Έλληνας της διασποράς με ρίζες από την Κάρπαθο και την Κρήτη. Γεννήθηκε το 1935 στην Αντίς Αμπέμπα της Αιθιοπίας, όπου και τελείωσε το Γυμνάσιο το 1953 έχοντας αριστεύσει. Tο ίδιο έτος ήρθε στην Αθήνα για πρώτη φορά στα 18 του χρόνια ως υπότροφος της Ελληνικής Κοινότητας.
Φωτογραφία από: By Macedon-40 – Έργο αυτού που το ανεβάζει, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=36840830
O Ανδρέας Λεντάκης περάτωσε τις σπουδές του στο Ιστορικό και Αρχαιολογικό τμήμα της Φιλοσοφικής, διακρινόμενος για την κοινωνική του παρουσία και τους αγώνες του στο φοιτητικό κίνημα, (εξαιτίας των οποίων του αφαίρεσαν σύντομα την υποτροφία), αλλά και για τους γνωστικούς προβληματισμούς τoυ.
Η γλωσσομάθεια τoυ είναι χαρακτηριστική. Mιλούσε άπταιστα, εκτός της ελληνικής, την αγγλική, γαλλική, ισπανική, ιταλική και αιθιοπική γλώσσα και ήταν βαθύς γνώστης της αρχαιοελληνικής και λατινικής γραμματείας.
Ο AΓΩNIΣTHΣ
Ο Ανδρέας Λεντάκης υπήρξε ηγετικό στέλεχος των Φοιτητικών Κινημάτων του ’50 και του ’60, του 1-1-4 και του «15%» (προίκα στην παιδεία και όχι στη Σοφία), που ήταν σύνθημα δικής του έμπνευσης και που σηματοδότησαν μια ολόκληρη εποχή. H πολιτική του δραστηριότητα ξεκίνησε με την ένταξή του στους αγώνες για το Κυπριακό, και παράλληλα με την ένταξη και δράση του στην παράνομη οργάνωση της ΕΠΟΝ (1955-1958).
Το 1958 που αυτοδιαλύθηκε η ΕΠΟΝ εντάχθηκε στη Νεολαία της ΕΔΑ, της οποίας διετέλεσε ηγετικό στέλεχος (ήδη το 1960 είναι μέλος του Κεντρικού Συμβουλίου της Νεολαίας ΕΔΑ). Ταυτόχρονα μετέχει ως Γραμματέας του Συλλόγου των Φοιτητών της Φιλοσοφικής Σχολής από το 1955 έως το 1957, ενώ ήταν από τους βασικούς διοργανωτές του Α’ Πανσπουδαστικού Συνεδρίου το 1957 στις εργασίες του οποίου χρημάτισε Γραμματέας. Γενικός Γραμματέας του Δ.Σ. του Συλλόγου Εργαζομένων Φοιτητών-Σπουδαστών από το 1958 έως και το 1962. Yπήρξε ιδρυτικό μέλος και υπεύθυνος Διεθνών Σχέσεων της ΔΕΣΠΑ (1956-1957).
Εκπροσώπησε το φοιτητικό κίνημα σε διεθνή συνέδρια (Mόσχα, Πράγα, Kούβα, Λονδίνο, Γκάνα), ενώ στο Παγκόσμιο Forum Νεολαίας της Mόσχας, το Σεπτέμβριο του 1964 εκλέχτηκε Πρόεδρος του Προεδρείου του Forum για την προετοιμασία του τελικού ανακοινωθέντος και των αποφάσεων. Στη συνέχεια με τον Τάκη Μπενά (Γραμματέα της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη), επισκέφτηκε την Τασκένδη και ξαναγύρισαν στη Μόσχα, όπου επεξεργάστηκε το σχέδιο Διακήρυξης της ΔΝΛ.
Από τα Ιδρυτικά Μέλη της Κίνησης Λαμπράκη και στη συνέχεια της ΔΝΛ (Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη), της οποίας διατελεί ηγετικό στέλεχος μέχρι το 1967. Δούλεψε δραστήρια στον τομέα της διαφώτισης και του εκπολιτισμού. Με τα λεωφορεία των Λαμπράκηδων μεταφέρει εκστρατεύοντας με συναγωνιστές του σε όλη την Ελλάδα τα δημοκρατικά και πολιτιστικά αιτήματα της εποχής, το σύνθημα «15%» για την παιδεία με αυτό τον τρόπο το πανελλαδικοποιεί και το κάνει κίνημα μαζεύοντας 1.000.000 υπογραφές.
