Ψάχνοντας το «έσωθεν» του ποτηρίου

ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Γράφει ο Πρωτ. Ανδρέας Καππές Θεολόγος (MSc)

ΚΑΤΕΥΘΥΝΘΗΤΩ Η ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΜΟΥ» (Β΄ Συνέχεια )
Όπως αναφέραμε και στην αρχή [1], πρέπει να έχουμε κατά νου ότι, ο χωμάτινος άνθρωπος μιλάει με το «υπερ φύσιν», δηλαδή με το Θεό, έτσι, αυτό μας καθιστά υπεύθυνους και σώφρονες, ως προς την επικοινωνία μας με το Θεό, όμως πολλές φορές ξεχνούμε το ύψος αυτό και με τα άλογα και συμφεροντολογικά μας αιτήματα, υβρίζουμε το Θεό, διότι τον κατεβάζουμε σε ανθρώπινα συμφέροντα ή αδυναμίες, τα λεγόμενα «εγώ» μας.
Αίτημά μας, η Βασιλεία Του!
Εξετάζοντας και τον τρίτο κατά σειρά κανόνα (αφού είδη στο προηγούμενο άρθρο μας, εξετάσαμε τους δύο πρώτους κανόνες), δηλαδή: την ποιότητα των αιτημάτων μας και την σωστή τοποθέτηση αυτών: «Ζητεῖτε τὴν Βασιλείαν τοῦ Θεοῦ καὶ ταῦτα πάντα προστεθήσεται ὑμῖν»[2], εντολή του Κυρίου μας, πρώτο μέλημά μας, να γίνουμε πολίται της Βασιλείας Του.
Επειδή όμως, ο άνθρωπος είναι εξαρτημένος και απ’ τα φυσικά και αδιάβλητα πάθη, οι ανάγκες του δηλαδή, πείνα, δίψα και κατ` επέκταση, όλα τα βιοτικά τα προς το ζην, με αποτέλεσμα εξ’ ανάγκης να απευθύνεται στο Θεό, δια μέσω της επικοινωνίας αυτής της προσευχής, ζητώντας την άμεση ικανοποίηση των αιτημάτων του αυτών.
Έτσι, ο άνθρωπος-πιστός πολλές φορές ξεφεύγει, ξεχνώντας το πρόσταγμα του Κυρίου: «Τον άρτον ημών τον επιούσιον δος ημίν σήμερον»[3], περιπλανιέται μέσα από το κοσμικό – υλιστικό και καταναλωτικό πνεύμα, με αποτέλεσμα τα αιτήματά του, να μην είναι σωστά, να ξεφεύγουν από το σωστό και ωφέλιμο, να πέφτουν στο κενό, αφού δεν θα ωφελήσουν στην σωτηρία του.
Σκοπός του πιστού τα «Έσχατα», η πορεία μας, να βρίσκεται προς το δρόμο για την Βασιλεία του Θεού[4].
Ένας άλλος βασικός λόγος, για τον οποίο τα αιτήματά μας πέφτουν στο κενό, είναι οι μάταιες φιλοδοξίες, οι οποίες καταλήγουν σε πάθη, γι` αυτό και ο Κύριος τους (μας) επιτιμά με το «ουκ οίδατε τι αιτείσθε»[5].
Δηλαδή, οι μαθηταί άρχισαν να διαλογίζονται περί κοσμικών πραγμάτων και συμφεροντολογικών αιτημάτων (όπως συμβένει και στην εποχή μας), «Οί δε είπων αύτώ δὸς ἡμῖν ἵνα εἷς ἐκδεξιῶν σου καὶ εἷς ἐξεὐωνύμων σου καθίσωμεν»[6].
Προσωπικά οφέλη και πρωτεία, πόσες φορές αλήθεια κι εμείς δεν ξεφύγαμε στα αιτήματά μας; Πόσες φορές δεν παραλογισθήκαμε σε σημείο που τα αιτήματά μας ναβλάπτουν και να γίνονται επιζήμια για συνανθρώπους μας!
