ΦΛΕΓΕΤΑΙ Ο ΚΑΤΕΧΟΜΕΝΟΣ ΑΠΟ ΒΑΡΒΑΡΟΥΣ ΘΡΥΛΙΚΟΣ ΠΕΝΤΑΔΑΚΤΥΛΟΣ. ΤΟ ΒΟΥΝΟ ΜΕ ΤΟ ΑΝΕΞΙΤΗΛΟ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΔΙΓΕΝΗ ΑΚΡΙΤΑ, ΠΡΟΣΤΑΤΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΥΠΡΟΥ.
Επιμέλεια από Αντώνη Αντωνά.
Με πόνο ψυχής βλέπουμε να κατακαίγεται το θρυλικό μας βουνό, που σύλησαν οι Τούρκοι κατακτητές. Εδώ και δεκαετίες έσκαψαν τα σπλάχνα του και παντού λατομεία έφτιαξαν. (Τεράστια είναι η περιβαλλοντική ζημιά, που έχει προκληθεί στην οροσειρά του Πενταδακτύλου από την υπερλατόμευση, που γίνεται εξαιτίας του μεγάλου αριθμού αδειών, που παραχωρήθηκαν από το κατοχικό καθεστώς σε λατομεία.)
Ισοπέδωσαν ότι Ελληνικό και Χριστιανικό υπήρχε και κατάκλεψαν τα πάντα. Αποψίλωσαν τα ωραιότερα του δάση για εμπόριο ξυλείας… Μισούν αυτό το βουνό και το εγκατέλειψαν σε χέρια λωποδυτών του Ερντογανικού Ταταρικού καθεστώτος και του στρατού κατοχής, που φέρουν ακεραία την ευθύνη για την σημερινή βιβλική καταστροφή …
Κάπου βαθιά στον Πενταδάκτυλο βρίσκεται σφηνωμένο ανάμεσα σε βράχια και βλάστηση ένα παλιό τανκ. Παραμένει στο ίδιο σημείο, εγκαταλελειμένο, από το 1974. Ήταν ανάμεσα στο υλικό που χρησιμοποίησαν οι Τούρκοι για να καταλάβουν τη μισή Κύπρο. Σήμερα αποτελεί αξιοθέατο – για τους εξτρεμιστές της ΤΜΤ και Γκρίζους Λύκους… Είναι κάτι σαν αυτά, που άφησαν οι ναζί εισβολείς και εγκληματίες στην Ελλάδα το ’44 φεύγοντας. (Το 1974 οι εισβολείς συναντώντας ηρωϊκή αντίσταση της Ε.Φ. στον Πενταδάκτυλο, ανηλεώς τον βομβάρδισαν με τις απαγορευμένες εμπρηστικές βόμβες ναπάλμ και κατέκαψαν τα δάση του).
Το άρμα όμως είναι το λιγότερο κακό. Ο μοναδικός Πενταδάκτυλος, δεν έχει συνέλθει από την εισβολή, γιατί κάθε χρόνο καταστρέφεται από τις δυνάμεις κατοχής! Αρχικά, η χημική συντήρηση των άθλιωνσημαιών στον Πενταδάκτυλο είναι η κορυφή του παγόβουνου στην περιβαλλοντική καταστροφή των Κατεχόμενων. Από τη δεκαετία του 1970 στην οροσειρά σταθμεύει τεράστιος αριθμός τουρκικών και τουρκοκυπριακών στρατευμάτων και όλα τα απόβλητα των … «αποβλήτων» μολύνουν τα σπλάχνα του βουνού.
Το βουνό είναι μοναδικής στρατηγικής σημασίας. Ανέκαθεν ο Πενταδάκτυλος αποτελούσε ένα τεράστιο φυσικό τείχος που δεν επέτρεπε τη διείσδυση στο εσωτερικό του νησιού από ολόκληρη σχεδόν τη βόρεια ακτή του. «Η ίδια η επιλογή της Λευκωσίας, νότια της οροσειράς, ως πρωτεύουσας της Κύπρου από τα υστεροβυζαντινά χρόνια και αργότερα, βασιζόταν σε μεγάλο βαθμό στην προστασία που της εξασφάλιζε το φυσικό οχυρό της οροσειράς του Πενταδακτύλου. Ελάχιστες δίοδοι επέτρεπαν τη διάβαση της οροσειράς».
Τα χρόνια περάσαν αλλά η καταστροφή συνεχίστηκε. Το 2017 η πρώην Επίτροπος (ΕΕ) για το Περιβάλλον Ιωάννα Παναγιώτου είχε εκδώσει μελέτη στην οποία ανέφερε ότι «μετά την τουρκική εισβολή του 1974 ο Πενταδάκτυλος, ως οικότοπος με όλα τα μοναδικά είδη και υποείδη χλωρίδας και πανίδας τα οποία φιλοξενεί, έχει υποστεί τεράστια και ανεξέλεγκτη πίεση από μη βιώσιμες δραστηριότητες (λατομεία, δόμηση κ.α) που έχουν επηρεάσει τη μορφολογία της οροσειράς και τους φυσικούς οικοτόπους και απειλούν με εξαφάνιση είδη χλωρίδας και πανίδας».
Και το καλοκαίρι του 1995, το δυτικό τμήμα οροσειράς, υπέστη, τεράστια οικολογική καταστροφή, εξ αιτίας μιας γιγαντιαίων διαστάσεων πυρκαγιάς που έπληξε την περιοχή. Η φωτιά κατέστρεψε, μεγάλο μέρος της εξαίρετης φυσικής ομορφιάς του Πενταδακτύλου -δάση και άγρια βλάστηση, αλλά και καταπράσινους οπωρώνες και άλλα δέντρα. Η φωτιά κατέστρεφε για μέρες, αλλά οι κατοχικές και τουρκοκυπριακές δυνάμεις αποδείχθηκαν ανίκανες να την αντιμετωπίσουν. Η Κυπριακή Δημοκρατία και παλι τότε προσέφερε κάθε δυνατή βοήθεια, αλλά οι κατοχικές δυνάμεις αρνήθηκαν να επιτρέψουν την επέμβαση της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας της Δημοκρατίας στα Κατεχόμενα. Σήμερα το Ταταρικό καθεστώς λόγω της ανεξέλεγκτης καταστροφικής πυρκαϊάς απεδέχθη την βοήθεια της Κυπριακής Δημοκρατίας σε εναέρια πυροσβεστικά μέσα … Από Τουρκία μέχρι σήμερα δεν απεστάλη πυροσβεστική βοήθεια …. Εν αναμονή βρίσκονται μέχρι να ο Πενταδάκτυλος … κατακαεί ….
Ούτε ο ίδιος ο Διγενής Ακρίτας δεν άντεξε να τον μολύνουν οι βάρβαροι κατακτητές. Πύρρεια δάκρυα ρέουν για την βιβλική καταστροφή του κατεχόμενου Πενταδάκτυλου μας …
Απόσεισέ τους Πενταδάκτυλε…
Κώστας Μόντης,
«Στιγμές της Εισβολής»
Είναι δύσκολο να πιστέψω πως μας τους έφερε η θάλασσα της Κερύνειας, είναι δύσκολο να πιστέψω πως μας τους έφερε η αγαπημένη θάλασσα της Κερύνειας. Πικρή θάλασσα της Κερύνειας που πρέπει να αποσύρουμε πια τους στίχους που σου γράψαμε. Σκέψου να μας γίνει βραχνάς η οροσειρά της Κερύνειας σκέψου να την κοιτάμε με τρόμο, σκέψου να την υποψιαζόμαστε, σκέψου να τη μισάμε! Ανασήκωσε την πλάτη κι απόσεισέ τους Πενταδάκτυλέ μου, ανασήκωσε την πλάτη κι απόσεισέ τους.