Το 1963 εκδίδεται από την Δημοκρατική Κίνηση Νέων «Γρηγόρης Λαμπράκης» το βιβλίο του Νεοφασιστικές Οργανώσεις στην Νεολαία και το καλοκαίρι του ιδίου έτους Επιτροπή της ΚΓΛ με επικεφαλής τον Μίκη Θεοδωράκη επισκέφθηκε τον Γεώργιο Παπανδρέου, τον συνεχάρη για την εκλογή του και κατέθεσε Υπόμνημα για εκδημοκρατισμό, ζητώντας την άμεση διάλυση των παρακρατικών οργανώσεων και επιδίδοντας ταυτόχρονα το βιβλίο του Ανδρέα Λεντάκη «Νεοφασιστικές Οργανώσεις», που παρείχε την αναγκαία τεκμηρίωση και τις αποδείξεις.
Από τους πρωτοπόρους της ίδρυσης του Κινήματος Ειρήνης, που εκφράστηκε με τη δημιουργία του Συνδέσμου Νέων για τον Πυρηνικό Αφοπλισμό «Μπέρτραντ Ράσσελ» το 1962, συνδιοργάνωσε τις Μαραθώνιες Πορείες Ειρήνης με το Μιχάλη Περιστεράκη, Πρόεδρο του Συνδέσμου και το Νίκο Κιάο, Γραμματέα της.
Στην ιστορική διαδήλωση που σκοτώθηκε ο Σωτήρης Πέτρουλας, στα «Ιουλιανά» (1965), ο Ανδρέας Λεντάκης, που ήταν στοχοποιημένος από την ασφάλεια την ημέρα εκείνη, με την πληροφορία, ότι είχε δοθεί συγκεκριμένη εντολή να τον «εξουδετερώσουν», να έχει διαρρεύσει –αν και προειδοποιήθηκε, δεν εγκατέλειψε τις πρώτες γραμμές, τραυματίστηκε σοβαρά και μεταφέρθηκε σε κρισιμότατη κατάσταση στο νοσοκομείο. (Στοιχείο αρχείου Ιδρ. Λεντάκη-Μαρτυρία Ζήσης Θέος)
Τον Φεβρουάριο του 1966 του αφαιρέθηκε η ελληνική ιθαγένεια και γίνεται ο πρώτος φοιτητής πολιτικός κρατούμενος, που εκτοπίζεται από την κυβέρνηση Στέφανου Στεφανόπουλου με το πρόσχημα ότι είναι «άπατρις», στην Άνδρο και την Μήλο, ενώ ταυτόχρονα του αφαίρεσαν το laissez passer, επειδή ετοιμαζόταν να φύγει για νέο κύκλο σπουδών στο Παρίσι. Απολύθηκε στις αρχές του 1967.
Υπήρξε ιδρυτικό μέλος και Γενικός Γραμματέας του Συλλόγου Φοιτητών της Φιλοσοφικής Σχολής (1955-1957), του Συλλόγου Εργαζομένων Φοιτητών (1958-1962) και της “Πανσπουδαστικής”, στην οποία συνεργάζεται από το 1956 και της οποίας υπήρξε ο τελευταίος αρχισυντάκτης από το 1965 μέχρι τη διάλυσή της από τη Δικτατορία το 1967.
ΑNTIΣTAΣIAKH – ΑNTIΔIKTATOPIKH ΔPAΣH
Γνωστή σε παγκόσμιο επίπεδο είναι η αντιστασιακή δράση του Ανδρέα Λεντάκη εξαιτίας της έντονης και θαρραλέας πολιτικής δραστηριότητας που ανέπτυξε στο ΠΑΜ από την πρώτη στιγμή ενάντια στη χούντα των συνταγματαρχών μέχρι τη σύλληψή του τον Οκτώβριο του 1967 και που του στοίχισε τέσσερα χρόνια φυλακής και εξορίας. Βασανίστηκε άγρια στη Γενική Ασφάλεια, όπου ήταν κρατούμενος σε διπλανό κελί με το Μίκη Θεοδωράκη.
Από τη «συγκατοίκηση» αυτή εμπνεύστηκε ο μεγάλος συνθέτης τα γνωστά «τραγούδια του Αντρέα» : 1. Το σφαγείο, 2. Είσαι Έλληνας, 3. Είμαστε Δυο, 4. Καιρός να δεις.
