27 Αυγούστου 1974 – Όταν ο Κίσινγκερ δέχθηκε να υποστηρίξει την βρετανική ΔΔΟ

γράφει η Φανούλα Αργυρού*

Αναφέρομαι στο άρθρο του κ. Νίκου Μελέτη «Δύο νέα ντοκουμέντα για τον ολέθριο ρόλο του Χ. Κίσινγκερ στην Κυπριακή τραγωδία» το οποίο αναρτήθηκε στις ιστοσελίδες  Liberal.gr και  infognomon.gr  στις 20.8.22

Τα δύο «ντοκουμέντα» δεν είναι νέα.   Αποδεσμεύθηκαν μαζί με άλλα (898 σελίδες) από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ το 2007. Θα τα βρείτε εδώ:

https://2001-2009.state.gov/documents/organization/96610.pdf

O τίτλος του κ. Μελέτη ακολουθεί την λανθασμένη  θεωρία ότι ο Κίσινγκερ καθοδηγούσε, ενώ ακόμα και από αυτά τα δύο  αμερικανικά έγγραφα εξάγεται  ότι ο Κίσινγκερ ακολουθούσε τη βρετανική γραμμή Κάλλαχαν/Κίλλικ και όχι αντιθέτως.

Τα έγγραφα αυτά όπως και άλλα,  θα πρέπει να διαβαστούν σε συνδυασμό, με τα αντίστοιχα βρετανικά πρωτογενή  ‘εγγραφα. Που  βρίσκονται στο Βρετανικό Εθνικό Αρχείο στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Η συνάντηση στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ στις 27 Αυγούστου 1974 (η 48χρονη επέτειος  27/8/22) ήταν πολύ σημαντική μετά τις δύο τουρκικές εισβολές και τις συνεννοήσεις μεταξύ Κάλλαχαν/Κίσινγκερ , γιατί το κύριο στοιχείο της συνάντησης που επιδίωξε ο Κάλλαχαν στέλλοντας το υψηλόβαθμο επιτελείο του για μια  πρόσωπο με πρόσωπο συνάντηση με τον Κίσινγκερ ήταν  να εξασφάλιζε την υποστήριξή του (Κ) στην βρετανο-τουρκική ΔΔΟ αρχικά ως διπεριφερειακή ομοσπονδία!

Αμερικανικό πρακτικό: “Secretary: I seem to be the villain of your negotiations and I wonder how I got there”.

Ελληνική μετάφραση ΝΜ : «Κίσινγκερ : «Φαίνεται ότι είμαι το πρόβλημα των διαπραγματεύσεών σας και αναρωτιέμαι πως έφτασα εκεί».

Η μετάφραση αυτή δεν αποδίδει σωστά τι εννοούσε ο  Κίσινγκερ. Η λέξη «villain» δεν ερμηνεύεται ως «πρόβλημα».

«Φαίνεται ότι εγώ είμαι  ο κακός των διαπραγματεύσεών σας και διερωτώμαι πως έφτασα εκεί», έτσι πρέπει να διαβαστεί.

Το βρετανικό πρακτικό ξεκαθαρίζει τα πράγματα. « …Ο  Σερ Τζόν Κίλλικ … είπε ο Κάλλαχαν σκόπιμα διατηρούσε χαμηλούς τόνους  προς το παρόν, ενόσω διαρκούσαν οι διπλωματικές επαφές.  Ο Δρ. Κίσινγκερ επενέβη  αστειευόμενος για να πει ότι το μεγαλύτερο διπλωματικό κατόρθωμα είχε ήδη επιτευχθεί, με το να θεωρούν τον ίδιο τον κακό των  διαπραγματεύσεων μας …»

«Sir John Killick…Mr. Callaghan was deliberately maintaining a low profile at the moment while diplomatic soundings continued. … (Dr. Kissinger interjected, jocularly, that the great diplomatic feat had already been achieved of casting him as the villain of our negotiations…»

