολογίας
Αντεπίθεση πυρών
Η αίσθηση της πρακτικής
Η ανδρική κυριαρχία
Οι κανόνες της τέχνης
Επιστήμη της επιστήμης και αναστοχασμός
Σχεδίασμα για μια αυτοανάλυση
Μάθημα πάνω στο μάθημα
Η τέχνη του κοινωνιολόγου
Πρακτικοί λόγοι
Κοινωνιολογία της παιδείας
Η αναπαραγωγή
Πασκαλιανοί διαλογισμοί
wikipedia
Φωτογραφία: Από Auteurs:Sylvie Nikitine et Jacques Rutman. Réalisation: Jacques Rutman – Sup-numerique.gouv.fr, CC0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid