Ιστορική ήττα στην Ε.Ε. και πρόοδος στο ΝΑΤΟ
Από τον ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ ΤΑΡΚΑ *
Η Ελλάδα βρίσκεται εν όψει βαριάς ήττας στη Σύνοδο Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ενωσης της 25ης Μαρτίου, καθώς η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και ο ύπατος εκπρόσωπος Ζ. Μπορέλ προωθούν ως «πακέτο» την έκθεση για τις σχέσεις Βρυξελλών – Αγκυρας και νέα Κοινή Δήλωση με την Τουρκία για το Μεταναστευτικό.
Η ήττα, αν δεν αλλάξει κάτι την τελευταία στιγμή, ίσως αποκτήσει ιστορικές διαστάσεις. Γιατί ο πρωθυπουργός Κυρ. Μητσοτάκης, 16 μήνες μετά το τουρκολιβυκό μνημόνιο και 8 μήνες μετά την πρώτη έξοδο του «Oruc Reis», όχι μόνον δεν επιτυγχάνει την επιβολή κυρώσεων (ή την απειλή κυρώσεων), αλλά δεν αντιδρά καν στο σκηνικό που εδραιώνεται υπέρ της Αγκυρας.
Τα αίτια της παρούσας δραματικής κατάστασης βρίσκονται στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του περασμένου Δεκεμβρίου. O κ. Μητσοτάκης, μετά τις δηλώσεις εσωτερικής κατανάλωσης ότι «οι κυρώσεις θα δαγκώνουν», αποδέχθηκε μαζί με τους στενούς συνεργάτες του (και ελάχιστη ανάμιξη του υπουργού Εξωτερικών Ν. Δένδια) την εξαίρεση της Τουρκίας από οποιοδήποτε περιοριστικό μέτρο, χωρίς το παραμικρό αντάλλαγμα. Δέλεαρ για την Αθήνα αποτέλεσε μόνον η απόφαση της συνόδου για τη σύνταξη της έκθεσης Μπορέλ.
Ωστόσο, τις τελευταίες ημέρες, η έκθεση Μπορέλ, που θα βασιζόταν στους δύο ισοδύναμους άξονες της «θετικής ατζέντας» για την Τουρκία και των προειδοποιήσεων για κυρώσεις, άλλαξε περιεχόμενο. Οι προειδοποιήσεις αντικαθίστανται με προτάσεις της κυρίας Φον ντερ Λάιεν για το Μεταναστευτικό και την έκδοση νέας Κοινής Δήλωσης προς αντικατάσταση της αρχικής τού Μαρτίου 2016. Ο πρωθυπουργός, όπως φημολογείται στους διαδρόμους του υπουργείου Εξωτερικών, ενημερώθηκε για την αλλαγή λίγο πριν από την τηλεδιάσκεψή του με τη Γερμανίδα καγκελάριο Ανγκελα Μέρκελ την περασμένη Πέμπτη. Ο κ. Μητσοτάκης φέρεται ότι αποδέχεται απόλυτα την ανάλυση της καγκελαρίου ότι, λόγω του Μεταναστευτικού και πλήθους ανοιχτών θεμάτων (σχέσεις με Ρωσία, κρίση στη Λιβύη, ασάφεια της πολιτικής Μπάιντεν), δεν πρέπει να ληφθούν αποφάσεις σε βάρος της Τουρκίας, ώστε ο πρόεδρος Ρ.Τ. Ερντογάν να παραμείνει κοντά στη Δύση.