Αξίζει να αφήσουμε να μας περιγράψει την κατάστασή μας με την γλαφυρή του πένα, ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς (1296-1359 μ. Χ.), «… Αυτός που κινεί τον Θεό κατά του εχθρού του, παρακινεί να συμμεριστεί την οργήν του και να γίνει μέτοχος του θυμού Του. Αυτό σημαίνει την πτώση της θεότητος εις το πάθος, να νιώσει δηλαδή ο Θεός τα συναισθήματα του ανθρώπου και να μεταπέσει εις την σκληρότητα του θηρίου από την αγαθήν φύσιν. Το ίδιον και ο μανιακός της δόξης, το ίδιον και αυτός που έχει υπερηφανείαν να είναι πρώτος και αυτός που επιδιώκει την νίκην εις τους δικαστικούς αγώνας[…] Όλοι αυτοί δεν απευθύνουν τας δεήσεις προς τον Θεόν δια να ελευθερωθούν από την αρρώστιαν που τους κατέχει, αλλά παρακαλούν να ευοδωθεί η νόσος τους. Και επειδή κρίνουν ως συμφοράν το να αποτύχουν εις τα πάθη τους βατολογούν πραγματικά, ικετεύοντας τον Θεόν να γίνει συνεργός εις την αρρώστιαν του νου του![…]Το χειρότερον όλον, ότι επιθυμούν να πέσει το θείον, δια χάριν τους εις αντιθέτους διαθέσεις[…] Αυτόν που επιζητούν να είναι μαζί τους εύσπλαχνος και πράος, Αυτόν τον Ίδιον παρακαλούν να φανεί εις τους εχθρούς τους σκληρός και αδυσώπητος[…] Αν είναι εις Εκείνους ο Θεός σκληρός δεν θα είναι εις εμένα μαλακός…»[7]
Καταλαβαίνουμε αγαπητοί ότι, όποιος προσεγγίσει δια της προσευχής το Θεό και ζητά παράλογα και πτωχά αιτήματα (από πνευματικής πλευράς πτωχά), δεν έχει κατανοήσει το ύψος της δυνάμεως που πλησιάζει, δεν καταλαβαίνει ότι «υβρίζει το μεγαλείον» του Θεού, ξεχνώντας το παράγγελμα: «Προσεύχεσθε υπέρ των επηρεαζόντων υμάς και διωκόντων υμάς. όπως γένησθε υιοί του πατρός υμών του εν ουρανοίς»[8].
Τα ανωτέρω μας παραγγέλλει ο ίδιος ο Κύριος μας, καθώς «όταν προσεύχεσθε μη λέγετε βατολογίας όπως οι ειδωλολάτρες», πόσο βλάσφημο, πόσο ανώφελο είναι να ζητάμε από τον αιώνιο Θεό, πράγματα πρόσχαρα, επίγεια, ο Θεός που μας χαρίζει την Βασιλεία των Ουρανών, τα Έσχατα, τον Παράδεισό Του!
Εμείς να του γυρίζουμε το πρόσωπο, ζητώντας του την γη, την οποία κάποτε ξέρουμε ότι θα την εγκαταλείψουμε. Ερωτηθείς ο αββάς Νείλος ο ερημίτης (1228-1334 μ. Χ.), περί ποιότητος των αιτημάτων μας, απάντησε: «Να μην θέλεις να σου έρχονται όπως φαίνεται σε σένα καλό, αλλά όπως αρέσει στον Θεό και θα είσαι ατάραχος κι ευχάριστος στην προσευχή σου»[9].
Ακούει ο Θεός τις προσευχές μας;
Έτερος λόγος που γίνεται αιτία, της μη αποδοχής της προσευχής μας, είναι η ασπλαχνία μας κατ’ αυτήν την ώρα, ενώ θα πρέπει να απολογούμαστε για τα σφάλματά μας και να ζητούμε το έλεος του Θεού!
Μόνοι μας φράζουμε αυτή την επικοινωνία, διότι κατ’ αυτή τη στιγμή, σκεφτόμαστε τις πράξεις των εχθρών μας [10].
Όταν πραγματικά μετά από πολύ κόπο, φθάσουμε να έχουμε καθαρίσει την καρδιά μας, τον νου μας, απ’ όλα τα εμπόδια, όταν τα αιτήματά μας τα περάσουμε από έλεγχο πνευματικό, τότε αγαπητοί αδερφοί, έρχεται ο διάβολος να μας φέρει μια σκέψη, έναν κακό λογισμό, θέλοντας να μας απελπίσει δια να χάσουμε τα οφέλη απ’ την προσευχή. Ποιο; Ακούει ο Θεός τις προσευχές μας;
Να ομολογήσουμε, ότι δεν θα πρέπει να ταλαιπωρούμε τον νου, με αυτήν τη σκέψη, αφού η απάντηση βρίσκεται στο Ευαγγέλιο, εάν το μελετούμε παράλληλα με την προσευχή, δεν θα ενοχλούμαστε. Ιδού τι λέει ο Κύριός μας: «διὰτοῦτο λέγω ὑμῖν, πάντα ὅσαἂν προσευχόμενοι αἰτεῖσθε, πιστεύετε ὅτι λαμβάνετε, καὶ ἔσται ὑμῖν»[11].
