Ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) του ΟΗΕ καθιέρωσε την πρώτη ημέρα της άνοιξης (21 Μαρτίου), ως ημέρα προβληματισμού γύρω από τη δασοπονία, ως έννοιας, αλλά και ως θεσμού που είναι επιφορτισμένος με το βαρύ έργο της προστασίας και ανάπτυξης του δασικού πλούτου.
Τα δάση εκτός από την προσφορά ξυλείας και άλλων αγαθών, προσφέρουν ανεκτίμητες ωφέλειες στον άνθρωπο και διαδραματίζουν ένα πολύ σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας και βιοποικιλότητας στον πλανήτη. Παράγουν σημαντικές ποσότητες ξύλου και βιομάζας, ενώ προσφέρουν ποικιλία δασικών προϊόντων που αξιοποιούνται σε διάφορους τομείς της οικονομίας. Ο υδρολογικός τους ρόλος είναι σημαντικότατος αφού εξασφαλίζουν την παραγωγή τεράστιων ποσοτήτων νερού άριστης ποιότητας.
Παγκοσμίως τα δάση προσφέρουν εργασία και εισόδημα σε περισσότερο από 1,6 δισεκατομμύρια ανθρώπους. Τα δάση μέσα από τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης, παράγουν και απελευθερώνουν οξυγόνο δεσμεύοντας ταυτόχρονα το διοξείδιο του άνθρακα, το οποίο αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα που οδηγεί στην υπερθέρμανση του πλανήτη. Συμβάλλουν επίσης μεταξύ άλλων, στο φιλτράρισμα της ατμόσφαιρας από βλαβερά σωματίδια και αέρια, στην αποτροπή διαβρωτικών φαινομένων και συνθηκών ερημοποίησης, στην προστασία της βιοποικιλότητας, στην προστασία της χλωρίδας και πανίδας, στον εμπλουτισμό των υπογείων υδάτων και στην καθαρότητα του νερού, στην αναψυχή του επισκέπτη και στη δημιουργία συνθηκών ψυχικής ισορροπίας στο σύγχρονο άνθρωπο των αστικών κέντρων.
Τα δάση της Ελλάδας είναι στην πλειονότητά τους φυσικά δάση με ιδιαίτερη οικολογική, αισθητική και οικονομική αξία. Μεγάλο μέρος αυτών (δάση οξιάς, δρυός, αριάς, μικτά και παραποτάμια) ανήκουν στην κατηγορία των αρχέγονων δασών και ως εκ τούτου το ενδιαφέρον τους ξεφεύγει των ορίων της χώρας μας. Είναι δηλαδή σημαντικά τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο.
Σε πολλές περιοχές της χώρας μας φύονται σημαντικά και σπάνια είδη , τα οποία σε μίξη σχηματίζουν έναν μοναδικό οικότοπο, σπάνιο για τα Ελληνικά και ευρωπαϊκά δεδομένα.
Η μετατροπή δασικής γης σε γεωργική, η υπερβόσκηση, οι πυρκαγιές, η μη αειφόρος εκμετάλλευση των δασών, οι μη ορθολογικές διαχειριστικές πρακτικές και η δημιουργία νέων τάσεων οικιστικής ανάπτυξης, αποτελούν τις πιο κοινές αιτίες απώλειας δασικών οικοσυστημάτων, μιας απώλειας που σήμερα ανέρχεται στα 350 τετραγωνικά χιλιόμετρα την ημέρα παγκόσμια.
Σήμερα δυστυχώς βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη καμπή και οι οποιεσδήποτε αρνητικές ενέργειές μας στα δασικά οικοσυστήματα μπορεί να είναι μη αναστρέψιμες. Με πλήθος από άμεσες αλλά και έμμεσες επιπτώσεις που συνίστανται:
-Στην υποβάθμιση των δασικών οικοσυστημάτων λόγω κατακερματισμού τους με αποτέλεσμα αφανισμό ειδών πανίδας και χλωρίδας.
-Στην υποβάθμιση των δασικών οικοσυστημάτων λόγω της αλλαγής των υδρολογικών προτύπων και της αέριας ρύπανσης.
-Στην επιβάρυνση των επιφανειακών ρεόντων υδάτων με τοξικά στοιχεία ως αποτέλεσμα των κάθε λογής ανεξέλεγκτων αποβλήτων.