Το σκεπτικό συγκράτησης της Τουρκίας στις ευρωατλαντικές δομές συμμερίζεται και η Ουάσινγκτον. Εχει κάποια ρεαλιστικά στοιχεία για την Ελλάδα (καλύτερα να γειτνιάζει με μια φιλοδυτική και όχι ισλαμική Τουρκία), αλλά δεν είναι δυνατόν το κόστος του κατευνασμού να πληρώνουν μόνον η Αθήνα και η Λευκωσία, χωρίς ισοδύναμες απαιτήσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι κάποιες προσπάθειες, κυρίως του Προέδρου Ν. Αναστασιάδη, για αναβολή της συζήτησης περί Τουρκίας, έστω για λίγους μήνες, απορρίφθηκαν εν ψυχρώ. Κατά της αναβολής τάχθηκαν η κυρία Μέρκελ, ο Γάλλος πρόεδρος Εμ. Μακρόν και αξιωματούχοι της Ε.Ε. που, μέχρι πρόσφατα, βρίσκονταν εγγύτερα στις ελλαδικές και κυπριακές απόψεις. Η αλλαγή στάσης τους διευκολύνθηκε, ασφαλώς, από την ανοχή του Μαξίμου στις τουρκικές κωλυσιεργίες. Αλλοτε με τις διερευνητικές, οι οποίες καθυστέρησαν μέχρι τις παραμονές της συνόδου κορυφής, και άλλοτε με τις συνεννοήσεις για την Πενταμερή Διάσκεψη του Κυπριακού που παραπέμφθηκε στα τέλη Απριλίου.
Παράλληλα, σύμφωνα με έγκυρες πηγές, το Βερολίνο κινείται ήδη σαν να έχει εξασφαλίσει δέσμευση του κ. Μητσοτάκη πως δεν θα ζητήσει αναβολή της συζήτησης για το Μεταναστευτικό. Οι προτάσεις της Κομισιόν είναι όμως αρνητικότατες, επειδή συνδέουν το κυριαρχικό δικαίωμα φύλαξης των ελληνικών συνόρων, κατά των παράνομων εισόδων, με τη διαδικασία παροχής ασύλου. Επίσης, δεν αναγνωρίζεται δικαίωμα συσχετισμού – περιορισμού του αριθμού των εισερχομένων και των αιτούντων άσυλο, ενώ οι κεντροευρωπαϊκές χώρες θα αποφασίζουν αυτόνομα αν και πώς θα δεχθούν μεταφορά μεταναστών από την Ελλάδα.
Πάντως, αντίθετα με τις εξελίξεις στην Ε.Ε., αποτελεσματικότατη αποδεικνύεται η ελληνική τακτική στο ΝΑΤΟ ως προς τον διάλογο για τη λειτουργία γραμμής επικοινωνίας των εθνικών κέντρων επιχειρήσεων Ελλάδας – Τουρκίας. Σε συνέχεια των φθινοπωρινών «βέτο» του κ. Δένδια προς τον γ.γ. της συμμαχίας Γ. Στόλτενμπεργκ, που αξίωνε ευρύ μηχανισμό ελέγχου σχεδόν όλων των στρατιωτικών κινήσεων στην Ανατολική Μεσόγειο ή και στο Αιγαίο, ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ, στρατηγός Κων. Φλώρος, και ο στρατιωτικός αντιπρόσωπος στο ΝΑΤΟ, αντιναύαρχος Ι. Παυλόπουλος, πέτυχαν τον περιορισμό της συμφωνίας με την Τουρκία. Η γραμμή επικοινωνίας θα αφορά μόνον τεχνικά θέματα σε ειδικές περιπτώσεις, χωρίς μέτρα επηρεασμού των επιχειρησιακών και τακτικών επιλογών των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων. Η συμφωνία θα ανακοινωθεί τις επόμενες ημέρες, ενώ δεν αποκλείεται ο κ. Στόλτενμπεργκ να παρουσιάσει νέες προτάσεις κατά την (εξαρτώμενη από τον Covid) θερινή Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ, αντιγράφοντας το πρότυπο της γνωστής Συμφωνίας της Μαδρίτης το 1997.
* Εκδότης του περιοδικού «Σμυνα & Διπλωματία» και σύμβουλος ξένων εταιριών μελέτης επιχειρηματικού ρίσκου για τη ΝΑ Ευρώπη – Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα δημοκρατία