Η πίστις μας είναι βασικό «εργαλείο», γίνεται δε αιτία, να μας καλλιεργεί εις την επιμονή, επίσης η ελεημοσύνη, γίνεται και αυτή γέφυρα στην ευάρεστη προσευχή, οι πολλές δοκιμασίες μας, κάνουν την προσευχή μας να εισακούεται.
Ακούει ο Θεός τις προσευχές μας; Ακούει ναι, αφού ο Θεός ακούει και τους ραθύμους!
Εκείνους που δεν έχουν καμιά αρετή, μας το εμπεδώνει αυτό ο αββάς Ισαάκ στην ομιλία του με τον λογιότατο μοναχό Κασσιανό: « Ο ίδιος ο Κύριος θέλοντας να μας εξασφαλίσει τα ουράνια και αιώνια αγαθά, μας παροτρύνει να του ασκήσουμε κατά κάποιο τρόπο, με την αναίδειά μας, βία. Και όχι μόνον δεν απωθεί περιφρονητικά τους αναιδείς που προσεύχονται επίμονα, αλλά τους ενθαρρύνει κιόλας και τους επαινεί, δίνοντάς τους τη γλυκιά υπόσχεση, ότι θα τους χαρίσει όλα όσα είχαν ελπίσει και όλα όσα αναμένουν και που τα ζητούν από Αυτόν με επιμονή και υπομονή… ας οπλισθούμε τουλάχιστον με αυτήν την επίμονη αναίδεια η οποία – χωρίς να απαιτεί καμία αξιόλογη προσπάθεια και κόπο»[12].
Να μην αφήνουμε λοιπόν κανένα λογισμό απελπισίας, όταν βλέπουμε ότι δεν παίρνουμε αυτό που ζητάμε, διότι «και όλα όσα ζητήσετε στην προσευχή με πίστη, θα τα λάβετε»[13]. Έτσι, καταλάβουμε τελικά, ότι ο Θεός ακούει τις προσευχές μας και τότε θα αντιληφθούμε τα αποτελέσματα, τα οφέλη τα οποία είναι αρκετά.
Πρωτίστως τα πνευματικά οφέλη!
Ακόμη, θα πρέπει τα οφέλη από την προσευχή μας, παρουσιάζοντας και αυτόν τον τέταρτο κανόνα, να είναι πρωτίστως πνευματικά και κατόπιν υλικά, απαραίτητα για τις ανάγκες μας.
Γι` αυτά τα οφέλη οι Νηπτικοί Πατέρες της Εκκλησίας (φώς κατ’ εξοχήν και εργάται αυτής της μεγάλης διακονίας), μας ομιλούν πως δηλαδή, μπορεί να αποκομίσει ο καθένας μας πρώτα α) ως προς τα πνευματικά όπως: την ταπείνωση, η οποία εκφράζεται με δάκρυα χαρμολύπης την χάρη της χαράς, την χάρη της πραότητας, την χάρη της υπομονής και μακροθυμίας, αλλά όλα αυτά απαιτούν και το ανάλογο κόπο, όσο εμείς κοπιάζουμε εις το αυτό, τόσο χαριτωνόμαστε και στα ψυχικά.
Η προσευχή θα διώξει την απελπισία, την απόγνωση, την ραθυμία και θα δημιουργήσει εις το εσωτερικό μας, χαρά και αναζωογόνηση για νέους αγώνες, θα ζούμε την Βασιλεία των Ουρανών [14], όπως ακριβώς μας την παρουσιάζει ο Ευαγγελιστής Λουκάς «Η βασιλεία του Θεού εντός υμών εστί»[15].
Ο προσευχόμενος θωρακίζεται πνευματικά και σωματικά.