ΠΕΝΤΑΔΑΚΤΥΛΟΣ:
Ο Πενταδάκτυλος αποτελείται από αλυσίδα βουνοκορφών, με ψηλότερο βουνό το Κυπαρισσόβουνο, το οποίο φτάνει τα 1025 μέτρα. Το μήκος της οροσειράς ξεπερνά τα εκατό χιλιόμετρα, ενώ το πλάτος της σε ελάχιστες περιπτώσεις υπερβαίνει τα πέντε. Στο δυτικό μέρος υψώνεται απότομα κοντά στο βορειοδυτικό ακρωτήριο Κορμακίτη, ενώ ανατολικά το ύψος των κορυφών μειώνεται για να καταλήξει βαθμιαία στη χερσόνησο της Καρπασίας, η οποία αποτελεί προέκταση του βουνού. Στα βόρεια, η οροσειρά χωρίζεται από τη θάλασσα με μια στενή παράκτια πεδιάδα, ενώ στα νότια απλώνεται η πεδιάδα της Μεσαορίας.
Πενταδάχτυλος,
Ιούλιος – Αύγουστος 1974
Να που χρειάστηκε τώρα
Η μούντζα της απαλάμης σου,
Να που ξηγήθηκε τώρα
Η ανεξήγητη μούντζα της υψωμένης απαλάμης σου.
Μούντζωσέ μας, Πενταδάχτυλε ακριβέ,
έτσι π αφήσαμε τόσο άφρονα να τουρκοπατηθείς.
Κώστας Μόντης
Πενταδάκτυλος, σκλαβωμένος
«Βουνό μου Πενταδάχτυλε πατημασιά τ’ Ακρίτα
θα λάμψει τ’ άστρο μια νυχτιά και το εν τούτω νίκα ..»
\
Πλησιάζοντας στη Λευκωσία από την κεντρική οδική αρτηρία, φόντο μπροστά βρίσκεται ο κατεχόμενος Πενταδάκτυλος. Στην πλαγιά της οροσειράς πελώριες σημαίες του ψευδοκράτους και της Τουρκίας όπως προαναφέρθηκε, οι οποίες φωταγωγούνται και τα βράδια. Αυτή η εικόνα είναι η συνεχής υπενθύμιση σε όλους για την κατοχή εδάφους της Κύπρου από την Τουρκία. Αυτή η εικόνα είναι το ξυπνητήρι και η μαχαιριά στο στομάχι μας για να μην ξεχνάμε την κατοχή.
Τα απεχθή μνημεία των τεράστιων τουρκικών σημαίων, που έστησε η Τουρκία και ο εγκληματίας Ντενκτάς μολύνει καθημερινά το τοπίο όχι μόνο συμβολικά, αλλά και περιβαλλοντικά. Γιατί όμως είναι τόσο επικίνδυνες αυτές οι σημαίες; Διότι χρειάζονται κάθε λίγο τόνους χημικών μπογιών, για να συντηρηθούν, αλλά και αλόγιστη σπατάλη ηλεκτρικού ρεύματος από μια ΤΚ κοινωνία που πραγματικά ζει μέσα στη φτώχεια.
Σημειώνεται ότι ο χώρος που «φιλοξενούνται» οι τεράστιες βάρβαρες τουρκικές σημαίες κατοχής χαρακτηρίζεται αυστηρά στρατιωτικός,όπως και όλο το βουνό και καταλαμβάνουν δεκάδες τ. στρέμματα. Τα ωραιότερα κέδρα και πεύκα κόπηκαν γύρω, για να είναι ορατά τα απεχθή σύμβολα από την ελεύθερη Κύπρο.
Η κάθε σημαία έχει 425 μέτρα πλάτος και 250 μέτρα ύψος. Σ΄αυτήν αναγράφεται η φράση “Ne mutlu Türküm diyene” που σημαίνει “Τι ευτυχία το να μπορεί να λέει κάποιος ότι είναι Τούρκος”.
Η φράση αυτή ανήκει στον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ που χρησιμοποίησε τη φράση αυτή στην 10η Επέτειο της δημιουργίας της Τουρκικής Δημοκρατίας, στις 29 Οκτωβρίου του 1933.
Ο Πενταδάκτυλος φωνάζει την κατοχή…
Η πρώτη τεράστια σημαία του τουρκοκυπριακού ψευδοκράτους στον Πενταδάκτυλο, δημιουργήθηκε την δεκαετία του 1980 για να προκαλεί. Για να προκαλεί τους ανθρώπους που έφυγαν από τα σπίτια τους το 1974. Δημιουργήθηκε για να προκαλεί τους ΕΛΛΗΝΕΣ Κύπριους και να τους υπενθυμίζει καθημερινά ότι οι τόποι τους και τα σπίτια τους τελούν υπό κατοχή.
