Κων/νος Μιχαλίτσης Ιανουάριος 2023
Πλατεία, πάρκο ή άλσος; Η Κηφισιά μπορεί να αξιοποιήσει τον φυσικό της πλούτο παρέχοντας στους δημότες ποιοτική, καλαισθητική διαβίωση αλλά και συγχρόνως ασφάλεια και ανάδειξη της πολιτιστικής της κληρονομιάς.
Πολλές φορές στις συζητήσεις μας, σε αιτήματα μας, σε επιστολές μας, χρησιμοποιούμε λέξεις, όρους, εκφράσεις, αποδίδοντας τους μια γενική έννοια προσδιορισμού του αντικειμένου τους από αυτό που πραγματικά εκφράζουν ή αντιπροσωπεύουν. Με τον τρόπο αυτό περιορίζουμε την ευρύτητα της σκέψης των συνομιλητών ή των αναγνωστών μας. Περιορίζουμε τη συζήτηση στην επεξήγηση τους για την αποφυγή παρεξηγήσεων, αντί να αφήσουμε να εξελιχθεί η συζήτηση ή η σκέψη στην αξιοποίηση της πρότασης στην οποία ανήκει αυτή η λέξη, ο όρος, η έκφραση.
Πόσες φορές χρησιμοποιείται η λέξη πάρκο εννοώντας πλατεία ή το αντίστροφο; Τι πραγματικά συμβολίζουν η πλατεία, το πάρκο, το άλσος;
Χαρακτηριστική είναι η απάντηση του αρχιτέκτονα Παύλου Βλαστού σε συνέντευξη του αναφορικά με τις δυσκολίες που αντιμετώπισε στο σχεδιασμό της πλατείας Ιωαννίνων για την οποία είχε υπάρξει αρκετή κοινωνική ένταση.
Συγκεκριμένα αναφέρει: “Όταν κάνεις μια μελέτη, πρέπει να ξέρεις ότι η αρχιτεκτονική έχει και επιστήμη, σωστό και λάθος. Αν δεν τη δεις έτσι, τότε είσαι εκτός θέματος. Η αρχιτεκτονική έχει κανόνες και αρχές. Χωρίς αυτές δεν μπορεί να λειτουργήσει. Ο Λε Κορμπιζιέ έλεγε ότι υπάρχουν κτίρια βουβά, κτίρια που μιλάνε και κτίρια που τραγουδάνε. Ακόμα και αν κάτι δεν «τραγουδήσει», τουλάχιστον πρέπει να «μιλήσει» και να μη βγάζει άναρθρες κραυγές. Είναι λόγος, η αρχιτεκτονική από την αρχή μέχρι το τέλος.”
Στο πλαίσιο αυτό, πάλι ο κ. Βλαστός εξηγεί τι είναι Πλατεία: “Η πλατεία ως δημόσιος κοινόχρηστος χώρος είναι το καθιστικό της πόλης που σχετίζεται με τα στοιχεία που την περιβάλλουν. Είναι ένας χώρος που γύρω της έχει δημόσια και ιδιωτικά κτίρια και στέγη του τον ουρανό. Αυτό είναι πλατεία. Είναι κάτι διαφορετικό από το άλσος και το πάρκο. Είναι ο χώρος που μπορεί να δεχθεί από το τραπεζάκι του καφενείου στη γωνία και την καθημερινότητά μας μέχρι ένα πανηγύρι και μια διεκδίκηση.”
Ένα πάρκο ή άλσος, θα αναφέρουμε τη διαφορά παρακάτω, διαβάζουμε σε ανάλογη βιβλιογραφία, είναι μια περιοχή ανοιχτού χώρου που προβλέπεται για ψυχαγωγική χρήση. Μπορεί να είναι σε μια φυσική ή ημι-φυσική κατάσταση. Μπορεί να αποτελείται από βράχους, χώμα, νερό, γενικότερα τη χλωρίδα και την πανίδα της περιοχής , όπως και χώρους πρασίνου, παγκάκια, πέργκολες, δρομάκια, γέφυρες. Επίσης, μπορεί να περιλαμβάνει κτίρια και άλλα στοιχεία, όπως παιδικές χαρές και ανοιχτά γήπεδα άθλησης.
