Γράφει ο Φώτης Δημητρόπουλος
Φιλόλογος
‘’ΈΡΩΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ’’
Το νέο βιβλίο του Ν. Παπαδημητρίου
Συμπτωματικά διάβαζα το βιβλίο του Νίκου Παπαδημητρίου (καθηγητή στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο) “ΕΡΩΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΉ” με υπότιτλο “μία σπουδή θανάτου” (εκδόσεις Gutenberg) όταν ανώτατος αξιωματούχος της Τουρκίας εδήλωνε ότι πρέπει να αλλάξει το ελληνικό όνομα του Αιγαίου πελάγους και κάποιας παράκτιας περιφέρειας της χώρας του και να μετονομαστεί σε βόρεια Μεσόγειος ή κάτι ανάλογο. Συνειρμικά έφερα στο νου μου και το ενός αιώνος περίπου πρόβλημα-πολιτικό, γλωσσικό, ιδεολογικό, εθνικό, διεθνικό κ.τ.λ.-με την γειτονική-τέως “F.Y.R.O.M.”, πρώην “Vardaska” (ο γράφων διαθέτει και γραμματόσημο με αυτό το όνομα!) και νυν “Βόρεια Μακεδονία” που ως φαίνεται προς το παρόν επιλύθηκε για να δοθεί το εισιτήριο και σε αυτούς τους γείτονες προς την Ε.Ε. και το Ν.Α.Τ.Ο.. Αναφέρω αυτά τα δύο παραδείγματα για να προσεγγίσει ο μέσος αναγνώστης τη δύναμη της γλώσσας και τη σχέση της με την πολιτική που είναι η κατευθυντήρια ιδέα του βιβλίου του Ν. Παπαδημητρίου αφενός και αφετέρου για να καταδειχθεί η διαρκής επικαιρότητα της μελέτης του.
Φυσικά τα εννέα κεφάλαια του βιβλίου και τα παρελκόμενά τους δεν διαπραγματεύονται μόνον τα περί γλώσσας και πολιτικής αλλά επεκτείνονται σε 185 σελίδες στην πολυεπίπεδη σημασία και πολυποίκιλη χρήση της γλώσσας με συγκεκριμένα παραδείγματα που τεκμηριώνουν τις απόψεις του συγγραφέα. Και πρόκειται ασφαλώς για ένα βαθυστόχαστο πόνημα που δεν στηρίζεται μόνο στα εμπειρικά γλωσσικά θησαυρίσματα των αποδελτιώσεων του συγγραφέα αλλά και σε σοβαρά γλωσσολογικά επιστημονικά δεδομένα, όπως φαίνεται και από την πλούσια βιβλιογραφία, το οποίο, κατά τη γνώμη μου, θα μπορούσε εκλαϊκευμένο και απλουστευμένο να δοθεί στους μαθητές της Β’ και Γ’ Λυκείου (όχι για εξέταση βέβαια) προκειμένου να αντιληφθούν όσα τα προηγούμενα χρόνια της μαθητείας τους δεν είχαν ίσως υποψιαστεί για τη γλώσσα.
Ο αναγνώστης έχει να πληροφορηθεί πάρα πολλά για τη γλώσσα που δεν είναι ένα απλό όργανο επικοινωνίας ή συνεννόησης αλλά έχει άμεση σχέση με όλους τους τομείς της ζωής του, τον ψυχικό, τον πνευματικό, τον κοινωνικό και καθορίζει τη συμπεριφορά του ενεργητική ή παθητική και φτάνει πολλές φορές στη χειραγώγηση του και την απώλεια της προσωπικότητάς του: Στο θάνατο, όπως διατείνεται ο συγγραφέας με το δικό του επαγωγικό τρόπο. Η αφοπλιστική γλώσσα της πολιτικής, τα γενικόλογα, η αοριστολογίες, οι υποσχέσεις των πολιτικών, οι καθησυχαστικές διαβεβαιώσεις των σεισμολόγων, η παντογνωσία των δημοσιογράφων, ή και ο σαγηνευτικός ερωτικός λόγος μετά απόλυτα όνειρα για το μέλλον, οι δογματικές διακηρύξεις οι πανταχόθεν εκτοξευόμενες για την Ιστορία, την Πατρίδα, τη Δημοκρατία, το Θεό, οι απλοποιημένες κουβέντες στην καθημερινότητά του καφενείου και άλλα πολλά ακτινογραφούνται -“ψηφιακά” αν μου επιτρέπεται η ορολογία- από τον συγγραφέα και αφυπνίζουν τον αναγνώστη έστω θέτοντάς του ερωτηματικά και μόνον.
Ένα κατατοπιστικό προοίμιο στο βιβλίο με τίτλο “Γλώσσα, έρως και πολιτική” γραμμένο από τον φιλόλογο Φίλιππο Παπαδημητρίου-Λεβεντογιάννη (του οποίου και άλλα κείμενα παρατίθενται στο βιβλίο) στο οποίο τονίζεται ότι ο λόγος ως γλώσσα και ως συνείδηση παρέχει την πρώτη ύλη για να οικοδομήσει ο άνθρωπος προστατευτικούς μηχανισμούς διαχείρισης της πραγματικότητας και του τέλους του (με αναφορές όχι μόνο φιλολογικές στο μύθο του Πλατωνικού Σπηλαίου π.χ. αλλά και στην σπουδαία τηλεοπτική σειρά των αστροφυσικών Δανέζη-Θεοδοσίου που επαναλαμβάνεται αυτές τις μέρες από την ΕΡΤ) συγκεντρώνει, νομίζω, επιγραμματικά τους πλούσιους καρπούς της ανάγνωσης του βιβλίου και καταλήγει στη σημασία του, δια της αμφισβήτησης των θεωρούμενων ως δεδομένων, προβληματισμού.
Γενικά στα εκτός των άλλων πολλών πλεονεκτημάτων του βιβλίου, στα οποία συγκαταλέγεται η επισταμένως επιλεγείσα διακειμενικότητα, σπουδαιότατο θεωρώ τις ιδιαίτερες αναφορές του συγγραφέα στη γλώσσα της Μουσικής ως επιστήμης, ως τέχνης και ως δημιουργού νοήματος. Και νομίζω ότι, όσοι έχουν γευτεί κάποια από τα περίφημα αναφερόμενα ακροάματα των μεγάλων μουσουργών, (κεφ.9. Η μουσική είναι γλώσσα; Έρωτας; Πολιτική;…) και θα συγκινηθούν ιδιαίτερα και θα αναζητήσουν μαζί με τον συγγραφέα απαντήσεις σε ερωτηματικά για τη γλώσσα από την πιο απλή της μορφή στην καθημερινότητα έως την ύψιστη μορφή της στη Μουσική. Εμπλεκόμενοι με τα ηχοχρώματα του Έρωτα και τους αντιλάλους της σκοτεινής σιωπής, θα νιώσουν μία άλλη διαφορετική “ιεροτελεστία της άνοιξης”, άνοιξης Γλώσσας και Ζωής.