Και λάβετε υπ΄ όψιν βάρβαροι εισβολείς, ότι και καμένη γη όταν ξεκουμπιστείτε να μας παραδώσετε, ως ο θρυλικός φοίνικας θα αναγεννηθεί από τις στάχτες της. Είναι ιερή ΕΛΛΗΝΙΚΗ γη, που ποτέ δεν σας ανήκε …. Και Ελληνική θα παραμείνει. Ο ΚΑΙΡΟΣ ΓΑΡ ΕΓΓΥΣ….
Φοίνικας. Το μυθικό πτηνό των Ελλήνων.
Και προσθέτω τιμής ένεκεν, περί του Βυζαντινού Διγενή Ακρίτα και τη σχέση του με το θρυλικό κατεχόμενο σήμερα βουνό…
Απόσπασμα από παλαιότερο αφιέρωμα του Αντώνη Αντωνά.
ΔΙΓΕΝΗΣ ΑΚΡΙΤΑΣ Ο ΘΡΥΛΙΚΟΣ ΗΡΩΑΣ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΥΠΡΟΥ.
Η Κυπριακή λαογραφία και δημοτική ποίηση, τον υμνεί επικά στη κυπριακή διάλεκτο.
Ο Διγενής Ακρίτας, η αγαπημένη του Κύπρος, ο Σαρακηνός, ο Πενταδάκτυλος, η Πέτρα του Ρωμιού ή του Διγενή.
Ο θρυλικός Βυζαντινός Διγενής Ακρίτας, ήταν από τους πιο θαραλέους Ακρίτες που φύλαγαν τα Βυζαντινά εδάφη. Οι κατακτητές και πειρατές, σε φυγή ετρέποντο, όταν τους κυνηγούσε με τους ανδρειωμένους ανίκητους άνδρες του.
Όταν κάποτε κυνηγούσε το πρωτοπαλλήκαρο των Σαρακηνών και τον στρατό του, ο οποίος πολλές μάχες έχασε από τον Διγενή, αυτός ντροπιασμένος έφευγε…Με τα καράβια του κατευθύνθηκε στη Κύπρο με σκοπό να την λεηλατήσει ακόμη και να την καταλάβει,,,Όταν ο Διγενής κατάλαβε ότι στη Κύπρο πήγαιναν, τους ακολουθεί με τα δικά του καράβια, για να σώσει την αγαπημένη του Κύπρο που είχε υπό την προστασία του…
Ο Σαρακηνός πρώτος έφτασε στα ακρογιάλια της Κερύνειας αρχίζοντας να λεηλατεί…Δεν προλαβε το έργο του να ολοκληρώσει, όταν είδε τα καράβια του Διγενή.., οπότε προσπαθεί να διαφύγει διασχίζοντας το τότε μικρό βουνό του Πενταδάκτυλου…Αφού το πέρασε με βοήθεια μάγου Σαρακηνού ρίχνει λάσπη που αρχίζει να ορθώνεται, για να εμποδίσει τον Διγενή να τον ακολουθήσει.. Όταν ο Διγενής φτάνει ήδη το βουνό ορθώθηκε σαν φράγμα…, ακουμπά τότε το πελώριο του χέρι στο λασπωμένο μαλακό βουνό και με το κοντάρι του στήριγμα το δρασκελίζει…Τα αποτυπώματα του χεριού του παρέμειναν χαραγμένα στο πανώριο βουνό…τον Πενταδάκτυλο..
Αφού πέρασε το βουνό, από φόβο μην τυχόν και δεν προλάβει τους Σαρακηνούς, οι οποίοι έφτασαν στη Πάφο, όπου τους περίμεναν τα πειρατικά τους καράβια, αρπάζει με τα δυο του χέρια μεγάλο ασήκωτο βράχο του Πενταδάκτυλου και τον πετά στον πειρατικό στόλο βυθίζοντας τον…
Ο γιγάντιος βράχος βρίσκεται σήμερα ακόμη στην παραλία όπου η Κύπριδα Αφροδίτη αναδύθηκε από τους αφρούς στα παράλια της Πάφου…Η κυπριακή παράδοση ονόμασε τον βράχο αυτό «Πέτρα του Ρωμιού ή Πέτρα του Διγενή Ακρίτα». Η τοποθεσία βρίσκεται λίγο έξω από την Πάφο και είναι από τις πιο ειδυλλιακές τοποθεσίες της Κύπρου.