Από την αρχή λοιπόν της συζήτησης τόσο στα αμερικανικά πρακτικά όσο και πιο καθαρά στα βρετανικά ξεκαθαρίζεται ότι δεν ήταν ο Κίσινγκερ που καθοδηγούσε τις διαπραγματεύσεις  αλλά οι Βρετανοί.  Γι΄αυτό και διερωτάτο ο Κίσινγκερ πως και είχε επιτευχθεί το «μεγαλύτερο διπλωματικό κατόρθωμα να θεωρείται εκείνος ο κακός (villain) των βρετανικών διαπραγματεύσεων..» Στο  αμερικανικό πρακτικό ο Σερ Τζόν Κίλλικ φέρεται να είπε ότι όταν  ο Τζό Σίσκο είχε πάει στο Λονδίνο τον Ιούλιο (18/7 εστάλη από τον Κίσινγκερ) είχε ρωτήσει τους Βρετανούς αν είχαν κάποιο πακέτο λύσης και του είχαν πει ότι στα χαρτιά είχαν αποφασίσει ουσιαστικά τη λύση ως διαπεριφερειακή ομοσπονδία (biregional federation).

Στα αμφότερα τα πρακτικά  οι Βρετανοί αναφέρουν ότι σύντομα η  Τουρκία θα ξεκινούσε τον εποικισμό από την Τουρκία.

Αμερικανικό πρακτικό –   Κίσινγκερ « Πιστεύω η πρωτοβουλία του Ηνωμένου Βασιλείου θα είναι χρήσιμη να συνεχίσει  και να έχουμε κάτι που μπορούμε να υποστηρίξουμε».  H πρωτοβουλία ήταν για προώθηση της Δικοινοτικής, Διζωνικής Ομοσπονδίας (που είχε απαιτήσει και ο Ραούφ Ντεκτάς στην Γενεύη ΙΙ με χάρτη) και είχαν αποφασίσει στο Φόρειν ΄Οφις ως τη λύση,  πριν την πρώτη εισβολή αλλά  αποφασιστικά πλέον στις 16 Αυγούστου 1974, αρχικά ως διπεριφερειακή ομοσπονδία. Επιλέγοντας τον Γλαύκο Κληρίδη ως τον άνθρωπό τους να αναλάμβανε την προώθησή της…

Ο Κίσινγκερ δεν ήθελε τις ΗΠΑ να αναλάβουν την πρωτοβουλία, πίστευε θα αποτύγχανε και  για να μην χρεωνόντουσαν οι ΗΠΑ την αποτυχία.   Το αμερικανικό πρακτικό έχει ελλείψεις στην σύνοψη των συζητήσεων γι΄αυτο είναι απαραίτητο τέτοια έγγραφα να μελετώνται σε συνδυασμό με τα πρωτογενή βρετανικά.

Γι΄αυτό παραθέτω τη κάλυψη της συζήτησης από τα βρετανικά πρακτικά από το βιβλίο μου « Διζωνική vsΔημοκρατία» Λεμεσός 2019. Ο Κίσινγκερ την επομένη, αφού μίλησε με τον Πρόεδρο του, τους έδωσε την απόφασή του ότι θα υποστήριζε την λύση της βρετανικής τους πρωτοβουλίας για προώθηση της ΔΔΟ.

«Παρόντες από βρετανικής πλευράς: Sir John Killick,  Mr.Sykes,  Mr.Alexander and  Mr.Cornish.  Απόαμερικανικής : Δρ. H.  Kissinger, Mr. Ingersoll, General Scowcroft, Mr. Eagleburger, Mr. Buffum, Mr.Kubisch, Mr. Crawford and Mr.Stabler.

…Ο Sir John Killick  είπε ότι ο Callaghan σκόπιμα διατηρούσε χαμηλούς τόνους προς το παρόν ενόσω διαρκούσαν οι διπλωματικές επαφές. Ο Δρ Kissinger επενέβη αστειευόμενος να πει ότι το μεγαλύτερο διπλωματικό κατόρθωμα είχε ήδη επιτευχθεί με το να θεωρούν τον ίδιο ως τον κακό των διαπραγματεύσεων.  Αμυνόμενος της στάσης του κατά την κρίση, έκανε ξεκάθαρο ότι θεωρούσε την αμερικανική πολιτική (που διατήρησε) σωστή και πρόσθεσε ότι θα ήταν ακριβώς η ίδια έστω και αν  δεν είχαν την προεδρική μεταβατική περίοδο.