-Στην επιβάρυνση και ρύπανση των υπόγειων υδάτων ως αποτέλεσμα είτε της άμεσης επαφής τους με τοξικά στοιχεία και ρυπογόνες ουσίες, είτε μέσω της διήθησης των επιφανειακών επιβαρυμένων υδάτων στους υπόγειους υδροφορείς.
Η κλιματική αλλαγή αποτελεί σοβαρή απειλή για τη σταθερότητα των δασικών οικοσυστημάτων και αναμένεται ότι θα προκαλέσει, ιδιαίτερα στη Νότια Ευρώπη, περισσότερη ξηρασία, υψηλότερες θερμοκρασίες και μεγαλύτερης διάρκειας περιόδους ανέμων και καύσωνα, παράγοντες που συμβάλλουν στην έκρηξη και επέκταση δασικών πυρκαγιών, στην απερήμωση και συρρίκνωση των δασών.
Η αποψίλωση των δασών είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την αλλαγή του κλίματος, επειδή είναι υπεύθυνη για όχι λιγότερο από 18% των εκπομπών CO2. Εκτός από την υπερθέρμανση του πλανήτη, η αποψίλωση προκαλεί πολλές άλλες επιβλαβείς επιπτώσεις, συμπεριλαμβανομένης της απώλειας της βιοποικιλότητας και της απασχόλησης για τον τοπικό πληθυσμό.
Τα δάση υφίσταται σήμερα αυξανόμενη πίεση. Κάθε μέρα, αυξάνεται η χρήση ξύλου, (θέρμανση, κατασκευές, διακόσμηση, χαρτί κλπ).
Φυσικά, μπορούμε να συνεχίσουμε να το χρησιμοποιούμε, επειδή το ξύλο είναι μια ανανεώσιμη κατ ‘εξοχήν ύλη. Η παραγωγή ξυλείας απαιτεί τέσσερις φορές λιγότερη ενέργεια από την παραγωγή σκυροδέματος, 60 φορές λιγότερη ενέργεια από την παραγωγή χάλυβα και 130 φορές λιγότερη ενέργεια από την παραγωγή αλουμινίου. Το να χρησιμοποιούμε τα δάση δεν είναι λάθος. Θα πρέπει όμως η χρήση να διέπεται από την αρχή της αειφορίας των καρπώσεων. Εκμεταλλευόμενοι ορθολογικά, ένα δάσος σύμφωνα με τις επιστημονικές αρχές δεν προκαλούμε υποβάθμισή του, εκτός αν η εκμετάλλευση γίνεται ληστρικά και ενεξέλεκτα. Είναι σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά, απαραίτητη μια βιώσιμη διαχείριση των δασών (διατήρηση μιας ισορροπίας μεταξύ των οικολογικών, κοινωνικών και οικονομικών δεδομένων ).
Η ανεκτίμητη αξία των δασών για τον άνθρωπο και το περιβάλλον από τη μια και η συνεχής συρρίκνωσή τους από την άλλη, επιβάλλουν την ανάγκη αλλά και την ευθύνη που έχουμε όλοι μας για την προστασία τους.
Νικήτας Δ. Μάζης MSc
Δ/ντής Δασών Αιτ/νίας
ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΔΑΣΟΠΟΝΙΑΣ
ΔΑΣΟΣ Vs ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ
Ο όρος «Κλιματική αλλαγή», εισήχθη το 1975, από τον ωκεανολόγο Γ.Σ. Μπρέκερ, θέτοντας προφητικά, για πρώτη φορά στην ακαδημαϊκή κοινότητα, το ερώτημα «βρισκόμαστε στο χείλος μίας αποφασιστικής υπερθέρμανσης του πλανήτη;».
Βρισκόμαστε πλέον, ενώπιον της αναμφισβήτητης κλιματικής αλλαγής με την μετατροπή των εύκρατων ή υποτροπικών, μέχρι πρότινος, περιοχών, σε «αφρικανικού τύπου». Μετά από ένα «πύρινο» καλοκαίρι, τον φετινό χειμώνα, οι επικρατούσες θερμοκρασίες στις ΗΠΑ, συναγωνίζονταν αυτές της Ανταρκτικής, αγγίζοντας τους -500C, όταν το θερμόμετρο στην Αυστραλία κατέγραφε θερμοκρασίες άνω των 480C!
