Ο Αλέξανδρος διόρισε τον Κάλα σατράπη της περιοχής που διοικούσε πριν ο Αρσίτης και όρισε να πληρώνουν οι κάτοικοί της τους ίδιους ακριβώς φόρους που πλήρωναν στον Δαρείο· διέταξε επίσης να επιστρέψουν στην πατρίδα τους όσοι βάρβαροι κατέβαιναν από τα βουνά και παραδίδονταν στον στρατό του. Τους κατοίκους της πόλεως Ζέλειας απάλλαξε από κάθε κατηγορία, γιατί διαπίστωσε ότι είχαν υποχρεωθεί με τη βία να συμπολεμήσουν με τους βαρβάρους· και έστειλε τον Παρμενίωνα να παραλάβει το Δασκύλιο, το οποίο πράγματι παρέλαβε ο Παρμενίων, επειδή το είχαν εγκαταλείψει οι φρουροί του.
Ο ίδιος προχώρησε προς τις Σάρδεις και ενώ απείχε εβδομήντα περίπου σταδίους από εκεί, παρουσιάστηκαν εμπρός του ο Μιθρήνης, ο φρούραρχος της ακροπόλεως των Σάρδεων, και οι προύχοντες της πόλεως. Οι προύχοντες του παρέδωσαν την πόλη και ο Μιθρήνης την ακρόπολη και τα χρήματα. Ο ίδιος ο Αλέξανδρος στρατοπέδευσε στον Έρμο ποταμό, που απέχει είκοσι περίπου σταδίους από τις Σάρδεις, και έστειλε στις Σάρδεις τον Αμύντα, τον γιο του Ανδρομένη, για να παραλάβει την ακρόπολη· τον Μιθρήνη τον κράτησε κοντά του και τον τίμησε πολύ· στους Σαρδιανούς και στους άλλους Λυδούς επέτρεψε να κάνουν χρήση των παλιών λυδικών νόμων και να αυτοδιοικούνται.
Ανέβηκε όμως και ο ίδιος στην ακρόπολη των Σάρδεων, όπου ήταν το φρούριο των Περσών. Η τοποθεσία της ακροπόλεως του φάνηκε οχυρή, γιατί ήταν πανύψηλη και απόκρημνη από παντού και οχυρωμένη ολόγυρα με τριπλό τείχος. Ο ίδιος έβαλε στον νου του να χτίσει στην ακρόπολη ναό του Ολυμπίου Διός και να ανεγείρει βωμό. Ενώ λοιπόν αναζητούσε το καταλληλότερο σημείο της ακροπόλεως, ξέσπασε ξαφνικά, αν και ήταν καλοκαίρι, κακοκαιρία με δυνατές βροντές και έπεσε από τον ουρανό βροχή εκεί όπου βρίσκονταν τα ανάκτορα των Λυδών· από αυτό ο Αλέξανδρος υπέθεσε ότι του υπέδειξε ο θεός το μέρος όπου έπρεπε να χτίσει τον ναό του Διός, και έδωσε τις σχετικές διαταγές. Άφησε τον Παυσανία, έναν από τους εταίρους, φρούραρχο της ακροπόλεως των Σάρδεων και τον Νικία υπεύθυνο για την κατανομή και την είσπραξη των φόρων. Διόρισε δε διοικητή της Λυδίας και της υπόλοιπης σατραπείας του Σπιθριδάτη τον Άσανδρο, τον γιο του Φιλώτα, και του έδωσε όσους ιππείς και ελαφρά οπλισμένους έκρινε ότι επαρκούσαν για τις ανάγκες της στιγμής. Τον Κάλα και τον Αλέξανδρο, τον γιο του Αερόπου, τους έστειλε στη χώρα του Μέμνονα, μαζί με τους Πελοποννησίους και τους περισσότερους από τους υπόλοιπους συμμάχους εκτός από τους Αργείους· αυτοί παρέμειναν στις Σάρδεις για να φυλάγουν την ακρόπολη.
Στο μεταξύ, μόλις κυκλοφόρησε η είδηση για την ιππομαχία του Γρανικού, οι μισθοφόροι που φρουρούσαν την Έφεσο σηκώθηκαν και έφυγαν παίρνοντας δύο τριήρεις των Εφεσίων· μαζί τους αναχώρησε και ο Αμύντας, ο γιος του Αντιόχου, που εγκατέλειψε τη Μακεδονία για να αποφύγει τον Αλέξανδρο, όχι γιατί αυτός τον είχε βλάψει, αλλά γιατί ο ίδιος αντιπαθούσε τον Αλέξανδρο και φοβόταν μήπως πάθει κανένα κακό από αυτόν.