Υπήρξε ο μόνος, που όντας κρατούμενος κατήγγειλε τη βαναυσότητα της χούντας στο Διεθνή Ερυθρό Σταυρό. Η περίπτωσή του έγινε θέμα συζήτησης τότε στο Συμβούλιο της Ευρώπης. Εκτοπίστηκε στην Άνδρο και τη Μήλο (την ιστοριογραφία της οποίας προήγαγε σημαντικά με τις δημοσιευμένες μελέτες του), αλλά και στη Λέρο (στρατόπεδα Παρθένι και Λακκί), καθώς και στον Ωρωπό.
Ο ΠOΛITIKOΣ
Με τη Μεταπολίτευση υπήρξε ιδρυτικό μέλος της νέας ΕΔΑ και διατέλεσε πρόεδρος του κόμματος από το 1987 έως το 1993. Εξελέγη τρεις κατά σειράν φορές (1978,1982 και 1986) δήμαρχος Υμηττού.
Yπήρξε ο εμπνευστής και θεμελιωτής δύο πανελληνίων θεσμών των Κ.Α.Π.Η. (Κέντρα Ανοιχτής Προστασίας Ηλικιωμένων), ιδρύοντας τα πρώτα δύο ΚΑΠΗ το 1981-82 στο μικρό και άπορο τότε Δήμο Υμηττού και του Ελεύθερου Ανοιχτού Πανεπιστημίου, πάλι στον Υμηττό το 1976 (πριν καν εκλεγεί δήμαρχος). Ο θεσμός διευρύνθηκε με τη συμβολή του στην αρμόδια επιτροπή του Υπουργείου Πολιτισμού και αναπτύχθηκε τη δεκαετία του ’80 σε όλη την Ελλάδα και τον ελληνισμό της διασποράς (Bέλγιο, Γερμανία, Kύπρο κ.α.).
Το «Ελεύθερο Ανοικτό Πανεπιστήμιο» της Πάτρας είναι μετεξέλιξη αυτού του θεσμού. Δημιούργησε το Θέατρο Bράχων Yμηττού-Βύρωνα, χωρητικότητας 3000 θέσεων, που μετονομάστηκε αργότερα “Mελίνα Mερκούρη”, οργάνωσε 11 Φεστιβάλ “Λόγου και Tέχνης” αλλά και διεθνή Συμπόσια Ποίησης και Γλυπτικής.
Εφήρμοσε πρώτος διακρατικά, πιλοτικά, εκπαιδευτικά προγράμματα πρόληψης από τη χρήση τοξικών ουσιών (ναρκωτικά, αλκοόλ, κάπνισμα) μέσα στα σχολεία και στο ωρολόγιο πρόγραμμά τους σε συνεργασία με τις Ευρωπαϊκές Κοινότητες, την Παγκόσμια Οργάνωση Yγείας και την Ιατρική Σχολή Αθηνών. Ακόμα, στο πλαίσιο της κοινωνικής πολιτικής καινοτόμησε με Συμβουλευτικά Προγράμματα στελεχωμένα με κοινωνικούς επιστήμονες (κατά βάση ψυχολόγους) για γονείς, παιδιά, μαθητές, εφήβους και ζευγάρια μέσα στα σχολεία και τους παιδικούς σταθμούς, καθώς και στην κοινότητα. Εφήρμοσε πρώτος, ήδη το 1986 το πρόγραμμα “Φροντίδα στο σπίτι” με ομάδα από γιατρούς, νοσοκόμες και οικιακές βοηθούς για τους ανήμπορους ηλικιωμένους και μοναχικούς ανθρώπους, αλλά και τους ασθενείς φοιτητές.
Kαι αυτά είναι μόνο μια ενδεικτική αναφορά στην προσφορά του ως δημάρχου, η οποία συνεχίστηκε με τους αγώνες του για την T.A. μέσα στο Κοινοβούλιο. Εκπροσώπησε την Ελληνική Τοπική Αυτοδιοίκηση επί τέσσερα χρόνια στο Συμβούλιο της Ευρώπης και εκλέχθηκε 2 φορές Αντιπρόεδρος της Πολιτιστικής Επιτροπής των Δήμων της Ευρώπης. Από τους πρωτοπόρους, εισήγαγε επί της ουσίας δύο βασικές παραμέτρους στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, την κοινωνική πολιτική και την πολιτιστική δημιουργία, αλλάζοντας τα μέχρι τότε δεδομένα.
ΚOΙΝOΒOΥΛΕΥΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ 1989 -1996
Στα τέλη της δεκαετίας του 1980 η πολιτική δραστηριότητα του Ανδρέα Λεντάκη εισέρχεται σε νέα φάση. Mέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής του Συνασπισμού, αναδείχθηκε βουλευτής του το 1989 και το 1990. Τον Ιούλιο του 1993 παραιτήθηκε από βουλευτής και από πρόεδρος της ΕΔΑ και προσχώρησε στο νεοσύστατο κόμμα της Πολιτικής Άνοιξης. Εξελέγη βουλευτής (πρώτος σε σταυρούς) τον Οκτώβριο του 1993 και ήταν κοινοβουλευτικός της εκπρόσωπος. Αναδείχθηκε σε πρώτο ομιλητή της Βουλής την περίοδο από τον Νοέμβριο του 1993 μέχρι και τη διάλυσή της τον Αύγουστο του 1996 με την προκήρυξη νέων εκλογών.
O απολογισμός του έργου του (1993-1996) ήταν εντυπωσιακά μεγάλος: 597 ερωτήσεις σε υπουργούς, 73 επίκαιρες ερωτήσεις, 285 αναφορές. Μέλος της Διακομματικής Επιτροπής του Κοινοβουλίου στη Βορειοατλαντική Συμμαχία, της Διακομματικής Επιτροπής στο Συμβούλιο της Ευρώπης, της Διακομματικής Επιτροπής στην Ευρωπαϊκή Ένωση, της Επιτροπής Παιδείας και Πολιτισμού, της Επιτροπής Βιβλιοθήκης της Βουλής και της Διεθνούς Ενώσεως του Κοινοβουλίου, της Επιτροπής Θρησκευμάτων και Ορθοδοξίας, της οποίας υπήρξε και Γραμματέας κ.ά. Εντυπωσιακές για τη δομή του λόγου του και την τεκμηρίωσή τους χαρακτηρίζονται οι αγορεύσεις του στο Ελληνικό Κοινοβούλιο. Συνέβαλε σε σημαντικό βαθμό στη θεσμοθέτηση του δεύτερου βαθμού Αυτοδιοίκησης της Νομαρχιακής.
Οι Καθηγούμενοι Ιερών Μονών Μετεώρων του απέστειλαν ευχαριστίες για την καθοριστική του παρέμβαση, ενώ χαρακτηρίζουν μνημειώδη το λόγο του για τη διατήρηση της ιερότητας του περιβάλλοντα χώρου των Αγίων Μετεώρων, με αποτέλεσμα να μην επιτρέπεται η εμπορική του εκμετάλλευση. O Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων αναγνωρίζει τη σημαντικότατη συνεισφορά του στη διάσωση της ιστορικής μας κληρονομιάς με τις πολύ καθοριστικές παρεμβάσεις του στις απειλούμενες καταστροφές μνημείων και χώρων. Με τελευταία την καταλυτική του παρέμβαση για την παρέκκλιση του ΜΕΤΡO στον Κεραμεικό και τη σωτηρία των μνημείων. Το 1989 προτείνει, με βαθιά δημοκρατική συνείδηση, και μοναδική τόλμη την αποφυλάκιση των απριλιανών για λόγους ανθρωπιστικούς και πολιτικούς και την ίδια πρόταση επαναλαμβάνει στη Βουλή το 1996.
Τον Οκτώβριο του 1994 κατέρχεται ως υποψήφιος δήμαρχος Αθηναίων με συνυποψήφιους το Θ. Πάγκαλο, το Δ. Αβραμόπουλο, τη M. Δαμανάκη και το Λ. Aυδή. Οι προτάσεις του μέσω του Συνδυασμού του “Δικαίωμα στη Ζωή” είναι ρηξικέλευθες και πολλές τοποθετούνται στα προγράμματα αργότερα άλλων πολιτικών, όπως αυτά για τη δημιουργία Μητροπολιτικών Κέντρων Αθήνας και Θεσσαλονίκης. Έντονη δραστηριότητα παράλληλα επέδειξε σε επίπεδο συγγραφικού έργου, αλλά και διαλέξεων σε πανεπιστήμια, ομιλιών – εισηγήσεων – παρεμβάσεων σε επιστημονικά συνέδρια, συμπόσια, ημερίδες, με αντικείμενο την πολιτική, την αρχαιοελληνική γραμματεία και την κοινωνική ανθρωπολογία.
