*του Θεοφάνη Μαλκίδη
1. Εθνική κυριαρχία και Αιγαίο
Η συζήτηση που έχει ξεκινήσει στην Ελλάδα για την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ), έφερε στο προσκήνιο θέματα με μεγάλο εθνικό και διεθνές ενδιαφέρον. Παράλληλα αναδείχτηκαν και συνιστώσες που σχετίζονται με τα παραπάνω και ιδιαίτερα με το κατά πόσο η Ελλάδα μπορεί- στην παρούσα συγκυρία- να ανακηρύξει την ΑΟΖ και εάν αυτή περιλαμβάνει όλη την ελληνική επικράτεια. Το πρόβλημα του Καστελόριζου ήταν το πρώτο που προέκυψε και μάλιστα με ιδιαίτερα προκλητικό τρόπο, αν ληφθούν υπόψη οι δηλώσεις του Τούρκου προέδρου και υπουργού Εξωτερικών, καθώς και των κάθε λογής στρατιωτικών, αναλυτών κλπ.
Η ΑΟΖ και τα προβλήματά περί οριοθέτησης και ανακήρυξης είχαν και έχουν και συνέχεια. Η επόμενη έντονη αμφισβήτηση προέκυψε στο βόρειο ακρότατο όριο της ελληνικής κυριαρχίας: στη Ζουράφα (Λαδόξερα). Εκεί που για χρόνια, όπως και σε όλο το Θρακικό Πέλαγος, αμφισβητείται η ελληνική παρουσία, ωστόσο στους τελευταίους μήνες και ημέρες, οι ενέργειες της Τουρκίας, έχουν κορυφωθεί με τρόπο προκλητικό, ως συνήθως.
2. Ζουράφα και ιστορία
Σύμφωνα με το Γιώργο Λεκάκη («Σαμοθράκη- Ιερά Νήσος»), η Ζουράφα, μάλλον, χρωστάει στο όνομά της στην λέξη «ζούρα» (που σημαίνει υποστάθμη, κατακάθι) γιατί το νησί είναι και υπό την στάθμη της θαλάσσης-σκόπελος και κατακάθι ηφαιστείων) + την λέξη «φα» (< φάος, φως, φανερή). Δηλαδή αποτελεί ένα ηφαιστειακό κατακάθι, κυρίως υπό την θάλασσα, το οποίο όμως είναι και φανερό.
Μεταφορικώς, η λέξις ζούρα σημαίνει και την ακαθαρσία και ίσως με αυτό ήθελαν να αποδώσουν και την εμφάνιση πετρελαιοκηλίδων στην περιοχή. Το νησί λέγεται και Ζγόραφα ή Σγόραφα ή Λαδόξερα ή Λαδοξήρα ή Λαδοξέρα. Οι τελευταίες ονομασίες προκύπτουν από τους αλιείς ψαράδες, οι οποίοι εντοπίζουν κάθε τόσο «"λάδι" στην ξέρα».
Η Ζουράφα, η μικρότερη και βορειοανατολικότερη των Θρακικών Σποράδων (μαζί με Ίμβρο, Τένεδο, Σαμοθράκη), με έκταση 9 στρέμματα και μήκος ακτής 465 μέτρα, οριοθετεί την ελληνική επικράτεια στο Βορειοανατολικό Αιγαίο. Οι μετρήσεις της Υδρογραφικής Υπηρεσίας του Πολεμικού Ναυτικού, έχουν αναθεωρηθεί προς τα κάτω, λόγω της διάβρωσης, αφού σύμφωνα με νεώτερους υπολογισμούς, η έκταση του νησιού είναι μικρότερη του ενός στρέμματος και έχει ακτογραμμή 32 μέτρα.
Η Ζουράφα απέχει από το βορειοανατολικό άκρο της Σαμοθράκης (Άκρα Άγκιστρο ή Σκεπαστό) 6 ν.μ., 22 ν.μ από το φάρο της Αλεξανδρουπόλεως, ενώ το στενό μεταξύ της Ζουράφας και της Άκρας Γκρέμια (Μποζτεπέ) έχει εύρος 14 ν.μ.
Ο χάρτης του Piri Reis (1521), δεν την σημειώνει, αλλά την αναφέρει ως «Zurata Kaya»: («Ο βράχος της Καμηλοπαρδάλεως») – και συστήνει την επικινδυνότητά της. Αναφέρεται ανώνυμη από τον Marco Boschini (1613-1678) και την βρίσκουμε σε χάρτη του Lauremberg (1638), του Dapper (1688), του P. Vander (1729).
Το 1809, ο Choiseul Gouffier την σημειώνει σε χάρτη με το όνομα «Rocher sur lequel il y a 5 pieds d’ eau». Ανώνυμη αναφέρεται από τον Benoist (1829) και τον Γερμανό αρχαιολόγο Alex. Conze, ο οποίος επεσκέφθη την Σαμοθράκη στα τέλη του 19ου αιώνα, ενώ πρώτος που την υδρογράφησε ήταν ο Βρετανός πλοίαρχος Wharton (του υδρογραφικού «Fown»), το 1880.
