Η Μάχη του Μακρυνόρους (Μέρος της Συμμαχικής επιχείρησης Animals) ήταν μία από τις μεγαλύτερες και σημαντικότερες μάχες που έδωσε η αντιστασιακή οργάνωση του ΕΟΕΑ – ΕΔΕΣ με την αυτοκινητοπομπή της ιταλικής μεραρχίας Μπρενέρo (Brenero) και τμήματα της γερμανικής μεραρχίας Έντελβαϊς (Edelweiss) κατά την διάρκεια της Συμμαχικής επιχείρησης Animals από τις 14 έως τις 22 Ιουλίου 1943 στην στενωπό της οδικής αρτηρίας Αμφιλοχίας-Άρτας στο όρος Μακρυνόρος.
Η μάχη έληξε με νίκη για τον ΕΔΕΣ και προκάλεσε αρκετές απώλειες στην εχθρικές μονάδες. Θεωρήθηκε καθοριστικής σημασίας για την έκβαση του πολέμου στην Ευρώπη και μία από τις σημαντικότερες μάχες της περιόδου.
Την 30η Ιουνίου το Συμμαχικό Στρατηγείο έκδωσε διαταγή προς τον ΕΔΕΣ για να παρεμποδιστεί οποιαδήποτε εχθρική κίνηση του εχθρού επί της οδικής αρτηρίας Αμφιλοχίας – Άρτας. Αρχικώς στις 4 Ιουλίου εξαπολύθει από το Αρχηγείο Βάλτου επίθεση προς την οχυρωμένη Ιταλική στρατιωτική βάση της γέφυρας Αχελώου η οποία εκαταλήφθη μετά από νυκτερινή έφοδο στη προκεχωρημένη θέση του εχθρού, η εχθρική δύναμη αποτελούνταν από 200 στρατιώτες. Οι απώλειες του ΕΔΕΣ ανέρχονται σε 2 νεκρούς αξιωματικούς και 32 τραυματίες.
Από την 7η Ιουλίου 1943 τα ανταρτικά τμήματα των ΕΟΕΑ-ΕΔΕΣ Βάλτου υπό τον οπλαρχηγό και Ιατρό Στυλιανό Χούτα, έφθασαν στην περιοχή και αναπτύχθηκαν στα υψώματα του Μακρυνόρους. Αρχισαν να καταστρέφουν τις τηλεφωνικές και τηλεγραφικές γραμμές, ενώ τη νύχτα της 9ης Ιουλίου συνεργείο καταστροφών με επικεφαλής τον ταγματάρχη της βρετανικής αποστολής, Θέμη Μαρίνοκαι τους Υπολοχαγό Γ. Μούτσο, Ανθ/γό Σωτ. Ματαντό ανατίναξε όλες τις γέφυρες από το Μακρυνόρος ως την Άρτα και συγκεκριμένα τις Αννίνου, Κομποτίου, Αγ. Νικολάου και Ζούτου.
Εως την νύχτα της 13ης Ιουλίου ουδεμία εχθρική κίνηση είχε παρατηρηθεί έως ότου η μεραρχία “Μπρένερο” εμφανίστηκε με 680 οχήματα και 7000 Ιταλούς και Γερμανούς στρατιώτες, με στρατηγό τον Άλντο Πριντσίβαλε. Σύνδεσμος πληροφοριών ήταν ο πρόεδρος πολιτικής επιτροπής του ΕΔΕΣ Τσιρογιάννης Σπυρίδων, ο οποίος βρισκόταν στην Αμφιλοχία και ενημέρωνε με σχετικές αναφορές τις δυνάμεις του Μακρυνόρους. Το Αρχηγείο του Βάλτου στο Μακρυνόρος αντέταξε 450 άνδρες και αξιωματικούς, 12 οπλοπολυβόλα, 4 αρματικά τυφέκια, δύο νάρκες κατά οχημάτων και ένα γερμανικό πυροβόλο. Ο Διοικητής της Ιταλικής φρουράς Αμφιλοχίας ενημέρωσε τον Στρατηγό και επικεφαλής της αυτοκινητοπομπής Άλντο Πριντσίβαλε ότι το Μακρυνόρος κατέχονταν από αντάρτες αλλά εκείνος έκρινε ότι η διαδρομή θα είναι σχετικά εύκολη και χωρίς δυσκολίες.
Στις 14 έως 15 Ιουλίου στο χωριό Κατάφουρκο Αιτωλοκαρνανίας είχε ετοιμαστεί η πρώτη ενέδρα των ανταρτών. Στην εμπροσθοφυλακή της πομπής προπορεύονταν ομάδες μοτοσυκλετιστών που δέχθησαν τα πρώτα πυρά και καταστράφηκε ένα άρμα μάχης από νάρκη. Ιταλικό πεζικό με αρχηγό τον Τ/ρχη Felice Arthuro προσπάθησε να επιτεθεί επί του όρους αλλά υπεστησαν βαριές απώλειες.
Στις 16 Ιουλίου στο χωριό Ανοιξιάτικο οι Ιταλοί αιχμαλώτισαν 20 χωρικούς ώστε να χρησιμοποιηθούν ως ασπίδα της πομπής με προπορευόμενο όχημα, 3 εκ των οποίων εκτελέστηκαν. Ανάμεσα στις θέσεις Χάνι Κατσούλη και Χάνι Τολιά ήταν σε θέση μάχης η επόμενη ενέδρα των ανταρτών. Στην επίθεση αυτή ανατινάχτηκε 1 φορτηγό και 2 ακόμη κατρακύλισαν στον γκρεμό. Οι όμηροι διασώθηκαν όλοι. Την ίδια ημέρα ανατινάχτηκε 1 άρμα μάχης στο Μενίδι Αιτωλοακαρνανίας από νάρκη.
Στις 17 Ιουλίου οι δυνάμεις του ΕΔΕΣ περιορίστηκαν σε ανάπαυλα και οι Ιταλοί ανασυγκροτήθηκαν. Καμία μεγάλη συμπλοκή δεν υπήρξε. Στις 18 Ιουλίου οι δυνάμεις του ΕΔΕΣ ενισχύθηκαν από τις ομάδες του Κ. Βασιλάκη, του Ανθ/γού Οικονόμου Ι. και Κ. Μπούρο.
Στις 19 Ιουλίου οι Ιταλοί επιτίθονταν από Κατάφουρκο προς Αννίνου – Λαγκαδά αλλά όλες οι προπαρασκευασμένες επιθέσεις αποκρούστηκαν. Στο Χάνι Κατσούλη, 2 ακόμη οχήματα καταστράφησαν και οι επιθέσεις του ΕΔΕΣ συνεχίζονταν και την νύχτα λεηλατώντας και καταστρέφοντας. Την 20η Ιουλίου κατέφθασαν από την Βόνιτσα και Λευκάδα, Γερμανικές δυνάμεις (Edelweiss) προς ενίσχυση των Ιταλών. Ιταλογερμανικό πεζικό επιτέθηκε στην περιοχή Μαύρο Κούτσουρο στην ράχη του Μακρυνόρους πετυχαίνοντας την ανάσχεση των ανταρτών. Το κενό που δημιουργήθηκε δημιούργησε έναν θύλακα αντίστασης του εχθρού για μικρό χρονικό διάστημα εως ότου οι δυνάμεις των ανταρτών αντεπιτέθηκαν μετά από ανασύνταξη και οι εχθρικές δυνάμεις αποχώρησαν. Την ίδια νύχτα το Μακρυνόρος βομβαρδίστηκε.