Η προσευχή θα απομακρύνει τα πάθη, μας ασφαλίζει, μας οπλίζει, απομακρύνει τον διάβολο από κοντά μας και μας συνδέει με τους αγίους Αγγέλους, αυτό μας υπογραμμίζει και ο Ιωάννης Χρυσόστομος (349-407περ. μ. Χ.), «….Εκείνοι που προσεύχονται με αφοσίωση δεν ανέχονται να υποστούν κάτι το ανάξιο της προσευχής, αλλά επειδή ντρέπονται τον Θεό, με τον οποίο μόλις επικοινώνησαν, απομακρύνουν αμέσως κάθε δόλο του πονηρού. Εκείνος που μίλησε με τον Θεό και προσευχήθηκε, δεν θα καταδεχτεί τη συναναστροφή με τον πονηρό και ασεβή…»![16]
Όταν ο προσευχόμενος έλθει σε κατάνυξη «καθαρώ νου», ομοιάζει ως ο Απόστολος Πέτρος εκείνη την ώρα εις το Θαβώριον Όρος που απευθύνεται στον Κύριο «Κύριε, καλόν εστίν ημάς ώδε είναι» μετά Σού»[17].
Ένα τελευταίο πνευματικό όφελος, το οποίο πηγάζει εκ της προσευχής, είναι η συμφιλίωσή μας και η συμβίωσή μας με το Θεό, έτσι, όποιος ζει με το Θεό, έχει αποχωριστεί το διάβολο και τα έργα του.
Όμως, ως άνθρωποι που είμαστε κατά την ώρα της προσευχής, ζητάμε και βιοτικά και λαμβάνουμε «Αιτείτε, και δοθήσεται υμίν· ζητείτε, και ευρήσετε· κρούετε, και ανοιγήσεται υμίν, πάς γάρ ο αιτών λαμβάνει και ο ζητών ευρίσκει και τώ κρούοντι ανοιγήσεται»[18].
Και ο Θεός, δε μας δίδει μόνον πνευματικά οφέλη, αλλά και β) υλικά, ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης (335-394 μ. Χ), μας δίδει ακριβώς τα οφέλη που προκύπτουν απ’ τα αιτήματά μας, κατά την ώρα της προσευχής. Να τι μας λέγει ο ιερός πατήρ: «Η προσευχή δίδει την δύναμη εις τα σώματα, τον πλούτο εις τα σπίτια,τηνευνομίαν εις την Πόλιν…την ένωσις όσους είναι σε διάσταση.
Η προσευχή είναι η επισφράγισις της παρθενίας, η πίστις των εγγάμων, το όπλο όσων οδοιπορούν, ο φύλακας όσων κοιμούνται,…η σωτηρία όσων ταξιδεύουν,…. ο συνήγορος δια αυτόν που δικάζεται, η άνεσις του φυλακισμένου, η ανάπαυσις του κουρασμένου, η παρηγορια των λυπημένων…»[19].
Πόσες φορές στενοχωρημένοι προστρέξαμε στα αιματοβαμμένα πόδια του Εσταυρωμένου Χριστού μας και με θερμή προσευχή δεν παρηγορηθήκαμε; Θεός παρηγοριάς και ευσπλαχνίας, αυτό είναι το έργο Του. Να ξεκουράζει εμάς οι οποίοι πονάμε, οι οποίοι θλιβόμαστε, αν κι αρκετές φορές έχουμε αμαρτήσει ενώπιων Του!
Αγαπητοί αναγνώστες, από τα ανωτέρω καταλαβαίνουμε τη σημασία, την σπουδαιότητα, αλλά και την ανεκτίμητη αξία της προσευχής, σκιαγραφήσαμε πολύ ολίγα περί του μεγάλου αυτού θέματος, θέλοντας να μεταδώσουμε βασικούς κανόνες εις το επίμαχο θέμα μας.
Τελειώνοντας το άρθρο μας αυτό, θα ήθελα να διδαχθούμε από μια σπουδαία προτροπή, ενός μεγάλου θεολόγου αλλά και αγίου της Εκκλησίας μας, του Αγίου Συμεών του νέου θεολόγου (949-1022 μ. Χ.). Το παράγγελμά του σε εμάς, αυτές τις ημέρες της Αγίας και Μ. Τεσσαρακοστής που με τη χάρη του θεού φθάνουν εις το τέλος, μάλιστα δε, υπό την απειλή και το φόβο της πανδημίας της νόσου του «κορονοϊου».
Ιδού λοιπόν τι μας λέγει ο ιερός πατήρ: «Προσευχόμενος, χαίρε και αγαλλία χαρά, ανεκλαλήτω, οτί ού μόνον εν εσπέρα και πρωί και μεσημβρία, αλλά και εσθίοντι σοι και πίνοντι και πολλάκις προσομιλούντι, ψάλλοντι και αναγινώσκοντι και ευχομένω και επικλίνης ανακειμένω σοι, η θεία δωρεά και ανεκλάλητος αυτή ελθούσα καταδιώξει σε πάσας τας ημέρας της ζωής σου»[20].
