Δάκρυα συγκίνησης και αλαλαγμοί χαράς επικράτησαν όταν και ο τελευταίος Γερμανός στρατιώτης απομακρύνθηκε από την πλατεία Συντάγματος, σημαίνοντας την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων και τη λήξη της γερμανικής Κατοχής, έπειτα από 3,5 χρόνια. Ήταν 12 Οκτωβρίου του 1944.
12 Οκτωβρίου 1944. Το τελευταίο τμήμα Γερμανών στρατιωτών καταθέτει στεφάνι στο μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη λίγο πριν αποχωρήσει από την Αθήνα. Γενικά Αρχεία του Κράτους – Κεντρική Υπηρεσία – Βασίλης Τσακιράκης.
Ο Γερμανός αντιπτέραρχος, στρατιωτικός διοικητής Νοτίου Ελλάδος Χέλμουτ Φέλμυ συνοδευόμενος από τον δήμαρχο Αθηναίων Γεωργάτο κατέθεσε ένα στεφάνι στον Άγνωστο Στρατιώτη δηλώνοντας ότι τα γερμανικά στρατεύματα αποσύρονται, ενώ ήδη οι μηχανοκίνητες φάλαγγες των Γερμανών εγκατέλειπαν από νωρίς την Αθήνα διαμέσου της Ιεράς Οδού. Το ίδιο κάνουν και τα συνεργαζόμενα με τους κατακτητές Τάγματα Ασφαλείας τα οποία κλείνονται στο στρατόπεδο στο Γουδή.
Στις 9:15 η γερμανική φρουρά της Ακρόπολης προχώρησε στην υποστολή της ναζιστικής σημαίας έπειτα από συνολικά 1.624 μέρες κατοχής και ένας στρατιώτης τύλιξε βιαστικά το σύμβολο της κατοχής και αποχώρησε από τον Ιερό Βράχο.
Ακολούθησαν συγκρούσεις μεταξύ ΕΛΑΣ και Ελλήνων εργατών με τους ναζί δολιοφθορείς, που απέτρεψαν την καταστροφή του εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος στο Κερατσίνι. Από την άλλη, σημαντικό τμήμα του λιμανιού του Πειραιά ανατινάχθηκε από τους αποχωρούντες Γερμανούς.
Καταστροφές των Γερμανών στο λιμάνι του Πειραιά λίγο πριν από την αποχώρησή τους, Γενικά Αρχεία του Κράτους – Κεντρική Υπηρεσία – Βασίλης Τσακιράκης
Σε ένα αυθόρμητο ξέσπασμα η Αθήνα κατακλύζεται από ελληνικές και συμμαχικές σημαίες (αγγλικές, σοβιετικές, αμερικανικές).
Μετά τη συμμαχική Απόβαση στη Νορμανδία στις 6 Ιουνίου του 1944 και ενώ ο Κόκκινος Στρατός επέλαυνε προς τα Βαλκάνια είχε καταστεί σε όλους σαφές ότι η απελευθέρωση της Ελλάδας από τα ναζιστικά στρατεύματα Κατοχής δεν θα αργούσε. Βάσει των συμφωνιών της Καζέρτας και του Λιβάνου οι ελληνικές αντιστασιακές οργανώσεις και η εξόριστη ελληνική κυβέρνηση είχαν έλθει σε κατ’ αρχή συμφωνία για τον χειρισμό της κατάστασης μετά την αποχώρηση των Γερμανών.
Παρέλαση τμήματος του Προτύπου Τάγματος Καισαριανής του ΕΛΑΣ στην κεντρική λεωφόρο της Καισαριανής· αποδίδουν τιμές στον στρατιωτικό διοικητή του ΕΛΑΣ, στρατηγό Στέφανου Σαράφη. Γενικά Αρχεία του Κράτους – Κεντρική Υπηρεσία – Βασίλης Τσακιράκης.
Η γερμανική πλευρά υποσχέθηκε να απέχει από δολιοφθορές κατά των βασικών υποδομών της Αθήνας όπως το φράγμα της λίμνης του Μαραθώνα, με αντάλλαγμα την ανεμπόδιστη αποχώρηση των μονάδων τους.
Προς επίρρωση της συμφωνίας ο Φέλμι δημοσίευσε στον «Ημερήσιο Τύπο» (τη μοναδική εφημερίδα που κυκλοφορούσε στην Αθήνα εκείνη την εποχή) της 20 Σεπτεμβρίου 1944 μια ανακοίνωση όπου διαβεβαίωνε τους Αθηναίους πως καμία πράξη δολιοφθοράς επρόκειτο να πραγματοποιηθεί εκ μέρους των γερμανικών στρατευμάτων, με την αυστηρή όμως προϋπόθεση-ειδοποίηση να μην ενοχληθούν.
Ωστόσο, πριν λάβουν την εντολή εκκένωσης της πρωτεύουσας, οι SS προχώρησαν στην εκτέλεση 72 Ελλήνων πατριωτών στο Δαφνί, ενώ εξόντωσαν και την ομάδα των συνεργατών τους διερμηνέων, προκειμένου να μην αποκαλυφθούν λεπτομέρειες των εγκληματικών τους πράξεων. Τη συμφωνία μεταξύ των Γερμανών και των ελληνικών Αρχών αποδέχθηκαν σιωπηρά τόσο οι Βρετανοί όσο και το ΕΑΜ με την ΠΕΕΑ.
