Το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού και ο πολιτισμός μας
Κάποια μεσημέρια, πριν πάω στο γραφείο μου, στην ”Καθημερινή” της Ελένης Βλάχου, επισκεπτόμουν τον καθηγητή μου στην Πάντειο Ιωάννη Γεωργάκη, στο γραφείο του, στο “Ίδρυμα Ελληνικού Πολιτισμού”.
Εκείνο τον καιρό στεγαζόταν στο κτίριο του υπουργείου των Εξωτερικών (πρώην ξενοδοχείο) στο Σύνταγμα. Ο θεσμός ήταν ακόμη καινούριος και, όπως μου έλεγε ο καθηγητής, “ο Πρόεδρος επιθυμεί διακαώς το Ίδρυμα να διαδραματίσει ρόλο σε παγκόσμιο επίπεδο”.
Ο “Πρόεδρος” ήταν ο Κωσταντίνος Καραμανλής και το Ίδρυμα ήταν μια δική του ιδέα, καθώς ο ίδιος πίστευε ακραδάντως ότι η χώρα μας οφείλει να “παίζει δυνατά” στο “γερό της χαρτί”, που είναι ο Πολιτισμός.
Ο Καραμανλής είναι εκείνος που ενίσχυσε τον θεσμό του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου και που έδωσε οντότητα και προσοχή στον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού.
“Ξέρετε, ο Πρόεδρος είχε πάντοτε στο μυαλό του τον πολιτισμό. Αρκεί να θυμάται κανείς τις συναναστροφές του” μου είχε πει ο καθηγητής. Και, φυσικά, αναφερόταν στον Μινωτή, την Παξινού, τον Χορν, τον Χατζιδάκι, τον Τσαρούχη. Τότε, λοιπόν, ο Καραμανλής είχε επιλέξει τον Γεωργάκη και ο στόχος ήταν ένα Ίδρυμα, που θα “έπαιζε ρόλο στα διεθνή πολιτισμικά δρώμενα”…
Και, πράγματι, το Ίδρυμα ανέπτυξε δραστηριότητα ζηλευτή. Λονδίνο, Νέα Υόρκη, Βερολίνο, Βελιγράδι, παραρτήματα του Ιδρύματος που άρχισαν να κινούνται υπό τις οδηγίες του Γεωργάκη.
Εκεί, κάπου, ενεφανίσθη και το θέμα “Οδησσός”. Ο Γιάννης Πολυχρονόπουλος, ένας ανήσυχος και πατριώτης επιχειρηματίας, που ανέπτυσσε πρωτοβουλίες για την προστασία του περιβάλλοντος όταν στην Ελλάδα η έννοια “περιβάλλον” ήταν άγνωστη, οργάνωσε μια αποστολή Πειραιωτών εμπόρων στην Οδησσό.
Κι εκεί, αποφάσισε (με τους συνεργάτες του) να ιδρύσει το “Μουσείο Φιλικής Εταιρείας”. Δεν θα γράψω λεπτομέρειες, αλλά τα γνωρίζω από “πρώτο χέρι” όλα, ήμουν κοντά στον Πολυχρονόπουλο και τον Αντώνη Βακαγιαννόπουλο όταν άρχισε η προσπάθεια. Τα έζησα όλα, από την σύλληψη της ιδέας, την ίδρυση του Μουσείου και την παραχώρησή του, από τον Πολυχρονόπουλο, στον Ιωάννη Γεωργάκη! Έζησα επίσης τις πολύ καλές εποχές του παραρτήματος Ιδρύματος στο Βερολίνο, υπό την διεύθυνση του άξιου Λευτέρη Οικονόμου.
Αλλά ο Γεωργάκης έφυγε ξαφνικά από την ζωή και έκτοτε το Ίδρυμα πέρασε σε πορεία παρακμής, Οι “ακαδημαϊκές” διοικήσεις, χωρίς έμπνευση και όρεξη, το οδήγησαν σε μαρασμό, το Κράτος, που έβλεπε ότι η ιδέα του Καραμανλή είχε πάει περίπατο, άρχισε να “κόβει κονδύλια” και τα παρατήματα έκλειναν ένα-ένα.
Έμεινε μόνο το παράρτημα στην Οδησσό, με επί κεφαλής τον Διονύση Παραδεισόπουλο, μέχρι που ο πόλεμος οδήγησε σε αναγκαστική αναστολή των δραστηριοτήτων του.
Τα τελευταία χρόνια, η νέα διοίκηση του Ιδρύματος, προσπάθησε, με μηδαμινούς πόρους, να θυμίσει στους πολίτες την ύπαρξή του. Το Κράτος, όμως, αντί να ενισχύσει το νέο συμβούλιο (για πρώτη φορά μετέχει και ο ιδρυτής του Μουσείου της Οδησσού), προσανατολίζεται (μαθαίνουμε) στην μετατροπή του σε “Κέντρο Βιβλίου” ή κάτι παρόμοιο.
Λατρεύω τα βιβλία. Αλλά ο Καραμανλής δεν είχε οραματισθεί έναν φορέα που θα προωθεί το βιβλίο. Ποιός έχει συλλάβει αυτή την μεγαλοφυή ιδέα; Ποιός δηλώνει ότι το ελληνικό Κράτος, που επιδοτεί τόσους και τόσους οργανισμούς και όχι μόνο, αρνείται να στηρίξει οικονομικά έναν σπουδαίο φορέα πολιτισμού; Καλό θα ήταν να δοθεί μια καθαρή εξήγηση.
Κλείνει το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού; Και για ποιό λόγο; Αν ο λόγος είναι το “βόλεμα” κάποιων, καλό θα ήταν να αλλάξει ρότα το υπουργείο.
Ας το ξανασκεφθούν εκείνοι που έχουν την ιδέα και που πιέζουν την υπουργό για να την αποδεχθεί.
Του Δημήτρη Καπράνου από την Εστία