Η αντίδραση του Ιράν στο χτύπημα κατά του Soleimani θα οδηγήσει σε πόλεμο;

Τι είναι πιθανό να κάνει η Τεχεράνη στην συνέχεια

Εάν η διοίκηση του Trump είναι έξυπνη, θα κάνει ό, τι μπορεί για να ενισχύσει τις εγκαταστάσεις των ΗΠΑ και να προστατεύσει τους Αμερικανούς, ενώ θα απορροφά μερικά από τα αναπόφευκτα χτυπήματα που έρχονται. Θα πρέπει επίσης να προσεγγίσει το Ιράν για να προσπαθήσει να αποκλιμακώσει.
Ο Qasem Soleimani, διοικητής του Σώματος της Ισλαμικής Επαναστατικής Φρουράς, Δύναμη Quds, ήταν ένα από τα πιο επιφανή και δημοφιλή στοιχεία στην Ισλαμική Δημοκρατία και μια ιδιαίτερη νέμεση των Ηνωμένων Πολιτειών. Ηγήθηκε της ιρανικής εκστρατείας εξοπλισμού και εκπαίδευσης σιιτικών στρατιωτικών ομάδων στο Ιράκ -πολιτοφυλακές που ευθύνονται για τους θανάτους περίπου 600 Αμερικανών στρατιωτικών από το 2003 έως το 2011- και έγινε στην συνέχεια ο κύριος προμηθευτής της ιρανικής πολιτικής επιρροής στο Ιράκ, κυρίως μέσω των προσπαθειών του να καταπολεμήσει το Ισλαμικό Κράτος (ISIS). Ηγήθηκε των πολιτικών του Ιράν για να εξοπλιστεί και να υποστηριχθεί ο Σύρος πρόεδρος Μπασάρ αλ-Άσαντ, μεταξύ άλλων αναπτύσσοντας περίπου 50.000 ισλαμιστές μαχητές στην Συρία.
Ήταν ο βασικός άνθρωπος για την σχέση του Ιράν με την Χεζμπολάχ στον Λίβανο, βοηθώντας τον εφοδιασμό της οργάνωσης με πυραύλους και ρουκέτες ώστε να απειλήσει το Ισραήλ. Καθοδήγησε την στρατηγική του Ιράν για να εξοπλιστούν οι Χούθι στην Υεμένη. Για όλους αυτούς τους λόγους και για περισσότερους, ο Σολεϊμανί ήταν λατρεμένος ήρωας στο Ιράν και σε ολόκληρη την περιοχή.
Εν ολίγοις, οι Ηνωμένες Πολιτείες έκαναν ένα βήμα εξαιρετικής κλιμάκωσης με το να φονεύσουν έναν από τους σημαντικότερους και πιο ισχυρούς άνδρες στη Μέση Ανατολή.
Η διοίκηση του προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ, υποστηρίζει ότι ο Σολεϊμανί ήταν τρομοκράτης και ότι ο φόνος του ήταν μια αμυντική ενέργεια που σταμάτησε μια επικείμενη επίθεση. Και οι δύο αυτοί ισχυρισμοί μπορεί να είναι αληθείς ή όχι, αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα αισθάνονταν ποτέ αναγκασμένες να ενεργήσουν εναντίον του Ιρανού στρατηγού, αν δεν ήταν η απερίσκεπτη πολιτική που ακολούθησε η διοίκηση από τότε που ανέλαβε καθήκοντα. Τον Μάιο του 2018, ο Τραμπ αποχώρησε από την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν και υιοθέτησε μια πολιτική «μέγιστης πίεσης» οικονομικών κυρώσεων κατά του Ιράν. Για έναν χρόνο, το Ιράν ανταποκρίθηκε με αυτοσυγκράτηση σε μια προσπάθεια να απομονώσει τις Ηνωμένες Πολιτείες διπλωματικά και να κερδίσει οικονομικές παραχωρήσεις από άλλα μέρη της πυρηνικής συμφωνίας.
