Τώρα αρχίζουν τα δύσκολα, τώρα που έδαφος χάνουμε, τώρα…» λέει ένα ανάλαφρο θερινό τραγουδάκι διάσημου Ελληνα ποπ σταρ.
Από τον Μανώλη Κοττάκη
Δεν ξέρουμε γιατί το θυμηθήκαμε και αρχίσαμε να το επαναλαμβάνουμε νευρικώς μόλις πληροφορηθήκαμε τις διαρροές «από τουρκικές πηγές» ότι η γείτων συζητά το ενδεχόμενο να οδηγηθούμε ενώπιον διεθνούς δικαστηρίου για την επίλυση της διένεξης της ΑΟΖ μεταξύ ημών και υμών. Η φράση που μας προκάλεσε συναγερμό ήταν η εξής: «Αρκεί η συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ Ελλάδος – Τουρκίας να διαπνέεται από την ίδια φιλοσοφία που διαπνέονταν οι συμφωνίες Ελλάδος – Ιταλίας και Ελλάδος – Αιγύπτου». Οι πολλοί δεν κατανοούν εις τι συνίσταται η ίδια φιλοσοφία, όσοι όμως παρακολουθούμε συστηματικώς τις θέσεις που διατυπώνει η τουρκική πρεσβεία των Αθηνών, ειδικώς αυτές μετά την υπογραφή των ελληνικών συμφωνιών, τις απόψεις που διετύπωσε μοναχικώς ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς για τις επήρειες, αλλά και τις γενικότερες εξελίξεις στον χώρο του Διεθνούς Δικαίου θεωρώ ότι γνωρίζουμε άριστα.
Ο Τούρκος πρεσβευτής, κύριος Οζουγκέργκιν, ο οποίος είναι μετά βεβαιότητος ο εισηγητής αυτής της στρατηγικής, τα είχε πει όσο πιο ξεκάθαρα μπορούσε σε συνέντευξη που έδωσε σε ανύποπτο χρόνο στην «Καθημερινή» μετά την υπογραφή των ελληνικών συμφωνιών με την Αίγυπτο και την Ιταλία: «Περιέχουν καλές ιδέες».
Την άποψή του υιοθέτησε, δημοσίως μάλιστα, και ο πρόεδρος Ερντογάν. Ποιες είναι αυτές οι «καλές ιδέες» που περιέχουν οι συμφωνίες Ελλάδος – Ιταλίας και Ελλάδος – Αιγύπτου; Η Τουρκία αναφέρεται στο μειωμένο ποσοστό επήρειας που επιφυλάσσουν στα ελληνικά νησιά στο Ιόνιο και το Αιγαίο. Στις Στροφάδες, στο Καστελόριζο, στην Κάσο, τη Ρόδο, την Κάρπαθο και την Κρήτη. Η Τουρκία αναφέρεται στην κάμψη της αρχής της μέσης απόστασης και τη μερική υιοθέτηση της αρχής της ευθυδικίας στην οριοθέτηση της ΑΟΖ μας με την Αίγυπτο (έγινε 60%-40%).
Η Τουρκία αναφέρεται στο ότι η Ελλάς αναγνώρισε αλιευτικές ζώνες στην Ιταλία στην ΑΟΖ της στα Δωδεκάνησα και ζητά να αναγνωριστούν αλιευτικές ζώνες στην ίδια στο Ιόνιο και στο στρατηγικό για αυτήν θαλάσσιο πέρασμα προς Γιβραλτάρ των Κυθήρων, στο Μυρτώο, Πέλαγος. Εξ ου και βρέθηκαν τουρκικά αλιευτικά δεμένα έξω από το Καψάλι την περασμένη εβδομάδα. Στην πραγματικότητα, οι Τούρκοι μάς λένε «πάμε στη Χάγη. Πάμε μόνο για οριοθέτηση ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας, όπως μας το ζητάτε, αλλά πάμε με τη φιλοσοφία σας και τις νομικές θέσεις σας στις συμφωνίες με Αίγυπτο και Ιταλία επί της αρχής».
Στην πραγματικότητα, χωρίς οι γείτονες να εγκαταλείπουν το τουρκολιβυκό μνημόνιο, ζητούν, με βάση και τις ελληνικές θέσεις, οριοθέτηση σε δύο περιοχές: νοτίως του Καστελόριζου, εκεί όπου η ελληνική θέση θεωρείται ασθενής, καθώς δεν καλύπτεται από τη συμφωνία μερικής οριοθέτησης με την Αίγυπτο (θα δούμε αν είναι εν τέλει ασθενής), και νοτίως της Κρήτης, εκεί όπου η ελληνική θέση είναι ισχυρή. Και, ως όπλο για αυτή τους την επιδίωξη, αξιοποιούν τις μειωμένες επήρειες 0%-40% που αναγνωρίζει η συμφωνία μερικής οριοθέτησης με την Αίγυπτο στην Κρήτη, τη Ρόδο, την Κάσο, το Καστελόριζο και την Κάρπαθο. Στρατηγικώς, αυτό που ενδιαφέρει τους Τούρκους είναι να κερδίσουν το Καστελόριζο και τη θαλάσσια περιοχή γύρω από αυτό. Το έδειξαν και στην περυσινή κρίση. Δεν ασχολήθηκαν με τη νότια Κρήτη.
