Τον ορατό κίνδυνο να μην εξοπλιστούν με σύγχρονες τορπίλες αντιμετωπίζουν τα τέσσερα υποβρύχια τύπου «ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ» (Type 214) και το ομώνυμο τύπου «ΩΚΕΑΝΟΣ», σύμφωνα με πληροφορίες, λόγω της εκκρεμότητας της συμβιβαστικής διευθέτησης του συνόλου των διαφορών μεταξύ της Ελληνικής Δημοκρατίας (Ε.Δ.) και της ATLAS ELEKTRONIK GmbH. Η γερμανική εταιρία φέρεται ότι θεωρεί πως δεν τηρήθηκαν τα συμφωνηθέντακαι συζητά πλέον το ενδεχόμενο παράτασης του χρονοδιαγράμματος παράδοσης των τορπιλών.
- Του Περικλή Ζορζοβίλη
Υπενθυμίζεται ότι η σύμβαση 014Β/2021 μεταξύ του Υπουργείου Εθνικής Αμυνας (ΥΠΕΘΑ) και της κατασκευάστριας ATLAS ELEKTRONIK GmbH για την προμήθεια 44 τορπιλών μάχης τύπου SeaHake mod. 4 Heavyweight, την εν συνεχεία υποστήριξη (ΕΣΥ) και την προμήθεια συναφών ειδών και υπηρεσιών υπεγράφη στις 31 Μαρτίου 2022. Στις 18 Φεβρουαρίου 2022 είχε προηγηθεί η δημοσίευση στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ 27A’), του νόμου 4891 «Για την ενίσχυση της αμυντικής θωράκισης της Χώρας», στο Κεφάλαιο Β΄, Αρθρο 5 του οποίου περιέχεται η έγκριση του σχεδίου σύμβασης για την προμήθεια των νέων τορπιλών βαρέος τύπου.
Η επιστολή της 4ης Ιουνίου 2021
Σήμερα η δημοσιογραφική έρευνα αποκαλύπτει στοιχεία για την ύπαρξη και το περιεχόμενο μίας διαδικασίας που λάμβανε χώρα μεταξύ του ΥΠΕΘΑ και της ATLAS παράλληλα με τη διαδικασία διαπραγμάτευσης για την προμήθεια των νέων τορπιλών. Πρόκειται για τη διαπραγμάτευση με σκοπό τη συναινετική διευθέτηση των «ανοιχτών ζητημάτων» του παρελθόντος, που όμως ήταν άμεσα συνδεδεμένη με την προμήθεια των νέων τορπιλών και λάμβανε χώρα μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας.
Ουδέποτε έγινε δημόσια αναφορά ή εκδόθηκε ανακοίνωση τύπου για αυτή ούτε ενημερώθηκε η κοινοβουλευτική επιτροπή εξοπλιστικών προγραμμάτων και συμβάσεων σε τουλάχιστον τέσσερις συνεδριάσεις (9 Σεπτεμβρίου 2020, 15 Σεπτεμβρίου 2021, 21 Δεκεμβρίου 2021 και 27 Ιουνίου 2022) με θέματα σχετικά με την προμήθεια – υποστήριξη τορπιλών. Επίσης, ουδεμία αναφορά υφίσταται στον νόμο 4891/2022. Κι όμως σήμερα η διαδικασία αυτή απειλεί, αν δεν το έχει κάνει ήδη, να εκτροχιάσει το χρονοδιάγραμμα παραδόσεων των νέων τορπιλών.
Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί ότι διαδικασίες συναινετικής διευθέτησης δεν είναι πρωτόγνωρες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο νόμος 3885/2010 που αφορά την κύρωση των συμβάσεων που αφορούν το μέλλον των Ελληνικών Ναυπηγείων Α.Ε. (ΕΝΑΕ) και τα προγράμματα των υποβρυχίων (Υ/Β) του Πολεμικού Ναυτικού (ΠΝ) και, πιο πρόσφατο, η διαδικασία με την επίσης γερμανική Krauss-Maffei Wegmann (KMW).
Το πρώτο σημαντικό στοιχείο που αποκάλυψε η έρευνα είναι μία επιστολή της ATLAS ELEKTRONIK GmbH με ημερομηνία 4 Ιουνίου 2021, η οποία απευθύνεται σε δύο υψηλόβαθμους αξιωματούχους του ΥΠΕΘΑ, τον γενικό γραμματέα του υπουργείου και τον γενικό διευθυντή της Γενικής Διεύθυνσης Εξοπλισμών και Επενδύσεων (ΓΔΑΕΕ). Σύμφωνα με πληροφορίες, η Διεύθυνση Εξοπλισμών του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού (ΓΕΝ/ΔΕΞ) που διαχειρίζεται τα εξοπλιστικά προγράμματα του ΠΝ δεν περιλαμβάνεται μεταξύ των αποδεκτών της επιστολής.