Αλλά η συγκρατημένη προσέγγιση απέτυχε να αποφέρει σημαντικά οφέλη. Μέχρι τον Μάιο του 2019, η Τεχεράνη είχε επιλέξει αντί γι’ αυτό να παραβιάσει την συμφωνία και να κλιμακώσει τις εντάσεις στην περιοχή. Πρώτα ήρθαν ιρανικές επιθέσεις με νάρκες κατά της διεθνούς ναυτιλίας τον Μάιο και τον Ιούνιο. Στην συνέχεια, το Ιράν κατέρριψε ένα αμερικανικό drone, σχεδόν πυροδοτώντας μια ανοικτή σύγκρουση με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Τον Σεπτέμβριο, ιρανικοί πύραυλοι χτύπησαν την [πετρελαϊκή] μονάδα Abqaiq στην Σαουδική Αραβία -αναμφισβήτητα το σημαντικότερο κομμάτι της πετρελαϊκής υποδομής στον κόσμο. Σιιτικές ομάδες πολιτοφυλακής άρχισαν να εκτοξεύουν ρουκέτες κατά αμερικανικών βάσεων στο Ιράκ, οδηγώντας τελικά στον θάνατο ενός Αμερικανού εργολάβου την περασμένη εβδομάδα. Τα αντίποινα χτυπήματα των ΗΠΑ μάς έφεραν τελικά στον φόνο του Soleimani.
Το πιο σημαντικό ερώτημα τώρα είναι πώς θα ανταποκριθεί το Ιράν. Η συμπεριφορά της Ισλαμικής Δημοκρατίας τους τελευταίους μήνες και στη μακρά ιστορία της υποδηλώνει ότι μπορεί να μην βιαστεί να αντιδράσει. Αντίθετα, θα επιλέξει προσεκτικά και υπομονετικά μια προσέγγιση που θεωρεί αποτελεσματική και πιθανότατα θα προσπαθήσει να αποφύγει έναν πόλεμο με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Παρ’ όλα αυτά, τα γεγονότα των τελευταίων ημερών αποδεικνύουν ότι ο κίνδυνος εσφαλμένου υπολογισμού είναι εξαιρετικά υψηλός. Ο Σολεϊμανί σαφώς δεν πίστευε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες επρόκειτο να κλιμακώσουν δραματικά αλλιώς δεν θα άφηνε τον εαυτό του τόσο ευάλωτο, σε απόσταση αναπνοής από τις στρατιωτικές δυνάμεις των ΗΠΑ στο Ιράκ. Από την πλευρά του, ο Τραμπ ήταν ανένδοτος για το ότι δεν είχε κανένα ενδιαφέρον να ξεκινήσει έναν νέο πόλεμο στη Μέση Ανατολή -και όμως, εδώ βρισκόμαστε στο γκρεμό.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει, τουλάχιστον, να αναμένουν ότι θα έρθουν σε σύγκρουση με τις σιιτικές πολιτοφυλακές στο Ιράκ οι οποίες θα στοχεύσουν δυνάμεις, διπλωμάτες και πολίτες των ΗΠΑ. Το Ιράκ είναι το θέατρο όπου πραγματοποιήθηκε το χτύπημα των ΗΠΑ και ως εκ τούτου ο πιο λογικός τόπος για να ανταποκριθεί αμέσως το Ιράν. Επιπλέον, οι ομάδες πολιτοφυλακών έχουν κλιμακώσει ήδη τις δραστηριότητές τους τούς τελευταίους έξι μήνες. Είναι μεταξύ των πιο γρήγορων σε αντιδράσεις πληρεξούσιων του Ιράν και θα είναι ιδιαίτερα παρακινημένοι, δεδομένου ότι ο Abu Mahdi al-Muhandis, ένας από τους κορυφαίους διοικητές τους, σκοτώθηκε στο χτύπημα μαζί με τον Σολεϊμανί.
Το αν η ύπαρξη μιας παρουσίας των ΗΠΑ στο Ιράκ εξακολουθεί να είναι βιώσιμη παραμένει ένα ανοικτό ερώτημα. Η κατάσταση της ασφάλειας, η οποία είναι σίγουρα τώρα περίπλοκη, δεν είναι το μοναδικό πρόβλημα. Ο φόνος ήταν μια τόσο ακραία παραβίαση της ιρακινής κυριαρχίας -πραγματοποιηθείς μονομερώς, χωρίς την συναίνεση του ιρακινού κράτους- που οι Ιρακινοί αξιωματούχοι θα υποστούν τεράστια πολιτική πίεση για να εξώσουν τις δυνάμεις των ΗΠΑ. Πολλοί Ιρακινοί δεν έχουν καμία αγάπη ούτε για τις Ηνωμένες Πολιτείες ούτε για το Ιράν. Απλώς θέλουν να έχουν την πατρίδα τους πίσω για τον εαυτό τους και φοβούνται ότι θα βρεθούν στη μέση μιας αντιπαράθεσης ΗΠΑ-Ιράν. Η σημερινή κατάσταση θα μπορούσε να μετατραπεί στο χειρότερο πιθανό σενάριο γι’ αυτούς τους πολίτες.