Αυτή τη θεία δωρεά, η οποία κατακτιέται μέσω της προσευχής, είθε ο Θεός να μας δωρίσει πλουσιοπάροχα εις όλους μας, την δύσκολη αυτή περίοδο την οποία διανύουμε, ώστε «Φύγωμεν την απάτην του βίου και την νομιζομένην εφροσύνην αυτού και μόνω προσδράμωμεν τω ψυχοσώστη Χριστώ. Τούτον σπουδάσωμεν ευρείν τον πανταχού παρόντα, και ευρόντες κρατήσωμεν προσπεσόντες τους πόδας αυτού»!![21]
Καλή, Αγία Μ. Εβδομάδα!
1 Πρ βλ. Άρθρο: Για την «Romfea» με τίτλο: «Έχουμε πνευματική εργασία για να μην ξεχάσουμε την περίοδο της Μ. Τεσσαρακοστής», 30/03/2020. Του ιδίου.
2 Λκ.12. 31.
3 Μθ. 6. 11.
4 «…ο Χριστός αναστήθηκε από τους νεκρούς, διανοίγοντας το δρόμο και για τη δική μας ανάσταση. Μας χάρισε την ίδια Του τη ζωή-αθάνατη, που λάμπει μέσα από το μνήμα, ελεύθερη από το θάνατο- και συνεπώς μεταμόρφωσε το θάνατό μας σε είσοδο, σε προσέγγιση, σε αρχή της νίκης[…] αυταπόδεικτη εσωτερική γνώση, πως ο άνθρωπος κλήθηκε για την αιωνιότητα». Αλέξ. Σμέμαν. «Πιστεύω», Η βίωση της πίστης-Α΄, (μτφρ.) Στάθ. Κομνηνός, (Αθήνα: Εκδόσεις «ΑΚΡΙΤΑΣ», 199), σελ.155.
5Μκ. 1. 38.
6Μκ. 1. 37.
7 Γρηγόριος Παλαμάς. Λόγος, περί Ανάγκης Προσευχής. Ε.Π.Ε.
8 Μθ. 5. 45, 46.
9Φιλοκαλία Νηπτικών. Αποφθέγματα Γερόντων Συνομιλία, Αββά Νείλου περί προσευχής, (Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις ΕΠΕ, «Γρηγόριος Παλαμάς», 1978), Τόμ. 1ος, σελ. 493.
10 Γιατί: «Εάν επιθυμής να προσευχιθής όπως πρέπει, να μη λυπήσης ψυχή αλλιώς τρέχεις μάταια»! Όπ. Ανωτ.
11 Μκ. 11. 2, 24.
12 Αββά Κασσιανού. Ετοιμασία. Συνομιλίες με τους Πατέρες της Ερήμου, (Αθήνα-Καρέας: Εκδόσεις «Ετοιμασία», Ι. Μ. Τιμίου Προδρόμου, 2004), Τόμ. 1ος, σελ. 358.
13 Μθ. 21. 22.
14 «…από την προσδοκία της έλευσης του Μεσσία, ο οποίος στις «έσχατες» μέρες της ιστορίας (που εμείς οι θεολόγοι ονομάζουμε «Έσχατα») θα εγκαθιστούσε την Βασιλεία του, συγκαλώντας σε ένα τόπο το διασκορπισμένο και καταταλαιπωρημένο λαό του Θεού προκειμένου να αποτελέσει μια ενότητα γύρω απ` το πρόσωπό του». Πέτρ. Βασιλειάδης. LEX ORANDI Λειτουργική Θεολογία και Αναγέννηση, (Αθήνα: Εκδόσεις «ΙΝΔΙΚΤΟΣ», 2005), σελ. 51.
15 Λκ.17. 21.
16 Ιωάννης Χρυσόστομος. Λόγος περί προσευχής Β΄, ΕΠΕ 31. 198-218. PG 50. 779-786.
17Μθ. 17. 4.
18 Μθ. 2. 7, 8.
19Γρηγόριος Νύσσης. Λόγος περί προσευχής, Ε.Π.Ε.
20Συμεών Ν.Θεολόγος. Κατηχήσεις, Ευχαριστίαι, (Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις «ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ», 1988), Τόμ. 1ος, σελ. 79.
21Όπ. Ανωτ. σελ. 43.
πηγή

ΔΗΜΟΦΙΛΗ