Θέμα της επιστολής είναι η αναβάθμιση της τορπιλικής ικανότητας του ΠΝ και η επίλυση (διακανονισμός) των «ανοιχτών θεμάτων» μεταξύ των δύο μερών και γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι για τον αποστολέα της επιστολής, τη γερμανική εταιρία, τα δύο ζητήματα είναι αλληλένδετα.
Υπενθυμίζεται ότι στην αιτιολογική έκθεση του νόμου 4891/2022 που κύρωσε το σχέδιο σύμβασης για την προμήθεια των τορπιλών η επιλογή της ATLAS ELEKTRONIK GmbH παρουσιάζεται ως μονόδρομος καθώς «αφενός αποτελεί τον αυθεντικό κατασκευαστή (Original Equipment Manufacturer – OEM) του οπλικού συστήματος διευθύνσεως βολής Τ/Λ [τορπιλών] ISUS 90 των νέων Υ/Β τ.214 και του Υ/Β «ΩΚΕΑΝΟΣ», αφετέρου έχει τα αποκλειστικά δικαιώματα επί του λογισμικού του οπλικού συστήματος, το οποίο απαιτείται για τη συνεργασία οποιασδήποτε Τ/Λ με το οπλικό σύστημα, και είναι η μοναδική εταιρία που μπορεί να εκτελέσει την πλήρη ολοκλήρωση (integration) των εν λόγω Τ/Λ και να εγγυηθεί την ασφαλή και πλήρη εκμετάλλευση του συνόλου των δυνατοτήτων τους και των δυνατοτήτων του οπλικού συστήματος».
Σύμφωνα με πληροφορίες, στην επιστολή:
- H γερμανική εταιρία ευχαριστεί τον γενικό γραμματέα του ΥΠΕΘΑ και τον γενικό διευθυντή της ΓΔΑΕΕ για τις συνεχιζόμενες συζητήσεις και εκφράζει τη χαρά της για την υποβολή της επικαιροποιημένης προσφοράς της για την προμήθεια των νέων τορπιλών.
- Σε σχέση με τη «διευθέτηση των φερόμενων αξιώσεων της Ε.Δ. κατά της εταιρίας μας, όπως τη χαρακτηρίζει, σημειώνει ότι:
- Η Ε.Δ. έχει εγείρει αξιώσεις κατά της εταιρίας για ζημίες αστικού δικαίου σχετικές με φερόμενη αδικοπραξία πρώην στελεχών της ύψους 35.000.000 ευρώ, οι οποίες είχαν εισαχθεί σε ποινικές διαδικασίες κατά των ατόμων αυτών και εκκρεμούν στα αστικά δικαστήρια. Εικάζεται ότι η κατά την εταιρία «φερόμενη αδικοπραξία πρώην στελεχών της» αφορά τις αρχικές συμβάσεις μεταξύ Ε.Δ. και γερμανικών εταιριών για τη ναυπήγηση των Υ/Β Τύπου 214 (012Β/2000) και την αναβάθμιση Υ/Β του Τύπου 209 (021Β/2022).
- Αν και διαφωνεί έντονα για τη βασιμότητα οποιουδήποτε τέτοιου ισχυρισμού, θα συνεχίσει τις συζητήσεις που διεξάγονταν τους τελευταίους μήνες.
- Προκειμένου να διευθετηθούν όλες οι ενδεχόμενες αξιώσεις της Ε.Δ. έναντί της, προτείνει την παράδοση 10 νέων τορπιλών SeaHake mod. 4 διαμόρφωσης δύο συσσωρευτών στην τιμή των οκτώ, οι οποίες θα παραδοθούν σε συνέχεια των παραδόσεων των 40 τορπιλών της αρχικής προμήθειας (η σύμβαση που υπεγράφη στις 31 Μαρτίου 2022 αφορά την προμήθεια 44 τορπιλών).
Η συμφωνία συμβιβασμού
Η δημοσιογραφική έρευνα αποκάλυψε, επίσης, την ύπαρξη σχεδίου εγγράφου που φέρει τον τίτλο «Συμφωνία συμβιβαστικής διευθέτησης διαφοράς». Στο έγγραφο δεν υπάρχει ημερομηνία αλλά λόγω της αναφοράς του νόμου 4891 είναι αυτονόητο ότι έχει συνταχθεί μετά τη 18η Φεβρουαρίου 2022, ημερομηνία δημοσίευσης του νόμου.