Ο  Sir Killick  στην συνέχεια θυμήθηκε ότι ο Joseph Sisco τους είχε ζητήσει  στις αρχές της κρίσης μέσα Ιουλίου (εννοείται όταν έφθασε στο Λονδίνο στις 18 Ιουλίου 1974) κατά πόσον μπορούσε να προβλεφθεί κάποια λύση πακέτο για την Κύπρο. Στο στάδιο εκείνο, του είχαν πει ότι δεν είχαν, γιατί  ήταν πολύ νωρίς. Τώρα, τα πράγματα ήσαν πολύ πιο καθαρά. Στην ουσία μια ρεαλιστική διευθέτηση θα ήταν μια δι-περιφερειακή ομοσπονδία στην Κύπρο. Ο Δρ Kissinger συμφώνησε ότι αυτή ήταν η μόνη βάση στην οποία μια διευθέτηση μπορούσε να επιτευχθεί. Το ερώτημα όμως, ήταν κατά πόσο το Ηνωμένο Βασίλειο, οι Ηνωμένες Πολιτείες ή οι τούρκοι θα έπρεπε να είναι υπεύθυνοι για την επιβολή της.

Ο Sir John Killick  συνέχισε και είπε ότι όποια και να ήταν η άποψη τους για τις τουρκικές ενέργειες ένα άλλο στοιχείο για τη λύση θα ήταν η ανταλλαγή πληθυσμών.Αυτή θα είχε το πλεονέκτημα στο να βοηθήσει προς μια αυτό- αστυνομευόμενη λύση δίχως την ανάγκη ξένων δυνάμεων, περιλαμβανομένης της ΟΥΝΦΙΚΥΠ. Αυτή σχετιζόταν και με τον εγγυητικό ρόλο της Βρετανίας όπου όλες οι πλευρές ήσαν δυσαρεστημένες με τους βρετανούς, είτε,  με τον ένα τρόπο είτε με τον άλλο, για το ότι δεν χρησιμοποίησαν στρατιωτική δύναμη στο νησί στο πλευρό τους. Ο Δρ Kissinger, όμως,  επενέβη και είπε ότι δεν πίστευε οι τούρκοι είχαν τέτοιο παράπονο.

Ο Sir John Killick  είπε, ότι μια τέτοια λύση ακόμα βρισκόταν απλά στο θεωρητικό της στάδιο. Πρακτικά, οι προοπτικές για διαπραγμάτευση μιας τέτοιας λύσης δεν ήσαν καλές και δεν μπορούσε να επιβληθεί. Ο Δρ Kissinger ρώτησε κατά πόσον η ελληνική κυβέρνηση μπορούσε να δεχθεί μια τέτοια λύση και ο Killick  συμφώνησε ότι ήταν δύσκολο. Ο κ. Καραμανλής δεν είχε μια ενωμένη κυβέρνηση στο θέμα του Κυπριακού. Ο Δρ Kissinger παρατήρησε πως, τώρα που οι έλληνες διέρρευσαν στον Τύπο τους όρους της τελευταίας επικοινωνίας του προς τον κ. Καραμανλή, ήταν ακόμα πιο δύσκολο να επικοινωνήσει με την Αθήνα.