Δεν πρέπει να ξεχαστεί να αναφερθούν και τα Πάρκα τσέπης, χώροι πρασίνου μικρής κλίμακας που σπάνια ξεπερνούν τα 600τμ και συνήθως δημιουργούνται σε σημεία του αστικού ιστού. Η μορφή τους εξαρτάται από τη διάταξη των οικοδομικών τετραγώνων και των δρόμων της εκάστοτε περιοχής. Τα πάρκα τσέπης λόγω του μικρού τους μεγέθους μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη βελτίωση του μικροκλίματος της περιοχής και ειδικότερα στην μείωση της θερμικής νησίδας, τη μείωση του αστικού θορύβου, στο φιλτράρισμα του αέρα από σκόνη και ρίπους αλλά και αποτελούν χώρους φιλοξενίας πουλιών και μικρών ζώων που τείνουν να εκλείψουν από το αστικό περιβάλλον. Τέλος, συμβάλλουν στη δημιουργία κοινωνικού κεφαλαίου μέσω της δυνατότητας συναναστροφής, της οικειότητας και της ασφάλειας που μπορούν να προσφέρουν ως ένα σημείο συνάντησης μεταξύ των κατοίκων της γειτονιάς.(Cnn Greece)
Κάνοντας μια αναζήτηση τους ηλεκτρονικούς χάρτες, google maps, δύσκολα θα εντοπίσετε ποίοι χώροι είναι άλση και ποίοι πάρκα. Ακόμη και μια αναζήτηση στη βιβλιογραφία δεν θα βρεθούν λήμματα που να εξηγούν τη διαφορά πάρκο από άλσος. Και είναι φυσιολογικό γιατί η τεράστια διαφορά τους δεν έγκειται στα χαρακτηριστικά τους αλλά στη προστασία τους, και στο περιεχόμενο τους. Όπως προαναφέρθηκε ένα πάρκο μπορεί να είναι σε φυσική ή ημι-φυσική κατάσταση. Και αυτό είναι το κρίσιμο σημείο, όπως και το τι περιέχει και περισσότερο τι προστατεύει. Αν ο χώρος οριοθετείται ως άλσος τότε δεν επιτρέπεται καμία αστική παρέμβαση και εντάσσεται αναλόγως και στις αντίστοιχες ζώνες προστασίας. Ο Δήμος δεν έχει καμία αρμοδιότητα και την ευθύνη την έχει το δασαρχείο. Αντίθετα σε ένα πάρκο το δασαρχείο επεμβαίνει μόνο στην αλόγιστη κοπή δέντρων.
Γίνεται φανερή και κατανοητή η διαφορά και χρηστικότητα τόσο της πλατείας όσο και του πάρκου ή του άλσους και μένει σε όλους μας και πολύ περισσότερο στους κατέχοντας τη θέση αλλά και στους έχοντας την επιστημονική επάρκεια, σε συνεργασία, να αξιοποιήσουν τις έννοιες αυτές προς όφελος των κατοίκων.
Έχοντας υπόψη το παραπάνω κανονιστικό πλαίσιο, ας ενσωματώσουμε τώρα στη σκέψη μας, την ύπαρξη του ρέματος του Κηφισού που διατρέχει από άκρο σε άκρο την συνοικία των Αδαμών του Δήμου Κηφισιάς. Ένα φυσικό όριο του αστικού ιστού της περιοχής μας. Προφανής στόχος, τόσο των κατοίκων όσο και της δημοτικής αρχής είναι η προστασία του από φωτιές και κάθε είδους καταστροφές και ρυπάνσεις. Αλλά και η προστασία του οικοσυστήματος του καθώς και της ποιοτικής αναβάθμισης της περιοχής, αφού υπάρχουν σημεία του που είτε είναι καταπατημένα είτε δασικά ιδιόκτητα, που δεν τα επιτηρούν ή δεν τα συντηρούν επαρκώς, με αποτέλεσμα την δημιουργία εστιών ρύπανσης ή και πυρκαγιών.