Μεταξύ άλλων στο σχέδιο αναφέρονται ότι:
- Στις 11 Νοεμβρίου 2014 η Ε.Δ. άσκησε Αστική Αξίωση ύψους 13.000.000 ευρώ κατά της ATLAS και της επίσης γερμανικής εταιρίας Rheinmetall Defence Electronics, ως αστικώς υπευθύνων στο πλαίσιο ποινικής δικογραφίας («Υπόθεση») κατά πρώην υπαλλήλων τους, υπό την ιδιότητα αμφοτέρων των εταιριών ως διαδόχων της κοινής δικαιοπαρόχου τους εταιρίας με την επωνυμία STN ATLAS GmbH. Ομως στο πλαίσιο της συνολικής αλλαγής του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας που επήλθε με τον νόμο 4620/2019, η εν λόγω Αστική Αξίωση απορρίφθηκε από το Εφετείο Αθηνών.
- Η Ε.Δ. εξέταζε την πιθανότητα εκ νέου άσκησης αστικών αξιώσεων κατά της ATLAS σύμφωνα με τις ισχύουσες δικονομικές διατάξεις σε σχέση με τα ζητήματα, τους ισχυρισμούς, τις πραγματικές και νομικές αιτίες που αποτελούν ή σχετίζονται με το αντικείμενο της ποινικής διαδικασίας. Ομως από το σχέδιο προκύπτει ότι ουδέποτε προχώρησε στην άσκησή τους.
- Τα μέρη διευθετούν συναινετικά το σύνολο των διαφορών ή/και ανοιχτών ζητημάτων και αναγνωρίζουν και αποδέχονται ότι αυτή η συμφωνία σχετίζεται και συμπληρώνει τη Συμφωνία Τορπιλών.
- Τα μέρη συμφωνούν ότι πέρα από τον αυξημένο αριθμό τορπιλών που θα παραδοθούν στην Ε.Δ., σύμφωνα με τη Συμφωνία Τορπιλών, η ATLAS θα μεταβιβάσει στην Ε.Δ., σε πλήρη και αμετάκλητη διευθέτηση όλων ανεξαιρέτως των αξιώσεών της που θεμελιώνονται σε οποιαδήποτε διάταξη αστικού και διοικητικού δικαίου και αφορούν την «Υπόθεση», τα υλικά που παρατίθενται στον λεπτομερή κατάλογο που επισυνάπτεται στην παρούσα ως «Παράρτημα Ι». Σύμφωνα με πληροφορίες που πρόσφατα είδαν το φως της δημοσιότητας, η αξία των υλικών εκτιμάται σε περίπου 6.000.000 ευρώ.
- Η Ε.Δ. ρητά, ανεπιφύλακτα και αμετάκλητα παραιτείται, απεκδύεται και εγκαταλείπει όλες τις πραγματικές και νομικές βάσεις έγερσης αξιώσεων, τις αξιώσεις, ανταξιώσεις, δικαιώματα συμψηφισμού κ.λπ.
- Η Ε.Δ. διά της παρούσας αναγνωρίζει και επιβεβαιώνει ότι πλην της -μη εκκρεμούς πλέον- Αστικής Αξίωσης στο πλαίσιο της ποινικής διαδικασίας αφενός δεν έχει ασκήσει οποιαδήποτε άλλη αστική αξίωση, αγωγή, αίτημα, ανταγωγή ή οποιαδήποτε άλλο ένδικο βοήθημα και αφετέρου δεν έχει εκδώσει οποιαδήποτε διοικητική πράξη κατά της ATLAS ή οποιασδήποτε άλλης συνδεδεμένης με αυτή εταιρίας σε σχέση με την «Υπόθεση».
- Η Ε.Δ. θα απόσχει στο μέλλον από την έγερση οποιασδήποτε νέας αξίωσης ή από την έκδοση οποιασδήποτε διοικητικής πράξης κατά της ATLAS ή κατά οποιασδήποτε συνδεδεμένης με αυτή εταιρίας σε σχέση με την «Υπόθεση».
- το μονογραφημένο σχέδιο θα κυρωθεί με νόμο από το Ελληνικό Κοινοβούλιο.