Ο Sir John Killick  είπε πως οι τούρκοι ουδέποτε θα συμφωνήσουν να αποσυρθούν από την γραμμή που κράτησαν στις 9 Αυγούστου. Ο Κληρίδης είχε όμως δώσει προτάσεις για τα τρία κύρια θέματα σε πιο λογικούς όρους.  Θα πρέπει να γίνουν σημαντικές και πιο γενναιόδωρες αναπροσαρμογές στις τουρκοκρατούμενες περιοχές από αυτές που προσέφεραν μέχρι τώρα. Έπρεπε όχι απλά να μειωθούν τα στρατεύματα αλλά να γίνει και δέσμευση για σταδιακή αποχώρηση τους. Η μετακίνηση των πληθυσμών δεν πρέπει να είναι αναγκαστική… Ο Δρ Kissinger  είπε ότι ήταν τρελό εκ μέρους των τούρκων να γνωστοποιήσουν την ετοιμότητα τους να μειώσουν τη περιοχή στο 28% της νήσου, τέτοια παραχώρηση έπρεπε να κρατηθεί για τις διαπραγματεύσεις. Οι βρετανοί είπαν ότι ο τούρκος καθηγητής Ulman τους είχε πει στο Λονδίνο ότι ο αριθμός του 28% σχετιζόταν με την τουρκοκυπριακή ιδιοκτησία γης, και ότι θα χρειαζόταν επιπρόσθετη γη για λόγους ασφάλειας οι λεπτομέρειες της οποίας θα μελετούνταν στις διαπραγματεύσεις…

Ο Sir John Killick… είπε ότι εντόπισε μια σημαντική διαφοροποίηση μεταξύ της αμερικανικής και βρετανικής πολιτικής. Το τελευταίο μήνυμα του Δρ Kissinger  προς τον Callaghan μιλούσε για την ανεπιθύμητη μακράς περιόδου στασιμότητα. Τι εννοούσε,  κατά την αμερικανική άποψη μια σύντομη περίοδος στασιμότητας ήταν δεκτή ή ακόμα επιθυμητή; Κατά την βρετανική άποψη, ο χρόνος δεν ήταν με το μέρος τους (βρετανών) και η παραμικρή στασιμότητα θα είχε σοβαρές επιπτώσεις. Ο Δρ Kissinger ανέφερε πως  ο χρόνος ήταν εναντίον των ελλήνων. Παρόλο που  οι ελληνοαμερικάνικες  σχέσεις χρειάζονταν κάποιο χρόνο να καθησυχάσουν, θα δεχόταν τις βρετανικές προσπάθειες για να πάνε τα πράγματα μπροστά το συντομότερο δυνατό.. Ο Sir JohnKillick  μίλησε για φόβο αντάρτικου (αν τα πράγματα δεν προχωρούσαν)… ο Kissinger αμφέβαλε για κάτι τέτοιο…

Αφού ο σερ John Killick  αναφέρθηκε στους επιπλέον πιθανούς κινδύνους τουρκικής σταθεροποίησης στο βόρειο της νήσου με την ενίσχυση εποίκων από την Τουρκία ως επίσης και νέες ελληνικές στρατιωτικές κινήσεις, ο Δρ Kissinger  είπε ότι συμφωνούσε για κάποιες κινήσεις που στην παρούσα κατάσταση ήσαν αναγκαίες. Ρώτησε αν θα ήταν αδύνατο να διχοτομηθεί το νησί με το ένα κομμάτι να πάει στην Ελλάδα και το άλλο στην Τουρκία, νοουμένου  οι ΗΠΑ δεν παρουσιάζονταν ως να το είχαν διευθετήσει. Ο Sir John Killick  είπε ότι δεν απέκλειαν αυτό να γινόταν αλλά θα ήταν το χειρότερο αποτέλεσμα για την Σοβιετική Ένωση.. Ο Kissinger  υποστήριξε την βρετανική επιθυμία να ξεκινούσε το παιγνίδι…