O EΠIΣTHMONAΣ, Ο ΣTOXAΣTHΣ
Το συγγραφικό του έργο αριθμεί περισσότερα από 30 βιβλία (ιστορικά, αρχαιολογικά, λογοτεχνικά (ποίηση), εθνολογικά και πολιτικά), καθώς και δεκάδες άρθρα που δημοσιεύθηκαν σε εφημερίδες και περιοδικά. Ιδιαίτερα αξιόλογη είναι η συμμετοχή του με ομιλίες και εισηγήσεις σε Συνέδρια, Συμπόσια και Πανεπιστήμια. Καθηγητής επί χρόνια σε Σχολή Δημοσιογραφίας και συνεργάτης σε πανεπιστήμια. Πολύγλωσσος, χειριζόταν άριστα έξη γλώσσες. Δημοσίευσε πάνω από 450 λήμματα στη Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια και στην Εγκυκλοπαίδεια “Υδρία”.
Από τους σημαντικότερους τίτλους βιβλίων του αναφέρονται οι εξής: «Ο Έρωτας στην Αρχαία Ελλάδα», το τελευταίο 4τομο πολυσήμαντο έργο του Α. Λεντάκη από τις Εκδ. Καστανιώτη, που ο συγγραφέας δεν πρόλαβε να δει στην κυκλοφορία.
«Οι νεοφασιστικές οργανώσεις στη νεολαία», πρωτοεκδόθηκε το 1963 από τη ΔΚΝ “Γρηγόρης Λαμπράκης” και αποτέλεσε τεκμήριο για το αίτημα του εκδημοκρατισμού, που επιδόθηκε από Επιτροπή με επικεφαλής τον Μίκη Θεοδωράκη μαζί με υπόμνημα στον Γεώργιο Παπανδρέου. Το βιβλίο-ντοκουμέντο «Οι Παρακρατικές Οργανώσεις και η 21η Απριλίου», ο «Τοτεμισμός», ποιητική συλλογή, η «Παλατινή Ανθολογία» με πολλές εκδόσεις, η «Ιερά Πορνεία», «Ανακρέων και Ανακρεόντεια» (ποιητική μετάφραση), «Η καταστροφή της Μήλου το 18ο αιώνα», Αθήνα 1974 κ.α.
Υπήρξε εκδότης των περιοδικών «ΈΝΑ» και «ΔΥΟ», που απαγορεύτηκαν από τη δικτατορία και διευθυντής της εφημερίδας “Ελληνική Αριστερά” της ΕΔΑ από το 1976 έως το 1978. Δεκάδες άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες (Νέα, Ελευθεροτυπία, Έθνος, Βήμα, Αυγή, Εξόρμηση, Ριζοσπάστης, Καθημερινή, Αδέσμευτος Τύπος και Πρώτη) και σε περιοδικά (Επιθεώρηση Τέχνης, Οικονομικός Ταχυδρόμος, ΑΝΤΙ, Πανσπουδαστική, Αρχαιολογία, Διαβάζω, Η Λέξη, Ομπρέλα) καθώς και σε Επετηρίδες.
Το Ίδρυμα Πολιτισμού και Εκπαίδευσης “Ανδρέας Λεντάκης”
Το Ίδρυμα Πολιτισμού και Εκπαίδευσης «Ανδρέας Λεντάκης» συστάθηκε με Προεδρικό Διάταγμα το έτος 1999 για να τιμήσει τη μνήμη του Ανδρέα Λεντάκη, για να διαφυλάξει και να διαδώσει το έργο και τις αξίες του και για να συνεχίσει την κοινωνική του προσφορά.
Προεδρεύεται από τη σύζυγό του Έφη Λεντάκη και μέχρι σήμερα, έχει να επιδείξει μιαν αξιόλογη παρουσία στο χώρο του πολιτισμού και της εκπαίδευσης, έχοντας στο ενεργητικό του μακρά σειρά πολιτιστικών και εκπαιδευτικών δρώμενων -διεθνή συνέδρια, ημερίδες, σεμινάρια, επιμορφωτικούς κύκλους, διαλέξεις, χορήγηση υποτροφιών κ.ά.
Εδρεύει στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας και διαθέτει στο ευρύτερο κοινό τη χρήση της συγκροτημένης επιστημονικής του βιβλιοθήκης και του ιστορικού αρχείου του Α. Λεντάκη. Διοργανώνει επίσης σε τακτά χρονικά διαστήματα εκπαιδευτικά προγράμματα για σχολεία -συνεργαζόμενο κατά περίπτωση με πολλούς πανελλήνια γνωστούς εκπαιδευτικούς φορείς.