Αλλά μια χαοτική απόσυρση των ΗΠΑ υπό πυρά θα μπορούσε επίσης να παρουσιάσει πραγματικούς κινδύνους. Η αποστολή για την αντιμετώπιση του ISIS εξακολουθεί να αποτελεί μια συνεχιζόμενη υπόθεση, και αν οι Ηνωμένες Πολιτείες αναγκαστούν να εγκαταλείψουν το Ιράκ, η προσπάθεια αυτή θα μπορούσε να υποστεί σοβαρό πλήγμα. Το ISIS διατηρεί μια υπόγεια παρουσία και θα μπορούσε να επωφεληθεί από το χάος μιας αμερικανικής απόσυρσης ή μιας διένεξης μεταξύ των ΗΠΑ και του Ιράν για να βελτιώσει την θέση του στο Ιράκ.
Οι επιπτώσεις της δολοφονίας δεν θα περιοριστούν στο Ιράκ αναγκαστικά. Η λιβανέζικη Χεζμπολάχ, η οποία έχει στενή σχέση με το Ιράν και ενδέχεται να ανταποκριθεί στα ιρανικά αιτήματα, θα μπορούσε να επιτεθεί σε αμερικανικούς στόχους στον Λίβανο. Ακόμα κι αν το Ιράν αποφασίσει να αποφύγει μια μεγάλη κλιμάκωση στον Λίβανο, οι πράκτορες της Χεζμπολάχ έχουν διαχυθεί σε όλη τη Μέση Ανατολή και μπορούν να επιτεθούν στις Ηνωμένες Πολιτείες αλλού στην περιοχή. Εναλλακτικά, η Χεζμπολάχ μπορεί να επιλέξει να ξεκινήσει πυραυλικές επιθέσεις στο ισραηλινό έδαφος, αν και αυτή η αντίδραση είναι λιγότερο πιθανή. Η Χεζμπολάχ θέλει να αποφύγει έναν ολοκληρωτικό πόλεμο με το Ισραήλ που θα καταστρέψει τον Λίβανο και η διοίκηση του Τραμπ έχει αναλάβει δημοσίως την ευθύνη για τον φόνο του Σολεϊμανί, αυξάνοντας την πιθανότητα ότι ένα χτύπημα αντιποίνων θα στοχεύσει απευθείας στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Το Ιράν θα μπορούσε να διεξάγει επιθέσεις με πυραύλους κατά των αμερικανικών βάσεων στην Σαουδική Αραβία και στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ή κατά των πετρελαϊκών εγκαταστάσεων στον Κόλπο. Η ακρίβεια των χτυπημάτων των ιρανικών πυραύλων στην πετρελαϊκή μονάδα Abqaiq τον Σεπτέμβριο κατέλαβε εξαπίνης τις Ηνωμένες Πολιτείες και τον υπόλοιπο κόσμο, αν και το Ιράν σκόπιμα προσπάθησε να κρατήσει την επίθεση περιορισμένη και συμβολική. Στο σημερινό κλίμα, το Ιράν θα μπορούσε να επιλέξει να γίνει πιο επιθετικό, υπολογίζοντας ότι στην αρένα των πυραυλικών χτυπημάτων υπήρξε εξαιρετικά επιτυχημένο στο να καταφέρνει χτυπήματα αποφεύγοντας αντίποινα τους τελευταίους έξι μήνες.
Πρέπει επίσης να περιμένουμε από το Ιράν να επιταχύνει σημαντικά το πυρηνικό του πρόγραμμα. Δεδομένου ότι η κυβέρνηση Trump εγκατέλειψε την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν τον Μάιο του 2018, το Ιράν ήταν αρκετά συγκρατημένο στην πυρηνική του αντίδραση. Μετά από έναν χρόνο παραμονής στην συμφωνία, τον Μάιο του 2019, το Ιράν άρχισε να παραβιάζει σταδιακά την συμφωνία κάνοντας μικρά βήματα κάθε 60 ημέρες. Το επόμενο παράθυρο διάρκειας 60 ημερών λήγει αυτή την εβδομάδα και είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς αυτοσυγκράτηση μετά τον θάνατο του Σολεϊμανί. Το λιγότερο, το Ιράν θα ξεκινήσει εκ νέου το εμπλουτισμό του ουρανίου στο 19,75%, ένα σημαντικό βήμα προς το ουράνιο επιπέδου όπλου. Έχει απειλήσει πρόσφατα να προχωρήσει ακόμη περισσότερο, αποσυρόμενο από την Συνθήκη περί Μη Διάδοσης Πυρηνικών Όπλων ή απελαύνοντας τους επιθεωρητές. Αυτές θα ήταν βαθιά επικίνδυνες κινήσεις και μέχρι αυτή την εβδομάδα οι περισσότεροι αναλυτές πίστευαν ότι η Τεχεράνη ήταν απίθανο να τις κάνει πραγματικά. Τώρα μπορεί να βρίσκονται για τα καλά στο τραπέζι.