Ο Killick  είπε ότι ο Callaghan δεν είχε ακόμα πάρει απόφαση ως προς το επόμενο βήμα. Ήθελε πρώτα να έχει πλήρη αναφορά για τη σκέψη του Kissinger  και τόνισε την ανάγκη για συνεχή αμερικανική υποστήριξη προτού ο Roy Hattersley (υφυπουργός στο υπουργείο Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας) προχωρούσε με την πρώτη του αποστολή επισκεπτόμενος την Αθήνα και την Άγκυρα. Ο Killick  αναφέρθηκε στις ανησυχίες του Kissinger  όπως εκφράσθηκαν στο τελευταίο του μήνυμα προς Callaghan  σχετικά με την ευρωπαϊκή υποστήριξη προς τον Καραμανλή. Ο Killick  τον  διαβεβαίωσε πως ποτέ δεν θα συμφωνούσαν σε διπολισμό του είδους που ο ΔρKissinger φοβόταν. Αυτός απάντησε πως μέχρι τότε οι  προσπάθειες των ευρωπαίων στην Αθήνα ήσαν βοηθητικές, παρόλο ότι θα ήταν πολύ επικίνδυνο αν προσπαθούσαν να εκμεταλλευθούν τα αντιαμερικανικά αισθήματα… Συμφώνησαν στην ανάγκη υποστήριξης του κ. Καραμανλή στην δύσκολη κατάσταση που βρισκόταν…

Ο Δρ Kissinger  στην συνέχεια μίλησε για τις τελευταίες διαπραγματεύσεις στη Γενεύη. Είπε ότι δεν είχε ικανοποιητική επαφή με την πρόοδο των διαπραγματεύσεων, έτσι ώστε να καταλάβει γιατί οι προτάσεις είχαν τεθεί στο περιθώριο. Ο μόνος τρόπος για να κρατούσαν τους τούρκους (μακριά από την προέλαση εννοείται) ήταν  πλημμυρίζοντας τους με προτάσεις που δεν θα μπορούσαν να αγνοήσουν. Έπρεπε οι έλληνες να πιεστούν να κάνουν υποχωρήσεις, ανεξάρτητα από το πόσο λανθασμένοι ήσαν οι τούρκοι και το μέγεθος της τρέλας τους. Έπρεπε να τους πείσουν να δεχθούν λιγότερα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, πάρα απ’ ότι ήταν γι’ αυτούς δυνατό να αρπάξουν δια της βίας. Οι εξοργιστικές εκδηλώσεις εναντίον της τουρκικής συμπεριφοράς δυνάμωναν τους έλληνες και έδιναν στους τούρκους περισσότερες δικαιολογίες για επιθέσεις.

Ο Δρ Kissinger  συνέχισε και είπε ότι η πρώτη του ανησυχία ήταν ότι  ήταν πολύ διστακτικός να αφήσει τις ΗΠΑ να πάρουν μια θέση στην οποία θα υποστηρίζουν μια πλευρά δίχως να γνωρίζουν τις τακτικές της. Την τελευταία φορά οι ΗΠΑ αναμείχθηκαν αρκετά φέροντας κάποια ευθύνη, όμως όχι αρκετή έτσι ώστε να πάρουν τον έλεγχο. Ήταν διστακτικός να το ξανακάνει.

Σε τελευταία ανάλυση πίστευε ότι τίποτα δεν θα μπορούσε να σταματήσει τους τούρκους. Όμως ο Ecevit  του είχε πει ότι ήταν πρόθυμος να κρατήσει το χέρι του για 48 ώρες αν υπήρχε συμφωνία για μια ζώνη ασφάλειας 5 με 8 χιλιόμετρα βάθος. Ο Δρ Kissinger απλά δεν γνώριζε τι είχε γίνει με εκείνη την πρόταση. Οι τούρκοι έφυγαν με μια καλύτερη θέση από εκείνη της 9 Αυγούστου.