Επιστρέφοντας ο Διγενής με τους ηρωικούς του Ακρίτες, μετά τη νίκη τους κατά των Σαρακηνών, διασκεδάζουν στην ύπαιθρο, οπότε εμφανίζεται ο μαυροφορεμένος χάροντας κρατώντας σφικτά στο ξερακιανό του χέρι το νεκρικό δρεπάνι….Τον καλούν στο τραπέζι τους οι άφοβοι Ακρίτες και αυτός τους λέει..
Εν ήρτα ‘γιω ο Χάροντας να φα’ να πκιώ μιτά σας
… παρά ‘ρτα γιω ο Χάροντας το κάλλιος σας να πάρω.
(Ξ. Φαρμακίδη, Κύπρια ‘Επη, σ. 4, στ. 11 και 15).
Όταν ο Διγενής βλέπει ότι ο Χάρος θέλει να πάρει στον Άδη τον ίδιο, τον προκαλεί σε πάλη με τη συμφωνία αν νικήσει ο Διγενής να του χαρίσει τη ζωή. Μετά τη συμφωνία προχωρούν, πιασμένοι χέρι – χέρι, προς την παλαίστρα:
Σιερκές, σιερκές επκιάσασιν τζαι στην παλιώστραν πάσιν.
Τζιαι τζ’ ειν εν’ που παλιώννασιν τρεις νύκτες τρεις ημέρες
τζιει πόπκιαννεν ο Χάροντας τα γαίματα πιτούσαν
τζιει πόπκιαννεν ο Διενής τα κόκκαλα ελειούσαν.
…………………………………………………………………….
(Ακαδημ. Αθηνών, Ελλην. Δημ. Τραγ., Τόμ. Α’, σ. 39, στ. 18-21).
Στη συνέχεια ο χάροντας αντιλαμβάνεται πως θα νικηθεί και δοκιμάζει να ξεγελάσει τον Διγενή, αλλά στο τέλος χάνει την πάλη οπότε καταφεύγει σε μάγια και κατορθώνει να ρίξει τον Διγενή στο κρεβάτι. Ενώ ο Διγενής ψυχομαχεί, έρχονται τα παλικάρια να τον δουν. Τους στρώνει τραπέζι και, ενώ τρώνε και πίνουν, τους διηγείται τα κατορθώματά του: «Στα έρημα τα άγρια μέρη της Αραπκιάς κυνήγησε μέσα στα μαύρα μεσάνυχτα και σκότωσε εκατοντάδες δράκοντες και λιοντάρια μια τεράστια κουφή (= φαρμαρκερό φίδι) «με πέντε τζ’ εφαλάες» και τον υπερφυσικό, κοσμικών διαστάσεων, Σαρακηνό.»
Συνήθως τα τραγούδια τελειώνουν με την περιγραφή για τον Σαρακηνό την ώρα που πεθαίνει και δεν γίνεται αναφορά στον θάνατο του Διγενή. Σε μερικά όμως το τέλος είναι διαφορετικό, όπως στην παραλλαγή από την Κώμα του Γιαλού:
Επίεν τζιει η καλίτσα του να ποσ’αιρετιστούσιν,
στ’ αγκάλια του την έσφιξεν τζι’ εξέην η ψυσ’ή τους.
………………………………………………………………………..
(Ακαδ. Αθηνών, ό.π.π. σ. 41, στ. 105-106).
Στη μια από τις δυο παραλλαγές της συλλογής Α. Ελευθεριάδη (Κυπρ. Σπ. ΛΖ’, 1973), σ. 18, στ. 94-99) ο Διγενής ψυχομαχεί, αλλά δεν παρουσιάζεται να πεθαίνει, ενώ στην άλλη αναφέρεται και ο θάνατός του (ό.π.π. σ. 19, στ. 48-55):
Ο Διγενής ψυχομασιεί στον κόσμον αγροικειέται.