Σωρεία εύλογων ερωτημάτων
Τα προαναφερθέντα σε συνδυασμό με τις πληροφορίες που πρόσφατα είδαν το φως της δημοσιότητας, για τον ορατό κίνδυνο καθυστέρησης των παραδόσεων των νέων τορπιλών και την εκτίμηση ότι η δικαστική δικαίωση του ελληνικού Δημοσίου θεωρείται σχεδόν αδύνατη, γεννούν πολλά εύλογα ερωτήματα.
Σημειώνεται ότι ο δικαστικός και εξώδικος συμβιβασμός του Δημοσίου αποτελεί, μεταξύ πολλών άλλων, αρμοδιότητα του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους (ΝΣΚ). Με βάση τα στοιχεία που βρίσκονται δημοσιευμένα στο διαδίκτυο, στο ΥΠΕΘΑ υπηρετεί ευάριθμο κλιμάκιο του ΝΣΚ, συμπεριλαμβανομένου και νομικού συμβούλου του Κράτους, που ως κύρια αρμοδιότητα έχει τον θεματικό σχηματισμό ποινικών υποθέσεων του ΝΣΚ.
Τόσο ο εν λόγω νομικός σύμβουλος του Κράτους όσο και ο γενικός διευθυντής της ΓΔΑΕΕ το 2010 είχαν οριστεί από τον τότε υπουργό Εθνικής Αμυνας Ευάγγελο Βενιζέλο ως μέλη της επιτροπής (μάλιστα, στον πρώτο είχαν ανατεθεί και τα καθήκοντα του συντονιστή – επικεφαλής της επιτροπής) που είχε επαναδιαπραγματευτεί τις αρχικές συμβάσεις των υποβρυχίων στο πλαίσιο της υλοποίησης της συμφωνίας-πλαίσιο για τη μεταβολή του ιδιοκτησιακού καθεστώτος της ΕΝΑΕ.
Η συμφωνία που κυρώθηκε με τον νόμο 3885/2010 περιελάμβανε παρόμοιου τύπου συμβιβαστική διευθέτηση μεταξύ της Ε.Δ. και των ENAE (κύριος ανάδοχος των συμβάσεων των υποβρυχίων) και HDW (κύριος υποκατασκευαστής και πάροχος τεχνολογίας της ΕΝΑΕ). Επαγωγικά, λοιπόν, μπορεί να θεωρηθεί ότι τα δύο πρόσωπα έχουν βαθιά γνώση και εμπειρία σε τέτοιου είδους διαδικασία και πιθανά ενεπλάκησαν, άμεσα ή έμμεσα, στη διαδικασία διαπραγμάτευσης και σύνταξης του σχεδίου.
Κατά συνέπεια, λοιπόν, θα πρέπει να θεωρηθεί δεδομένο ότι:
- η συμφωνία συμβιβαστικής διευθέτησης όπως απεικονίζεται στο σχέδιο εγγράφου τελεί υπό την έγκριση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, που αποτελεί και τον καθ’ ύλη αρμόδιο,
- η συμβιβαστική διευθέτηση προκρίθηκε ως προσφορότερη για το δημόσιο συμφέρον σε σχέση με τη δικαστική διεκδίκηση, καθώς, σύμφωνα με τις πληροφορίες που είδαν το φως της δημοσιότητας, «οι διαφορές αυτές αφορούν αδικήματα τα οποία έχουν, σύμφωνα με αρμόδιες πηγές, παραγραφεί».
Εχει τελικά υπογραφεί η συμφωνία συμβιβαστικής διευθέτησης; Αν ναι, γιατί δεν έχει κυρωθεί με νόμο όπως προβλέπει; Αν όχι, γιατί δεν έχει υπογραφεί;
Επιπρόσθετα:
Πώς εξηγείται η εντυπωσιακή απόσταση μεταξύ της πεποίθησης της εταιρίας, όπως περιγράφεται στην επιστολή της, για τις αξιώσεις της Ε.Δ. (35.000.000 ευρώ) και των πραγματικών δεδομένων όπως αποτυπώνονται στη δήλωση της Ε.Δ. στο σχέδιο συμφωνίας; Πρακτικά μηδέν, αφού «πλην της -μη εκκρεμούς πλέον- Αστικής Αξίωσης στο πλαίσιο της ποινικής διαδικασίας δεν έχει ασκηθεί οτιδήποτε σε σχέση με την «Υπόθεση».
