Η ναυμαχία του Μιντγουέι (νήσος σε απόσταση περίπου 2.000 χλμ ΒΔ των νήσων Χαβάη) μεταξύ Αμερικανικού και Ιαπωνικού στόλου υπήρξε μια από τις πιο φημισμένες συγκρούσεις του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στον Ειρηνικό. Έλαβε χώρα κάπου 6 μήνες μετά την καταστροφή στο Περλ Χάρμπορ, στις 4 ως 7 Ιουνίου 1942 και θεωρείται σημείο στροφής της μέχρι τότε ακατάσχετης νικηφόρας πορείας των Ιαπώνων στον Ειρηνικό.
Αρκετοί ιστορικοί την χαρακτήρισαν ως το «Ελ Αλαμέιν» του Ειρηνικού, αλλά κάπου 50 χρόνια αργότερα άλλοι μελετητές την θεώρησαν ως «ανέλπιστη νίκη», η οποία ωστόσο για πρώτη φορά έδρασε σαν ισχυρό αντίβαρο στην εξαιρετικά μειονεκτική θέση των ΗΠΑ από την αρχή του πολέμου έναντι της Ιαπωνίας.
Το πραγματικό σημείο καμπής στον Ειρηνικό θα κριθεί μετά από 5 μήνες στην αεροναυμαχία της Σάντα Κρουζ (25-27 Οκτωβρίου 1942) όπου, αν και το αποτέλεσμα μπορεί να κριθεί ισόπαλο, εντούτοις οι Ιάπωνες εγκατέλειψαν για πάντα την κατακτητική τους οδό μετά από διπλή ήττα (Σάντα Κρουζ στη θάλασσα και Γκουανταλκανάλ στην ξηρά) οπότε και αυτοπεριορίστηκαν έκτοτε στη διατήρηση μιας αμυντικής ζώνης στα μητροπολιτικά τους ύδατα χωρίς ποτέ πια στο μέλλον να μπορέσουν να επεκταθούν περισσότερο.
Η πολεμική προετοιμασία
Παρόλο που προσωρινά η πορεία τους στη Θάλασσα των Κοραλλίων ανακόπτεται, οι Ιάπωνες διατηρούν την πρωτοβουλία των κινήσεων. Αντικειμενικός τους σκοπός παραμένει η αύξηση της αμυντικής τους περιμέτρου στον ανατολικό Ειρηνικό, με απώτερο στόχο την προσβολή της Αυστραλίας.
Ο γιαπωνέζος ναύαρχος Ισορούκου Γιαμαμότο αποφασίζει να συγκεντρώσει το στόλο του στην ατόλη Μίντγουεϊ, 1.600 χλμ. δυτικά του Περλ Χάρμπορ -ιδανικό προγεφύρωμα για επίθεση εναντίον των αμερικανικών ακτών του Ειρηνικού- και, παράλληλα, εμπλέκει τους Αμερικανούς σε μία επίθεση αντιπερισπασμού στις Αλεούτιες νήσους, που στέφεται από επιτυχία.
Όμως και στην περίπτωση αυτή, όπως και στην αεροναυμαχία των Κοραλλίων, η αποκρυπτογράφηση των ιαπωνικών μηνυμάτων θα προσφέρει στους Αμερικανούς το κρίσιμο πλεονέκτημα. Ο ναύαρχος Τσέστερ Νίμιτς -διοικητής του στόλου του Ειρηνικού, εφόσον γνωρίζει τα σχέδια του αντιπάλου, δεν πέφτει στην παγίδα του Γιαμαμότο και στέλνει τις ναυτικές του δυνάμεις με επικεφαλής τους ναυάρχους Φρανκ Φλέτσερ και Ρέιμοντ Σπρούανς στο Μίντγουεϊ, μία κοραλλιογενή ατόλλη με περίμετρο 24 χιλιόμετρα, την οποία κατέχουν οι Αμερικανοί από το 1867.
Η αναμέτρηση
Στις 4 Ιουνίου αρχίζει η σημαντικότερη αεροναυτική μάχη του πολέμου, η οποία θα κρατήσει τρεις ημέρες. Ωστόσο, η ιαπωνική υπεροχή (11 θωρηκτά, 8 αεροπλανοφόρα, 22 καταδρομικά, 65 αντιτορπιλικά, 21 υποβρύχια εναντίον μόνο 3 αεροπλανοφόρων, 8 καταδρομικών και 17 αντιτορπιλικών των Αμερικανών) θα ανατραπεί, λόγω των εξαιρετικών επιδόσεων των αμερικανικών συστημάτων αναγνώρισης.