Ο Διγενής επέθανεν, τρέξετε, αρκόντοι, τρέξετε.
Ίντα μυστήριον, Α! Ίντα μυστήριον πράμαν!
Που πάνω που τους νώμους του ελιόμυλοι γυρίζαν,
που κάτω στες μασκάλες του περτίτζ’ια κακκαρίζαν
που πάνω εις την ράσιην του σσιύλιοι λαοί ετρέχαν,
που μέσα στα ρουθούνια του βουβάλια ξισταυλίζαν.
Τρέξετε, άρκοντες, τρέξετε, ίντα μυστήριον πράμαν!
…………………………………………………………………………….
(13). Διγενή Ακρίτα απόδιωξέ τους…Του Αντώνη Αντωνά.
Κάτω απ΄ την Πέτρα του Διγενή Ρωμιού,
τον μυθικό δυσθεόρατο βράχο,
εκεί που αναδύθηκε η Αφροδίτη Κύπριδα,
θαμμένη είν΄ των Σαρακηνών η ναυαρχίδα,
π΄ ο Διγενής εβύθισε μαζί με τους κουρσάρους.
Την Κύπρο την αγαπημένη του δεν ήθελε,
ποτέ να αγγίξουν, ούτε και να μολύνουν.
Χρυσός, σμαράγδια ρουμπίνια και ζαφείρια,
που λεηλάτησε ο πειρατής φοβερός Σαρακηνός,
βυθίστηκαν, κλαίει, οδύρεται…
Τα βογγητά του υπόκωφα ακούγονται,
τις άγριες νύχτες του χειμώνα…
Μόν΄ εσύ θρυλικέ ακρίτα Διγενή μπορείς,
για να σηκώσεις, τον βράχο τον ασήκωτο.
Μόν΄η δική σου θεϊκή δύναμη,
τα δικά σου θεόρατα χέρια…
Όχι, τον κρυμμένο θησαυρό για να βρεις,
αλλά πίσω στον Πενταδάκτυλο,
να τον τινάξεις, τους Τούρκους,
απ΄ το βουνό σου το θρυλικό,
ν΄ αποτάξεις, ν΄ αντινάξεις, ν΄ αποδιώξεις.
Της Κύπρου το θρυλικό βουνό,
απ τα δεσμά τα τουρκικά να το λυτρώσεις.
Ατόφιο νησί Χρυσό, η Κύπρος είναι.
Ρουμπίνι η Κερύνεια, ο Καραβάς,
η Λάπηθος, Ροδοχρωσίτης η Μόρφου.
Σμαράγδια, ειν΄ η Μεσαρκά, τα Καρπάσια.
Από χρυσού ψείγματα, οι αμμουδιές,
της Σαλαμίνιας Αμμοχώστου, Κωνσταντίας,
το πανέμορφο διαμάντι.
Είν΄ η δική μας η κληρονομιά,
οι πρόγονοι μας οι ένδοξοι,
τα κτίσαν, τα γεννήσαν,
σε εμάς κληροδοτήσαν…
Εσαεί εις τους αιώνες των αιώνων…!
Αποσπασματικές πληροφορίες: Ιστορίες της Κύπρου – Κύπρου λαογραφία, θρύλοι, μύθοι και παραδόσεις, Ιστορικά βιβία του Α. Αντωνά.
Προσωπικές ιστορικές αφηγήσεις σαν παραμύθι, από γενιά σε γενιά, από γνωστούς και άγνωστους Κύπριους παλαιούς λαογράφους, συγγραφείς και γυρολόγους αξέχαστους επικούς «ποιητάρηδες», που απ’ ότι θυμάμαι μέχρι και το 1960 περίπου, γύριζαν την Κύπρο, απάγγελαν, «ντελάλιζαν» και πουλούσαν τα λαογραφικά τους εξαιρετικά ιστορικά ποιήματα, ή τα αντάλλασσαν με ψωμί, αυγά, φρούτα κλπ… Οι Έλληνες Κύπριοι λαογράφοι, ιστορικές παρακαταθήκες μας άφησαν …
Επιμέλεια από Αντώνη Αντωνά.