Γιατί μετά την αλλαγή του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας με τον νόμο 4620/2019 και τη συνεπεία αυτής απόρριψη της αστικής αξίωσης από το Εφετείο Αθηνών, η Ε.Δ. δεν άσκησε νέα αστική αξίωση;
Πώς εξηγείται η Ε.Δ.:
- επί έτη να μη διεκδικεί αστικές ζημίες από συμβάσεις προγραμμάτων όπου συμμετείχε η γερμανική εταιρία,
- να διαπραγματεύεται και να συμφωνεί για την προμήθεια νέων τορπιλών και ταυτόχρονα τη συμβιβαστική διευθέτηση των διαφορών του παρελθόντος,
- να υλοποιεί την προμήθεια με νόμο, να ενεργοποιεί τη σύμβαση (σύμφωνα με τον παρατιθέμενο πίνακα το 2022 προβλέπεται η καταβολή 33.600.000 ευρώ) και τελικά να μην κυρώνει με νόμο τη συμφωνία συμβιβαστικής διευθέτησης;
Αν η συμφωνία συμβιβαστικής διευθέτησης, όπως διατυπώνεται στο σχέδιο που αποκάλυψε η δημοσιογραφική έρευνα, δεν είναι συμφέρουσα για την Ε.Δ., τότε γιατί υπεγράφη η σύμβαση για την προμήθεια των νέων τορπιλών αφού εξαρχής η ATLAS είχε κάνει γνωστή την άμεση σύνδεσή τους και τη συμπληρωματική τους φύση;
Για ποιους λόγους αποφασίζεται να υλοποιηθεί το πρόγραμμα προμήθειας με τον συγκεκριμένο τρόπο και στη συνέχεια υλοποιείται εν μέρει και κατά το δοκούν; Γιατί τελικά βρίσκεται (για πολλοστή φορά) η Ε.Δ. σε μειονεκτική θέση, έχοντας ήδη καταβάλει πληρωμή για τη σύμβαση και αντιμετωπίζοντας καθυστέρηση στις παραδόσεις;
Δυστυχώς το όλο ζήτημα μοιάζει με μία νέα, πιο χαοτική εκδοχή των «η δεξιά δεν γνωρίζει τι ποιεί η αριστερά» και «τα παιδία παίζει». Μόνο που «τα παιδία παίζει» με τα χρήματα των φορολογουμένων και προκαλούν ζημία στην εθνική άμυνα, αφού στερούν από τα ελληνικά υποβρύχια σύγχρονης τεχνολογίας όπλα.
Τα κύρια σημεία της σύμβασης 014Β/2021
- Αντικείμενο: προμήθεια 44 τορπιλών (Τ/Λ) μάχης βαρέος τύπου SeaHake Mod. 4, ολοκληρωμένη Εν Συνεχεία Υποστήριξη (Follow-on Support), συμπεριλαμβανομένων πλήρους επιχειρησιακής και τεχνικής εκπαίδευσης, πλήρες συνεργείο τεχνικής υποστήριξης, επαρκής αριθμός αμοιβών/αναλωσίμων και Τ/Λ γυμνασίων, συνολικού κόστους περί τα 22.000.000 ευρώ εντός του συμβατικού κόστους.
- Τίμημα: 111.981.920 ευρώ. Εξ αυτών 105.500.000 ευρώ είναι το πληρωτέο τίμημα στον ανάδοχο. Τα υπόλοιπα περίπου 6.500.000 ευρώ αφορούν την απόδοση της εισφοράς (6,144% επί του πληρωτέου) υπέρ του Μετοχικού Ταμείου Ναυτικού, τέλη χαρτοσήμου και λοιπές καταβολές υπέρ νομικών προσώπων, φορέων της γενικής κυβέρνησης. Κατά την αιτιολογική έκθεση του νόμου 4891/2022, «η τιμή μονάδος (μία Τ/Λ) που επετεύχθη είναι περί τα 1.900.000 ευρώ, έναντι της διεθνώς αναμενόμενης για βαρέος τύπου Τ/Λ τιμής ύψους 2.100.000-2.600.000 ευρώ (τιμές 2017)».
- Χρονοδιάγραμμα πληρωμής (σε ευρώ): 2022: 33.600.000, 2023: 0, 2024: 29.200.000, 2025: 34.300.000, 2026: 14.900.000.
- Οι πρώτες τορπίλες θα παραδοθούν εντός 15 μηνών μετά την υπογραφή της σύμβασης και θα είναι πλήρως επιχειρησιακές στο σύνολο των πέντε υποβρυχίων (τα τέσσερα Type 214 – «ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ» και το «ΩΚΕΑΝΟΣ») σε λιγότερο από δύο χρόνια.