Ίσως το πιο προκλητικό πράγμα που θα μπορούσε να κάνει το Ιράν είναι να εκτελέσει τρομοκρατική επίθεση στο έδαφος των ΗΠΑ ή να προσπαθήσει να σκοτώσει έναν ανώτερο αξιωματούχο των ΗΠΑ στο επίπεδο του Σολεϊμανί. Αυτό θα ήταν πολύ πιο δύσκολο να το καταφέρει το Ιράν από όσο μια επίθεση στα συμφέροντα ή σε προσωπικό των ΗΠΑ στο εξωτερικό, αλλά μπορεί να θεωρηθεί από το Ιράν ως μια αρμόζουσα αναλογία. Η τελευταία φορά που το Ιράν είναι γνωστό ότι επιχείρησε επίθεση στις Ηνωμένες Πολιτείες ήταν το 2011, όταν οι αμερικανικές υπηρεσίες επιβολής του νόμου και οι υπηρεσίες πληροφοριών ματαίωσαν μια συνωμοσία για την δολοφονία του πρεσβευτή της Σαουδικής Αραβίας στην Ουάσινγκτον, με το να ανατινάξουν ένα εστιατόριο. Σε αυτή την περίπτωση, η συνωμοσία εντοπίστηκε από νωρίς και ματαιώθηκε εύκολα λόγω της κακής ιρανικής τεχνικής. Το επεισόδιο υπονόησε ότι το Ιράν είναι πολύ λιγότερο ικανό εκτός της Μέσης Ανατολής παρά εντός της, μια εκτίμηση που υποστηρίζεται από τις ματαιωθείσες ιρανικές προσπάθειες βομβιστικών επιθέσεων στην Δανία και την Γαλλία φέτος. Έτσι, ενώ το Ιράν μπορεί να προσπαθήσει να διεξάγει μια επίθεση μέσα στις Ηνωμένες Πολιτείες, θα χρειαστεί να είναι τυχερό για να πετύχει.
Εάν η διοίκηση του Trump είναι έξυπνη, θα κάνει ό, τι μπορεί για να ενισχύσει τις εγκαταστάσεις των ΗΠΑ και να προστατεύσει τους Αμερικανούς, ενώ θα απορροφά μερικά από τα αναπόφευκτα χτυπήματα που έρχονται. Θα πρέπει επίσης να προσεγγίσει το Ιράν μέσω των εταίρων των ΗΠΑ που έχουν καλές σχέσεις με την χώρα, όπως το Ομάν, για να προσπαθήσει να αποκλιμακώσει ενώ ταυτόχρονα θα ορίσει σαφείς κόκκινες γραμμές ιδιωτικά ώστε να αποφευχθεί ένας ιρανικός εσφαλμένος υπολογισμός. Τέλος, ο Trump πρέπει να είναι ικανοποιημένος να δηλώσει τη νίκη και να καυχηθεί ότι πήρε το πάνω χέρι στο Ιράν φονεύοντας τον Soleimani -όχι να αναλάβει περαιτέρω στρατιωτικές ενέργειες. Αλλά αυτό το είδος συγκράτησης φαίνεται να έρχεται σε αντίθεση με την ίδια την φύση του Trump. Ακόμη και αν παρουσιάσει ασυνήθιστη αυτοσυγκράτηση τις προσεχείς εβδομάδες, η επιθυμία για εκδίκηση στο Ιράν, και η πολιτική δυναμική που ήδη δημιουργεί αυτή η επιθυμία, μπορεί να οδηγήσουν αναπόφευκτα τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ιράν σε μια μεγάλη σύγκρουση.
Ο ILAN GOLDENBERG είναι διευθυντής του Προγράμματος Ασφαλείας της Μέσης Ανατολής στο Center for a New American Security. Υπηρέτησε προηγουμένως ως αρχηγός ομάδας για το Ιράν στο Γραφείο του Υφυπουργού Άμυνας για την Πολιτική.
foreignaffairs.gr
Πρωτοσελιδα – Ειδήσεις