Αυτονόητα λοιπόν, μπορούμε να προτείνουμε, την μελέτη, για την ενσωμάτωση του ρέματος στον αστικό ιστό οριοθετώντας το ως προστατευόμενη περιοχή, για παράδειγμα άλσος, όπου με την βοήθεια του Δασαρχείου θα αποκατασταθούν τυχόν υπάρχοντα μονοπάτια, για την χωρίς κινδύνους χρήση τους από περιπατητές και μελετητές, αλλά και την μη όχληση του οικοσυστήματος. Παράλληλα και ενδεικτικά προτείνεται η κατασκευή στην είσοδό του, περιβαλλοντικό περίπτερο για την μελέτη και ενημέρωση των μαθητών και των πολιτών για το οικοσύστημα του ρέματος, με στόχο την αύξηση της περιβαλλοντικής και οικολογικής συνείδησης. Επίσης όπως ήδη έχει προταθεί από τους κατοίκους και τον Πολιτιστικό και Εξωραϊστικό Σύλλογο «Ο ΚΗΦΙΣΣΟΣ», η μετατροπή του υπάρχοντος δικτύου δρόμων, κατά μήκος των πρανών του ρέματος, ως δρόμων ήπιας κυκλοφορίας. Επεκτείνοντας την χρήση του δρόμου μπορεί επίσης να διαμορφωθεί ζώνη περιπάτου ή και ποδηλατοδρόμου.
Στο πλαίσιο αυτό, μείζον θέμα για την ασφάλεια, την αποφυγή της ρύπανσης αλλά και αξιοποίηση της περιοχής, αναδεικνύεται και η έκταση, στο αναφερόμενο ρέμα, του πρώην οικοδομικού συνεταιρισμού, γνωστή ως “καμπιγκ” και πρώην «terra verde», με τις φωνές των κατοίκων να πολλαπλασιάζονται και να χρωματίζονται με την ανησυχία τους για το μέλλον της περιοχής και τις ζωντανές τις μνήμες από την καταστροφική πυρκαγιά του Αυγούστου 2021.
Αντίστοιχη έκταση, που χρίζει προσοχής, με διαφορετικά φυσικά χαρακτηριστικά, είναι το Φασίδερι όπου και αυτό μαζί με το ρέμα του Κηφισού και το ρέμα του Κοκκιναρά συνδέονται με το ιστορικό Αδριάνειο Υδραγωγείο. Περιοχή που συνδυάζει ιστορικά πολιτιστικά ψυχαγωγικά αλλά και αθλητικά σημεία ενδιαφέροντος και ανάδειξης.
Ανάλογες περιοχές θα συναντήσουμε σε όλο τον Δήμο της Κηφισιάς, αλλά και σημεία όπου μπορούν να δημιουργηθούν πλατείες ή πάρκα αξιοποιώντας το σύνολο της ιστορικής και διατηρητέας περιουσίας της Κηφισιάς αναδεικνύοντας την ιστορική και πολιτιστική συμβολή της όπως ήδη έχει ξεκινήσει με τα αναπαλαιωμένα κτήρια της, για παράδειγμα βίλα Καζούλη, οικία Παύλου Μελά κ.α., αλλά και με την διοργάνωση ετήσιων θεματικών ή μη, δρώμενων στους χώρους, στις πλατείες στα πάρκα.
Τα οφέλη πολλαπλά, οι προκλήσεις ακόμη περισσότερες.
Ο Κων/νος Μιχαλίτσης είναι κάτοικος της Κηφισιάς, Διευθυντής στην ΗΔΙΚΑ, με εμπειρία σε εθνικής εμβέλειας έργα αλλά και στον επιχειρησιακό και στρατηγικό σχεδιασμό. Επίσης είναι και Γενικός Γραμματέας του Πολιτιστικού & Εξωραϊστικού Συλλόγου «Ο ΚΗΦΙΣΣΟΣ».