Η αμερικανική αρμάδα με διαταγή του Νίμιτς λαμβάνει θέσεις πολύ βορειότερα από το Μίντγουεϊ, έτσι ώστε να βρίσκεται εκτός ακτίνας δράσης των ιαπωνικών αναγνωριστικών. Προτού ακόμη αρχίσει η μάχη, ο παράγοντας του αιφνιδιασμού, στον οποίο υπολογίζουν οι Ιάπωνες για τον αεροπορικό βομβαρδισμό της αμερικανικής βάσης στο Μίντγουεϊ, δεν εξασφαλίζει στο Τόκιο κανένα πλεονέκτημα.
Οι υπολογισμοί του Γιαμαμότο θα αποδειχτούν λανθασμένοι. Οι Αμερικανοί κρατούν συγκεντρωμένο το στόλο τους, τα πολεμικά μέσα που σταθμεύουν στο αεροδρόμιο του Μίντγουεϊ θα αποδειχτούν πολύ ανώτερα απ’ ό,τι είχε προβλέψει ο Ιάπωνας ναύαρχος.
Στη διάρκεια της μάχης, κατά την οποία οι Ιάπωνες δεν διαθέτουν ραντάρ κι επικρατεί σιγή ασυρμάτου σε ολόκληρο το στόλο, τα ισχυρά ιαπωνικά θωρηκτά -πάνω σ’ ένα απ’ αυτά βρίσκεται και ο ίδιος ο Γιαμαμότο- είναι απλοί θεατές. Αντίθετα με κάθε πρόβλεψη, τα αεροπλανοφόρα, υπό τη διοίκηση του υποναυάρχου Τσουίτσι Ναγκούμο, είναι αυτά που θα δεχτούν την αιφνιδιαστική επίθεση των αμερικανικών αεροτορπιλοβόλων. Μέσα σε μόνο πέντε λεπτά -μεταξύ 10.25′ και 10.30′ π.μ. της 4ης Ιουνίου 1942, η σύγκρουση στον Ειρηνικό θα αποβεί οριστικά υπέρ των Αμερικανών.
Οι απώλειες των Ιαπώνων είναι πολύ μεγάλες: 3.500 άνδρες (μεταξύ αυτών πολλοί πιλότοι – άσοι), 4 αεροπλανοφόρα της ομάδας («Ακάγκι», «Κάγκα», «Σορίου», «Χιρίου»), ένα καταδρομικό και 332 αεροπλάνα. Οι Αμερικανοί χάνουν περίπου 300 άνδρες, ένα αεροπλανοφόρο («Γιόρκταουν»), ένα αντιτορπιλικό και 150 αεροπλάνα. Τα λάθη τακτικής που έγιναν από την ιαπωνική διοίκηση οφείλονται και στην υπερβολική αυτοπεποίθηση των Ιαπώνων για τις στρατιωτικές τους ικανότητες.
Τα επακόλουθα
Οι Ιάπωνες κρατούν μυστική την καταστροφή του Μίντγουεϊ στο εσωτερικό της χώρας. Στους επιζώντες που επέστρεψαν στην πατρίδα απαγορεύτηκε κάθε επικοινωνία με τις οικογένειές τους. Η ιαπωνική πανωλεθρία στο Μίντγουεϊ σηματοδοτεί την πιο απροσδόκητη και δραματική ανατροπή της παγκόσμιας σύγκρουσης και θα διαλύσει με ένα και μοναδικό κτύπημα τα όνειρα που έτρεφε η χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου για την Αυστραλία, καθώς τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου θα αναγκαστεί να εγκαταλείψει και τη Νέα Γουϊνέα.
Έξι μήνες μετά την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ, οι εντυπωσιακές ναυτικές και χερσαίες επιτυχίες των Ιαπώνων λαμβάνουν τέλος. Από τώρα και στο εξής, το αυτοκρατορικό ναυτικό θα χάσει κάθε ικανότητα πρωτοβουλίας στον Ειρηνικό και ο ναυτικός πόλεμος θα αλλάξει μορφή: Συνεχείς αμερικανικές επιθέσεις και επίμονες επιχειρήσεις αναχαίτισης, με τις οποίες το Τόκιο θα προσπαθήσει να σταματήσει την επέλαση της στρατιωτικής μηχανής των Ηνωμένων Πολιτειών.