Η ιστορία της Κύπρου χρονολογείται από τα πρώτα χρόνια και κοντά στον Άγιο Τύχωνα βρίσκονται τα ερείπια ενός από τα μεγαλύτερα αρχαία βασίλεια του νησιού – της Αμαθούντας. Η Αμαθούντα, μια από τις αρχαιότερες βασιλεύουσες πόλεις σύμφωνα με το μύθο, ιδρύθηκε από έναν από τους γιους του Ηρακλή που λατρευόταν εδώ.
Άλλοι μύθοι μιλούν για την όμορφη πριγκίπισσα Αριάδνη, την κόρη του Μίνωα, που φεύγοντας με το Θησέα από το λαβύρινθο της Κρήτης εγκαταλείφθηκε στην Αμαθούντα. Εκεί κατά τη γέννα του παιδιού της πέθανε και τάφηκε σε ένα ιερό τάφο.
Το βέβαιο, σίγουρα με ιστορική μαρτυρία, είναι ότι η περιοχή κατοικήθηκε τουλάχιστο πριν 3.000 χρόνια. Η πόλη πήρε το όνομα της από την Αμαθούσα, τη μητέρα του Βασιλιά Κινύρα από την Πάφο.
Η Αμαθούντα κτισμένη στους παράλιους λόφους με καταπληκτική θέα τη θάλασσα, αναπτύχθηκε και κατέστη ένα πλούσιο βασίλειο από τα πρώτα χρόνια. Κατά την προ-φοινικική εποχή (800 πχ) κτίστηκε και λιμάνι εκεί που
εξυπηρετούσε το εμπόριο με τους Έλληνες και τους Λεβαντίνους. Ψηλά στην κορυφή του λόφου κτίστηκε ένας ναός που έγινε χώρος λατρείς της Αφροδίτης, της Θεάς της Ομορφιάς και του Έρωτα. Ο Ναός της Αφροδίτης ανακαλύφθηκε σε ανασκαφές και χρονολογείται περί τον πρώτο αιών πχ.
Κατά το μύθο ήταν και ο χώρος που διεξάγονταν τα Αδώνεια παιγνίδια, όπου αθλητές διαγωνίζονταν στο κυνήγι αγριογούρουνων σε αθλητικούς διαγωνισμούς, τραγούδι και χορό και όλα αυτά προς τιμή του Άδωνι.
Η Αμαθούντα ήταν ένα πλούσιο, πυκνοκατοικημένο βασίλειο με ανεπτυγμένη γεωργία και με ορυχεία πολύ κοντά στα βορειο-ανατολικά της Καλαβασού. Τη ρωμαϊκή εποχή έγινε πρωτεύουσα της μιας από τις τέσσερις (4) διοικητικές περιφέρειες. Αργότερα τον 4ο αιώνα μ.Χ. έγινε έδρα του Επισκόπου και συνέχισε να ευημερεί μέχρι και τη Βυζαντινή περίοδο. Περί τα τέλη του 6ου αιώνα μ.Χ., ο Άγιος Ιωάννης ο Ελεήμονας, προστάτης άγιος των Ιπποτών, γεννήθηκε στην Αμαθούντα.
Μέχρι το 1191 που έφθασε στην Κύπρο ο Βασιλιάς Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος, η Αμαθούντα είχε παρακμάσει, καθώς οι τάφοι λεηλατήθηκαν και οι πέτρες των όμορφων κτιρίων μεταφέρθηκαν στη Λεμεσό για να χρησιμοποιηθούν σε νέα κτίσματα. Πολύ αργότερα, το 1869, ένας μεγάλος αριθμός ογκόλιθων της Αμαθούντας χρησιμοποιήθηκε στην κατασκευή της διώρυγας του Σουέζ.
Αρχαιολογικές ανασκαφές στην τοποθεσία από συνεργεία Κυπρίων και Γάλλων αρχαιολόγων ξεκίνησαν το 1980 και συνεχίζονται μέχρι και σήμερα. Η Ακρόπολη, ο ναός της Αφροδίτης, η αγορά, τα τείχη της πόλης, η βασιλική και το λιμάνι έχουν όλα ανακαλυφθεί.
Για τον επισκέπτη είναι καταπληκτική ευκαιρία να περιπλανηθεί στη γύρω τοποθεσία και να ξαναζήσει τη ζωή ως ήταν τότε. Οι επισκέπτες έχουν μια καταπληκτική ευκαιρία να εξερευνήσουν το χώρο και να δουν τους σπάνιους και όμορφους αρχαιολογικούς θησαυρούς που για τόσους αιώνες βρίσκονταν κρυμμένοι κάτω από το έδαφος.
Στην αγορά υπάρχουν όμορφες μαρμάρινες κολώνες διακοσμημένες με σπυροειδείς διακοσμήσεις και τεράστιες πλακόστρωτες περιοχές. Στην παραθαλάσσια πλευρά της πόλης υπάρχουν ενδείξεις μιας προωτο-χριστιανικής βασιλικής με διακοσμημένα από πετραδάκια πατώματα. Πιο πέρα, κοντά στον κλιμακωτό δρόμο που οδηγεί στο ναό που βρίσκεται στην κορυφή του λόφου έχει ανακαλυφθεί μια σειρά από σπίτια της ελληνιστικής περιόδου. Στα ανατολικά και τα δυτικά άκρα της πόλης βρίσκονται οι δύο ακροπόλεις στις οποίες έχουν ανακαλυφθεί αριθμός από τάφους, πολλοί από τους οποίους είναι άθικτοι.
Πολλά από τα ενδιαφέροντα αρχαιολογικής αξίας χειροποίητα αντικείμενα που βρέθηκαν κατά τις ανασκαφές μπορείτε να θαυμάσετε στο Κυπριακό Μουσείο στη Λεμκωσία και στο Επαρχιακό Μουσείο της Λεμεσού ή ακόμη και στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης.
Ο μεγαλύτερος όμως θησαυρός της Αμαθούντας εκτίθεται στο μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι. Είναι ένα πιθάρι από ασβεστόλιθο που η ιστορία του χρονολογείται τον 6ο αιώνα αιώνα π.Χ. Έχει 1.85 μ. ύψος και ζυγίζει 14 τόνους. Κατασκευάστηκε από μια και μόνο μεγάλη πέτρα και έχει τέσσερα (4) καμπύλα χερούλια διακοσμημένα με το κεφάλι ταύρου. Χρησιμοποιείτο για την αποθήκευση του μούστου των σταφυλιών που αφού έπαιρνε τη ζύμωση του γινόταν κρασί, για το οποίο φημίζεται η Κύπρος.