Η ευρύτερη περιοχή του Καστελορίζου τούς ενδιαφέρει για λόγους ενεργειακούς, αλλά και για λόγους εθνικής ασφάλειας. Δεν θέλουν με τίποτε την επίσημη ένωση των ΑΟΖ Ελλάδος – Κύπρου, που μπορεί να αποτελέσει και αιτία αναβίωσης του ενιαίου αμυντικού δόγματος Ελλάδος – Κύπρου, εμπνεύσεως Γεράσιμου Αρσένη. Απαιτούν αυτή τη θαλάσσια περιοχή με τη βούλα της Χάγης δική τους. Για αυτό, άλλωστε, επιμένουν να αποκηρύξει η Ελλάς τον Χάρτη της Σεβίλης, το ευρωπαϊκό κείμενο που αναγνωρίζει αυτές τις δύο ΑΟΖ, την ελληνική και την κυπριακή! Τη νότια Κρήτη μάς τη «χαρίζουν». Κι ας αξιοποιούν το τουρκολιβυκό μνημόνιο για να διαπραγματευτούν περί αυτήν. Πού κρύβεται το μυστικό της διαπραγμάτευσης, πέραν του τουρκικού αιτήματος για προσφυγή στη Χάγη με την ίδια φιλοσοφία των συμφωνιών Ελλάδος – Ιταλίας και Ελλάδος – Αιγύπτου; Στο άρθρο της συμφωνίας μας με το Κάιρο, που ορίζει ότι τυχόν συμφωνία Αιγύπτου – Τουρκίας για την οριοθέτηση των μεταξύ τους ΑΟΖ δεν μπορεί να γίνει χωρίς την ενεργό συμμετοχή της ελληνικής πλευράς στις διαπραγματεύσεις.
Αν και έχουμε ρωτήσει σε ανώτατο επίπεδο κατ’ επανάληψιν τι συζητήθηκε μεταξύ του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη και του υπουργού Εξωτερικών κυρίου Τσαβούσογλου στο Μέγαρο Μαξίμου, παρουσία του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια, αν και έχουμε ρωτήσει κατ’ επανάληψη για το ακριβές περιεχόμενο των συνεχών συναντήσεων Μητσοτάκη – Σίσι και Δένδια – Σούκρι το τελευταίο εξάμηνο, απάντηση ξεκάθαρη δεν έχουμε λάβει. Το μόνο που καταφέραμε να εκμαιεύσουμε είναι ότι στη συνάντηση Μητσοτάκη – Τσαβούσογλου συζητήθηκε η… πράσινη ανάπτυξη στο Αιγαίο και ότι οι διαρκείς συναντήσεις με τους Αιγυπτίους έχουν στόχο να δημιουργηθεί κλίμα εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο μερών, ώστε, αν η Αίγυπτος θελήσει να οριοθετήσει με την Τουρκία, να είμαστε παρόντες και εμείς.
Να οδηγηθούμε, δηλαδή, σε τριμερή οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ των κρατών, είτε με διαπραγματεύσεις είτε με προσφυγή σε διεθνές δικαιοδοτικό όργανο. Είναι προφανές και εν τίνι μέτρω κατανοητό ότι δεν μας τα λένε όλα. Τώρα, όμως, όλα όσα συνέβησαν από το 2019 έως σήμερα βγάζουν νόημα.
Οπως υποστηρίξαμε στο παρελθόν από αυτήν εδώ τη θέση, στην πραγματικότητα η Χάγη ή το Δικαστήριο της Θαλάσσης του Αμβούργου θα αχθούν σε απόφαση λαμβάνοντας υπόψη τις νομικές θέσεις των κρατών επί κοινών νομικών θεμάτων, όπως αυτές διατυπώθηκαν στις συμφωνίες Ελλάδος – Ιταλίας, Ελλάδος – Αιγύπτου, Τουρκίας – Λιβύης και Τουρκίας – Παλαιστίνης, αν ολοκληρωθεί. Προσφέρεται έτοιμο πιάτο στη Χάγη: Η Μεσόγειος στη μέση. Είμαστε περίεργοι να δούμε αν χωνεύεται κιόλας.