Ο Ικάριος ο Αθηναίος, γνωστός και ως Ικαρίων, ήταν μία από τις αρχαιότερες θρυλικές μορφές που συνδέονται με την Αττική. Θυγατέρα του ήταν η Ηριγόνη. Προς ανάμνησή τους θεσπίστηκε η Αθηναϊκή εορτή της Αιώρας.
Σύμφωνα με τον μύθο ο Ικάριος φιλοξένησε τον Διόνυσο στο σπίτι του όταν ο θεός επισκέφθηκε την Αττική για να διδάξει στους ανθρώπους την καλλιέργεια της αμπέλου και την παρασκευή του οίνου. Ο Διόνυσος ευχαριστήθηκε από τις περιποιήσεις του και τον δίδαξε την αμπελουργία και την οινοποιία. Επίσης, ο θεός ερωτεύθηκε την κόρη του Ικαρίου, την Ηριγόνη, και απέκτησαν μαζί ένα γιο, τον Στάφυλο. Επιπλέον, χάρισε στον Ικάριο και ένα ασκί κρασί με την εντολή να το κεράσει στους γείτονές του ή σε βοσκούς.
Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, ο Ικάριος ακολουθώντας τις οδηγίες, καλλιέργησε την άμπελο, γεύθηκε τον καρπό και τον χυμό του καρπού της, και ευφράνθηκε τόσο, ώστε ο ίδιος επεθύμησε να διαδώσει το νέο αγαθό. Γέμισε λοιπόν ασκούς με κρασί και επισκεπτόμενος τα χωριά και τις εξοχές της Αττικής πάνω σε άρμα, ακολουθούμενος από τη σκυλίτσα του, κερνούσε τους γεωργούς και τους βοσκούς. Αλλά όταν οι βοσκοί (ή οι γείτονες) ήπιαν κρασί για πρώτη φορά στη ζωή τους, ζαλίστηκαν και νόμισαν ότι η ζάλη οφειλόταν στο ότι ο Ικάριος τους είχε δηλητηριάσει. Για τον λόγο αυτό τον σκότωσαν και πέταξαν το πτώμα σε ένα βαθύ πηγάδι. Η σκυλίτσα του Ικαρίου, η Μαίρα, ειδοποίησε την Ηριγόνη με τα γαυγίσματά της και την οδήγησε στο άταφο πτώμα του πατέρα της. Τότε η Ηριγόνη, αφού έθαψε τον πατέρα της, από την απελπισία της κρεμάστηκε από ένα δέντρο πάνω από τον τάφο του πατέρα της.
Ο Διόνυσος θύμωσε με τους Αθηναίους για τη δολοφονία του Ικαρίου και τους έστειλε μια συμφορά: Οι κόρες τους καταλήφθηκαν από μανία και κρεμάστηκαν κι αυτές. Οι Αθηναίοι ρώτησαν το μαντείο και πήραν την απάντηση ότι ο θεός έπαιρνε εκδίκηση για τον θάνατο του Ικαρίου και της Ηριγόνης. Τότε οι Αθηναίοι εντόπισαν και τιμώρησαν εκείνους που είχαν δολοφονήσει τον Ικάριο, ενώ καθιέρωσαν κατ’ εντολή του μαντείου και μία εορτή κάθε καλοκαίρι, την Αιώρα, κατά την οποία κρεμούσαν χωρίς να απαγχονίζουν κόρες πάνω σε δέντρα.
Αργότερα, αντικατέστησαν τις κόρες με εικόνες και οι παρθένες της Αττικής ταλαντεύονταν πάνω σε αιώρες (κούνιες) τραγουδώντας. Από τον μύθο του Ικαρίου δημιούργησαν και οι Ρωμαίοι δικό τους αντίστοιχο παρόμοιο μύθο.
Ο Ικάριος υποτίθεται ότι μεταφέρθηκε στα ουράνια από τον Δία και είναι ο σημερινός αστερισμός Βοώτης, ή το φωτεινότερο αστέρι του, ο Αρκτούρος. Εξάλλου, ο αστεροειδής 11251 Ικαρίων (11251 Icarion), που ανακαλύφθηκε το 1973, πήρε το όνομά του από τον Ικάριο-Ικαρίωνα.