Ο Δρ Kissinger είπε ότι η επόμενη του ανησυχία προερχόταν από το γεγονός ότι θα χρειαζόταν αρκετή αμερικανική πίεση πάνω στην  Τουρκία. Αν η βρετανική πρωτοβουλία αποτύγχανε, θα έλεγαν ότι έφταιγε η  Αμερική που δεν πίεσε αρκετά σκληρά την Άγκυρα. Έτσι οι ΗΠΑ θα χρεώνονταν την αποτυχία  και όχι το Ηνωμένο Βασίλειο. Ο Kissinger  είπε πως δεν κατηγορούσε κανένα για το τι συνέβη στην Γενεύη. Την Κυριακή της 11^ης  Αυγούστου είχε προσπαθήσει σε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Ecevit να προωθήσει διαπραγματεύσεις που μπορούσαν να κερδίσουν άλλες 36 ώρες. Στο τέλος, οι τούρκοι και πάλι θα προχωρούσαν με την επίθεση τους, εφόσον ο Γεώργιος Μαύρος δεν θα είχε προσφέρει στους τούρκους μια αρκετά μεγάλη ζώνη. Το τελικό αποτέλεσμα όμως θα ήταν πιο ευνοϊκό.

Ο Alexander  είπε πως παρόλο που η αγγλοαμερικανική επικοινωνία στη Γενεύη κατά τις διαπραγματεύσεις υπήρξε πολύ καλή, οι διαπραγματεύσεις οι ίδιες υπήρξαν πολύ ακατάστατες. Εκ των υστέρων, θα μπορούσαν να ήσαν καλύτερες αν έβαζαν τις προτάσεις τους στις 11 Αυγούστου. Αν οι βρετανοί είχαν εισηγηθεί και είχαν υιοθετήσει την περιφερειακή λύση πολύ νωρίς, ο  Μαύρος μπορούσε να εγκατέλειπε τις διαπραγματεύσεις και να επέστρεφε στην Αθήνα. Ο Δρ Kissinger συμφώνησε ότι θα αποτύγχαναν οι διαπραγματεύσεις. Εξήγησε ότι η δική του εισήγηση για λύση καντονιών στόχευε στο να διευκολύνει την μετακίνηση στην διζωνική σε μεταγενέστερο στάδιο… Ο Κίσινγκερ πίστευε ότι δύο στις τρεις περιπτώσεις  η προτεινόμενη βρετανική πρωτοβουλία θα αποτύγχανε. Δεν ήθελε τις Ηνωμένες Πολιτείες να φορτωθούν την ευθύνη της αποτυχίας. Αν το Ηνωμένο Βασίλειο ήθελε να βάλει μπροστά την πρωτοβουλία του μόνο του, θα τους έδινε τις ευλογίες του… Ρώτησε κατά πόσο κάποιος χαμηλόβαθμος υφυπουργός θα ήταν σε καλύτερη θέση να αναλάβει… Ανακεφαλαιώνοντας οι βρετανοί ρώτησαν τον Kissinger  αν μπορούσαν να είναι σίγουροι ότι έχουν τη πλήρη υποστήριξή του αν έβαζαν μπροστά την πρωτοβουλία –  πρότασή τους – για δι-περιφερειακή ομοσπονδία (αλλιώς διζωνική). Κλείνοντας την συζήτηση ο Kissinger υποσχέθηκε να ενημερώσει τον αμερικανό πρόεδρο και να τους δώσει απάντηση την επόμενη μέρα… ( Τα έντονα γράμματα της συγγραφέως.)

Τα πρακτικά της συνάντησης εκείνης στην Ουάσιγκτον υπογραμμίζουν για ακόμα μια φορά το γεγονός ότι οι βρετανοί και όχι οι αμερικανοί ήσαν οι παίχτες σ’ όλη τη διαδρομή των γεγονότων του 1974. Χρειάζονταν όμως την αμερικανική υποστήριξη ως μια δυναμική επιρροή, όπως επίσης (κάτι που ο Kissinger  αντιλήφθηκε εξαρχής) να έχουν κάποιο για να του επιρρίψουν τις ευθύνες αν τα πράγματα αποτύγχαναν. Η δικοινοτική  διζωνική ομοσπονδία ήταν η τουρκική λύση που προώθησε η βρετανική κυβέρνηση.  Ο Κίσινγκερ τους απάντησε την επομένη θετικά…»

https://2001-2009.state.gov/documents/organization/96610.pdf

ΠΗΓΗ:ΣΗΜΕΡΙΝΗ 28/8/2022 onisilos.gr Πρωτοσελιδα – Ειδήσεις