Οι σύγχρονες τεχνικές της ιατρικά υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, καθώς και η διαφοροποίησης των ηθών έχουν οδηγήσει σε νέους τρόπους γονεϊκότητας και έχουν προκαλέσει την διάσπαση της βιολογικής, ψυχολογικής, νομικής και κοινωνικής διάστασης των πατρικών και μητρικών ρόλων.
Γράφει ο Ανδρέας Καραμπίνης, Ομότιμος Καθηγητής ΕΚΠΑ
Δύο κοινωνικά φαινόμενα συνέβαλαν στην αύξηση αυτής της ζήτησης για παραγωγή παιδιών χωρίς σεξουαλικότητα: η αναβολή του αναπαραγωγικού ημερολογίου των γυναικών αφενός και ο πολλαπλασιασμός των διαζυγίων και της οικογενειακής ανασύνθεσης αφετέρου που συνδέουν άνδρες 50, 60 ετών με γυναίκες σε εμμηνόπαυση. Ζευγάρια που θέλουν να έχουν ένα ή περισσότερα παιδιά και δεν είναι σε θέση να το πράξουν λόγω σωματικής στειρότητας, ή «κοινωνικής» στειρότητας στην περίπτωση των ομόφυλων ζευγαριών η συνήθεια ήταν μέχρι πρότινος να στραφούν στην υιοθεσία, ικανοποιώντας το δικαίωμα απόκτησης ενός παιδιού.
Με τις νέες τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, τα υπογόνιμα ζευγάρια δύνανται να «παραγγείλουν» ένα παιδί από μια παρένθετη μητέρα, παιδί που μπορεί φέρει τα γονίδια του ενός ή και των δύο συζύγων. Αυτό ονομάζεται «παρένθετη μητρότητα» ή «μητρότητα για άλλους» .
Ο βασικός ηθικός προβληματισμός που προκύπτει εξ αρχής από αυτή την διαδικασία σχετίζεται με την χρήση ενός προσώπου, την παρένθετη μητέρα, ως εργαλείο αναπαραγωγής νοικιάζοντας της μήτρα της.
Εθνικότητα των παρένθετων μητέρων
Οι παρένθετες μητέρες προέρχονται κυρίως από αναπτυσσόμενες χώρες όπως η Ταϊλάνδη, όπου φτάνουμε στο σημείο να μιλάμε για “φάρμες βρεφών”, η Ινδία, το Νεπάλ ή το Μεξικό, Βαλκανικές χώρες… και είναι κατά το πλείστο φτωχές γυναίκες οι οποίες για να μπορέσουν να επιβιώσουν και να ενισχύσουν οικονομικά τις οικογένειες τους, νοικιάζουν την μήτρα τους σε εύπορα ζευγάρια και τους παραδίδουν, υποχρεωτικά, στο τέλος της εγκυμοσύνης το νεογνό.
Αυτές οι παρένθετες μητέρες από αναπτυσσόμενες χώρες είναι «περιζήτητες» στις κλινικές αναπαραγωγής ανά τον κόσμο ,όπου χάρι στο ευέλικτο και επιτρεπτικό νομικό πλαίσιο πολλών δυτικών κρατών , στην πρόσφατη οικονομική κρίση και τις χαμηλές τιμές που δέχονται να αμείβονται δημιουργήσαν ένα «νεοφανές επάγγελμα» που έχει ως κοινωνικό σκοπό να κυοφορείς και να γεννάς στο όνομα και για λογαριασμό ενός άλλου.
Τα παιδιά που γεννιούνται από παρένθετες μητέρες
Η υιοθεσία, ακόμη και υπό τις καλύτερες συνθήκες, μπορεί να αποτελέσει πηγή ψυχολογικής διαταραχής για το παιδί. Επομένως για τα παιδιά που γεννιούνται από παρένθετες μητέρες η κοινωνία έχει σαφή ηθική, ακόμη και νομική υποχρέωση, να προβληματιστεί σχετικά με τις συνέπειες της λεγόμενης «μητρότητας για όλους». Τα παιδιά που γεννιούνται κάτω από αυτές τις συνθήκες θα γνωρίζουν μια μέρα ότι δημιουργήθηκαν με μοναδικό σκοπό να εγκαταλειφθούν, ακόμη και να πωληθούν, από τη γυναίκα που τα γέννησε. Πώς μπορούμε να πιστεύουμε ότι δεν θα προκύψει ψυχολογικός τραυματισμός;
Η βιομηχανία της αναπαραγωγής (ΣΧΗΜΑ)
Ένας αόρατος αλλά ισχυρός παράγοντας, η σύγχρονη βιοτεχνολογία της αναπαραγωγής γέννησε ένα νέο είδος επιχείρησης: την εμπορευματοποίηση των παιδιών. Μόνο στην Ινδία, οι πωλήσεις είναι 400 εκατομμύρια δολάρια και η βιομηχανία της παρένθετης μητρότητας έχει φτάσει το 2020 τα 2 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ. Αυτοί οι συγκλονιστικοί αριθμοί ρίχνουν φως στο μακροχρόνιο στόχο που οι υποστηρικτές της αναπαραγωγικής βιομηχανίας φροντίζουν να μην αναφέρουν επισήμως και που είναι να προωθήσει την ιδέα της «μητρότητας για όλους » και να καταπολεμήσουν τους περιοριστικούς νόμους που εμποδίζουν αυτή την προσέγγιση της αναπαραγωγής. Έτσι η «επιθυμία για παιδί» έγινε γρήγορα «δικαίωμα στο παιδί», οδηγώντας στο «εμπόριο παιδιών»
Σήμερα το κύριο κοινωνικό και βιοηθικό πρόβλημα που προκαλείται από την παρένθετη εγκυμοσύνη είναι η διάσπαση της μητρότητας σε:
Γενετική (γυναίκα που δίνει το ωάριο), φυσική (γυναίκα που κυοφορεί και γεννά), κοινωνική (γυναίκα που μεγαλώνει και ανατρέφει το παιδί) δημιουργώντας μια ασυνήθιστη δομή της οικογένειας που δύναται να επηρεάσει την κοινωνική ζωή του παιδιού, την συναισθηματική του ισορροπία και την ψυχική του υγεία.
Η κοινωνική και νομική αποδοχή της παρένθετης μητρότητας στις περισσότερες δυτικές χώρες επιβεβαιώνει τον Γάλλο συγγραφέα, οικονομολόγο Jacques Attali που επισημαίνει ότι: Προοδευτικά, οι κανόνες της αγοράς θα επικρατήσουν σε όλες της φάσεις της ζωής μας, πετυχαίνοντας να εμπορευματοποιήσουν και την ίδια τη ζωή μας, μετατρέποντας το ανθρώπινο ον σε εμπορικό αντικείμενο.
(Καπιταλισμός και δικτατορία 2015)