Στις 8 Οκτωβρίου το ΚΚΕ είχε εκδώσει ανακοίνωση με την οποία αποδεχόταν πλήρως το σχέδιο που είχε συμφωνηθεί, προκρίνοντας την εθνική ομοψυχία: «Το Έθνος ενωμένο σήμερα κάτω από την εθνική κυβέρνηση, μάχεται στο πλευρό των Συμμάχων για να δικαιώσει το αίτημα των τέκνων του που έπεσαν για τη λευτεριά και την λαϊκή κυριαρχία. Σε τέτοια ώρα επιβάλλεται να βαδίσουμε όλοι ενωμένοι με μια ψυχή, μ’ ένα παλμό…».
Διαδηλωτές της Απελευθέρωσης διασχίζουν τη συμβολή των οδών Πανεπιστημίου και Πεσματζόγλου, Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας
Στις 18 Οκτωβρίου του 1944 έφτασε στην Αθήνα, μαζί με βρετανικές δυνάμεις υπό το στρατηγό Σκόμπυ και τους άνδρες του «Ιερού Λόχου» της Μέσης Ανατολής, ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου με μέλη της κυβέρνησης και τους Σπηλιωτόπουλο, Ζέβγο, οι οποίοι έσπευσαν στην Ακρόπολη υψώνοντας σε πανηγυρικό κλίμα τη γαλανόλευκη.
Την ελληνική σημαία παρέδωσε στον πρωθυπουργό ο νέος δήμαρχος, της απελευθερωμένης πια πόλης Αριστείδης Σκληρός παρουσία του Βρετανού πρεσβευτή Λίπερ και του αντιναύαρχου Μάνσφιλντ. Αντίθετα, στις ανταρτικές δυνάμεις δεν επιτράπηκε η είσοδος στην πρωτεύουσα, πλην ενός μικρού τμήματος του 34ού συντάγματος του ΕΛΑΣ υπό τον λοχαγό Απόστολο Κοκμάδη το οποίο παραστάθηκε συμβολικά στην τελετή.
Στη συνεχεία η πομπή των επισήμων κατευθύνθηκε στη Μητρόπολη, όπου τελέσθηκε δοξολογία και ακολούθησε ο «λόγος της Απελευθέρωσης» από τον πρωθυπουργό, ο οποίος εκφωνήθηκε από κτίριο της Πλατείας Συντάγματος προς ένα σχεδόν παραληρούν ακροατήριο, το οποίο κραύγαζε συνθήματα για «λαοκρατία», «τιμωρία των δοσιλόγων» κ.λπ. Ο Παπανδρέου απέφυγε να εκδηλώσει τις σαφείς προθέσεις του επί του πολιτειακού ζητήματος.
Στις τρεις ημέρες που μεσολάβησαν μεταξύ της γερμανικής αποχώρησης και της άφιξης των πρώτων βρετανικών μονάδων στο λιμάνι του Πειραιά, στην Αθήνα την εξουσία ασκούσε «σκιωδώς» ο διοικητικής της Αστυνομίας Άγγελος Έβερτ, υπό την ανοχή των υπολοίπων παραγόντων. Το ΕΑΜ και το ΚΚΕ δεν εξεδήλωσαν την πρόθεση να καταλάβουν βίαια την ελληνική πρωτεύουσα (όπως διέθεταν τη στρατιωτική δυνατότητα).
Αντίθετα, υπάρχουν αποδείξεις ότι ο βρετανικός παράγων, εκφρασμένος με την πολιτική του Ουίνστον Τσώρτσιλ, επεδίωξαν από πολύ πριν την διάσπαση των ελληνικών αντιστασιακών οργανώσεων για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων τους, δηλαδή για να επιβάλουν στη μεταπολεμική Ελλάδα το καθεστώς της αρεσκείας τους.
Στην Ελλάδα δεν εορτάζεται η απελευθέρωση αλλά η έναρξη του πολέμου στις 28 Οκτωβρίου 1940.
Ο Δήμος Αθηναίων, τιμώντας την ιστορική επέτειο διοργανώνει το Σάββατο 12 Οκτωβρίου δύο εκδηλώσεις:
Στις 11 το πρωί τελείται η επετειακή έπαρση της ελληνικής σημαίας από τον Δήμαρχο Αθηναίων, Κώστα Μπακογιάννη, στον βράχο της Ακρόπολης. Ακολουθεί η κατάθεση στεφάνων στο Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη.
Στις 19.00, το Ιστορικό Αρχείο Δήμου Αθηναίων πραγματοποιεί εκδήλωση στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο – Μέγαρο Παλαιάς Βουλής (Σταδίου 13). Ομιλητής είναι ο Αντιδήμαρχος Αθηναίων Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς με θέμα: «Ο Εορτασμός και η Σημαία της Απελευθέρωσης». Συμμετέχουν η Χορωδία του Εθνικού Ωδείου «Μανώλης Καλομοίρης» και τα Μέλη της Ακαδημαϊκής Χορωδίας Νέων Αθηνών. Διευθύνει ο Σπύρος Κλάψης και στο πιάνο θα συνοδεύει η Σοφία Μοσχογιάννη.
Οι εκδηλώσεις εντάσσονται στο πλαίσιο των δράσεων «12 Οκτωβρίου 1944. Η Αθήνα Ελεύθερη», που συνδιοργανώνουν – για πέμπτη συνεχή χρονιά – ο Δήμος Αθηναίων, το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, η Περιφέρεια Αττικής, τα Γενικά Αρχεία του Κράτους και η ΕΡΤ.
Επιμέλεια: Ελένη Καραμήτσου enikos.gr
Πηγή: ert.gr, freeathens44.org, Βικιπαίδεια