Ο Νικόλαος Φαρδύς σε άρθρο του στη «Θρακική Επετηρίδα» το 1897 (ΤΑ ΖΓΟΡΑΦΑ ΩΣ ΚΕΝΤΡΟΝ ΤΩΝ ΣΕΙΣΜΩΝ ΤΗΣ ΣΑΜΟΘΡΑΚΗΣ ΚΑΙ ΛΕΙΨΑΝΩΝ ΤΕΣΣΑΡΩΝ ΝΗΣΩΝ ΤΟΥ ΘΡΑΚΙΚΟΥ ΠΕΛΑΓΟΥΣ ΠΡΟ ΑΜΝΗΜΟΝΕΥΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ΚΑΤΑΠΟΝΤΙΣΕΣΙΣΑΙ), γράφει μεταξύ των άλλων για «Tα Ζγόραφα ως τρικαρηνός ύφαλος πέτρα…εφείλκυσε κατά πρώτον την προσοχήν μου τω 1874, οπότε, επιβαίνων ιστιοφόρου πλοίου και ευρεθείς εν καιρώ γαλήνης πλησίον αυτής, ηδυνήθην ιδίοις ομμάσι να ιδώ την επί της θαλλάσης πλέουσαν ελαιώδη ουσίαν, να δοκιμάσω εξ ιδίας αντιλήψεως και πεισθώ επί τέλους, ότι πρόκειται ενταύθα περί πετρελαίου, του οποίου η πηγή βεβαίως κείται εν τω σώματι του υφάλου τούτου πέτρου» .
Ο Ν. Φαρδύς υιοθετεί την άποψη του Πλινίου πως η Ζουράφα είναι υπόλειμμα ενός των τεσσάρων νησιών, που υπήρχαν κάποτε μεταξύ Σαμοθράκης και χερσονήσου της Αίνου.
3. Η τουρκική στάση
Εδώ και πολλά χρόνια η Τουρκία με τη στάση της προσπαθεί να δημιουργήσει τετελεσμένα αμφισβήτησης της εθνικής κυριαρχίας (και) στη Ζουράφα. Αμέσως μετά την εισβολή στην Κύπρο το 1974, η πολιτική αυτή εντάθηκε και σημειώθηκαν αρκετά επεισόδια με παρενοχλήσεις τουρκικών πολεμικών σκαφών σε Έλληνες αλιείς στη Ζουράφα.
Οι παρενοχλήσεις αυτές είχαν σαν αποτέλεσμα, μετά από εμβολισμούς τον τραυματισμό ακόμη και το θάνατο Ελλήνων αλιέων. Με την πάροδο του χρόνου υπήρξε μία βαθμιαία άνοδος της τουρκικής παρουσίας στην περιοχή και έτσι παραβιάζονται τα χωρικά ύδατα της Ελλάδας, διενεργούνται έρευνες, με την παρουσία πολεμικών σκαφών και ενώ αλιευτικά σκάφη δραστηριοποιούνται εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων.
4. Ζουράφα, εθνική κυριαρχία και ΑΟΖ
Η Ζουράφα αποτελεί μία σημαντική νησίδα που αφορά την εθνική κυριαρχία. Η κατανόηση για τη Ζουράφα και τη σπουδαιότητά της πρέπει να γίνει άμεσα και πριν να δημιουργηθεί άλλη μία γκρίζα ζώνη, πρέπει να γίνουν άμεσα όλες εκείνες οι ενέργειες που προβλέπονται. Πόσοι, πέραν των ειδικών γνωρίζουν την ύπαρξη της Ζουράφας, που παραλείπουν οι για το ευρύ κοινό (σχολικοί, τουριστικοί κ.ά.) χάρτες, παρά το γεγονός ότι σηματοδοτεί τα όρια της Ελληνικής και Ευρωπαϊκής Επικράτειας;
Μετά το Καστελόριζο, την νότια έκφραση της ΑΟΖ, η Τουρκία επαναφέρει τις διεκδικήσεις της για την Ζουράφα, αμφισβητώντας την ελληνική κυριαρχία εκεί, αφού η βραχονησίδα έχει κεντρικό ρόλο στη χάραξη της θαλάσσιας οριογραμμής και στην οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ.
Η πατρίδα μας θα πρέπει επιβάλλει την κυριαρχία από το Καστελόριζο μέχρι τη Ζουράφα. Ειδικά στο Θρακικό πέλαγος, κάθε άλλη καθυστέρηση θα συνεπάγεται εξαφάνιση κάθε μορφής ελληνικής παρουσίας στην περιοχή.
*Δρ Παντείου Πανεπιστημίου, συγγραφεύς του βιβλίου ΑΙΓΑΙΟΝ: Γη και Ύδωρ. Αθήνα 2020. Μόνιμος κάτοικος Έβρου
εφημερίδα «ΕΣΤΙΑ»
Πρωτοσελιδα – Ειδήσεις