Εκτός, όμως, των ακραίων φυσικών μεταβολών και καιρικών φαινομένων, αναμένονται δυσμενείς επιπτώσεις και σε άλλους τομείς. Οι επιδημιολόγοι, έχουν αποδείξει τη σύνδεση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής (μολυσμένα ύδατα, εξάπλωση ιών, βακτηρίων και φορέων λόγω της υπερθέρμανσης) με την εξάπλωση των νόσων επιβαρύνοντας περισσότερο τις φτωχότερες κοινωνίες. Οι βιολόγοι, παρατηρούν την υποβάθμιση των οικοτόπων, την εισβολή αλλόχθονων ειδών σε αυτούς καθώς και την επερχόμενη εξαφάνιση ειδών στη χλωρίδα και την πανίδα (υπέργεια και θαλάσσια), προειδοποιώντας για τις καταστροφικές συνέπειες αυτών στον πλανήτη και την ανθρωπότητα. Ψυχολόγοι και κοινωνιολόγοι, υποστηρίζουν ότι, οι εμφύλιες συρράξεις ανά τον κόσμο, συνδέονται με την αύξηση της θερμοκρασίας. Πιθανολογείται δε, ότι τα αναμενόμενα ακραία φυσικά φαινόμενα, να προκαλέσουν τη μετατόπιση πληθυσμών με επακόλουθες βίαιες συγκρούσεις, ψυχολογική επιβάρυνση κ.α. Η ανασφάλεια σίτισης και καθαρού, πόσιμου νερού, θα ενταθεί περαιτέρω και οι συνθήκες διαβίωσης, για μια μεγάλη μερίδα του πλανήτη, θα επιδεινωθούν.
Χρειάστηκε να περάσουν 15 και πλέον χρόνια από το άρθρο του Μπρέκερ, για να ενσκήψει, η παγκόσμια κοινότητα, στο κρίσιμο θέμα της κλιματικής αλλαγής. Αφορμή ήταν η διαπίστωση από τους επαΐοντες, της μείωσης σε ανησυχητικό βαθμό, των δασών – ιδιαίτερα τον τροπικών δασών την περίοδο εκείνη – της σύνδεσή της με την έξαρση του φαινομένου του θερμοκηπίου και τις δυσοίωνες, για το μέλλον του πλανήτη, επιστημονικές προβλέψεις. Στη Συνδιάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα που έγινε στο Ρίο ντε Τζανέιρο, το 1992, αναγνωρίστηκε ο ρόλος του ΔΑΣΟΥΣ, ως καταλυτικού ρυθμιστή του κύκλου του άνθρακα και ως εκ τούτου, ως πολύτιμου «εργαλείου» για την άμβλυνση της κλιματικής αλλαγής. Ο ρόλος αυτός, συνίσταται στην ικανότητα του ΔΑΣΟΥΣ, αφ’ ενός, να απορροφά και να δεσμεύει το 1/4 της ανθρωπογενούς εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου (CO2), μέσω της φωτοσύνθεσης, λειτουργώντας ως χοάνη, και αφ’ ετέρου, να εκπέμπει άνθρακα με την αναπνοή των φυτών. Ως εκ τούτου, σε όλες τις σχετικές διεθνείς Διεργασίες που ακολούθησαν με τελευταία το 2018 στο Κατοβίτσε της Πολωνίας, το ΔΑΣΟΣ, αποτέλεσε την αιχμή του δόρατος, για τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν.
Στον απόηχο της συνομολογούμενης περιβαλλοντικής υποβάθμισης και της εκτιμώμενης ανικανότητας του γήινου οικοσυστήματος να υποστηρίξει στο μέλλον την ανθρώπινη ζωή, η άσκηση της Δασοπονίας για την αντιμετώπιση της αποδάσωσης και της υποβάθμισης των δασών, αποτελεί έναν άμεσο και αποτελεσματικό τρόπο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής. Σε αυτήν την κατεύθυνση, η Δασική Υπηρεσία, ως θεματοφύλακας – από συστάσεώς της – του δασικού πλούτου της χώρας, έχει εντατικοποιήσει τις δράσεις της, για την προστασία και αναβάθμιση των δασικών οικοσυστημάτων. Στο δύσκολο έργο της, χρειάζεται συμπαραστάτες την κοινωνία. Προς τούτο, απαιτείται ο επαναπροσδιορισμός της σχέσης μας με τη «Φύση», η συμφιλίωσή μας μαζί της.
για τη Δ/ΝΣΗ ΔΑΣΩΝ ΠΙΕΡΙΑΣ
Σημέλα Ελ. Ελευθεριάδου
MSc Δασολόγος