Ο Αλέξανδρος την τέταρτη μέρα έφθασε στην Έφεσο· επανέφερε στην πόλη όσους είχαν εξοριστεί εξαιτίας του και εγκατέστησε δημοκρατικό πολίτευμα καταλύοντας την ολιγαρχία· διέταξε επίσης να πληρώνουν στον ναό της Αρτέμιδος όσους φόρους πλήρωναν πριν στους βαρβάρους. Μόλις λοιπόν έλειψε ο φόβος από τους ολιγαρχικούς, ο λαός της Εφέσου κινήθηκε να σκοτώσει όσους προσκάλεσαν τον Μέμνονα στην πόλη, όσους σύλησαν τον ναό της Αρτέμιδος και έριξαν κάτω το άγαλμα του Φιλίππου που βρισκόταν σε αυτόν, καθώς και όσους ανέσκαψαν και απομάκρυναν από την αγορά τον τάφο του Ηροπύθη, ο οποίος ελευθέρωσε την πόλη. Λιθοβόλησαν λοιπόν τον Σύρφακα και τον γιο του Πελάγοντα καθώς και τα παιδιά των αδελφών του Σύρφακα, αφού τους έσυραν έξω από τον ναό. Ο Αλέξανδρος τους απαγόρευσε να καταδιώξουν άλλους πολίτες και να τους τιμωρήσουν, γιατί καταλάβαινε ότι, αν επιτραπεί στον λαό, μαζί με τους πραγματικά ενόχους θα εκτελέσει και μερικούς άλλους χωρίς δίκη, είτε από έχθρα είτε για να τους αρπάξει την περιουσία. Περισσότερο από καθετί άλλο η πράξη του αυτή στην Έφεσο έγινε αιτία να αποκτήσει τότε ο Αλέξανδρος μεγάλη εκτίμηση.
Στο μεταξύ ήρθαν από τη Μαγνησία και τις Τράλλεις απεσταλμένοι για να του παραδώσουν τις πόλεις τους. Ο Αλέξανδρος έστειλε σε αυτές τον Παρμενίωνα με δύο χιλιάδες πεντακόσιους μισθοφόρους πεζούς, άλλους τόσους Μακεδόνες και από το ιππικό των εταίρων περίπου διακόσιους· έστειλε επίσης τον Αλκίμαχο, τον γιο του Αγαθοκλή, με όχι λιγότερες δυνάμεις, στις αιολικές πόλεις και στις ιωνικές που ήταν ακόμη στην εξουσία των Περσών. Τον διέταξε να καταλύει παντού τα ολιγαρχικά πολιτεύματα και να εγκαθιστά δημοκρατικά, να αποκαταστήσει σε όλες τις πόλεις τους πατροπαράδοτους νόμους και να τις απαλλάξει από τη φορολογία που πλήρωναν πριν στους Πέρσες. Ο ίδιος καθυστέρησε λίγο στην Έφεσο, όπου πρόσφερε θυσία στην Άρτεμη και οργάνωσε πομπή με όλον τον στρατό του οπλισμένο και παραταγμένο όπως στη μάχη.
Την επόμενη μέρα πήρε μαζί του τους υπόλοιπους πεζούς, τους τοξότες, τους Αγριάνες, τους Θράκες ιππείς, και από το ιππικό των εταίρων τη βασιλική ίλη και άλλες τρεις ακόμη ίλες και βάδισε κατά της Μιλήτου. Με επίθεση κατέλαβε τη λεγόμενη έξω πόλη, την οποία εγκατέλειψε η φρουρά της· στρατοπέδευσε εκεί και αποφάσισε να αποκλείσει τη μέσα πόλη με τείχος. Γιατί ο Ηγησίστρατος, στον οποίο είχε ανατεθεί από τον βασιλιά των Περσών η φρούρηση της Μιλήτου, έστειλε στην αρχή γράμμα στον Αλέξανδρο παραδίνοντάς του την πόλη· μετά όμως πήρε θάρρος, επειδή οι περσικές δυνάμεις δεν ήταν μακριά, και σκεφτόταν να διαφυλάξει την πόλη για τους Πέρσες. Ο Νικάνωρ όμως οδηγώντας το ελληνικό ναυτικό πρόλαβε να καταπλεύσει τρεις μέρες πριν πλησιάσουν στη Μίλητο οι Πέρσες και να αγκυροβολήσει με εκατόν εξήντα πλοία στη νήσο Λάδη, που βρίσκεται δίπλα στη Μίλητο. Τα πλοία των Περσών έφθασαν καθυστερημένα και, όταν οι ναύαρχοί τους πληροφορήθηκαν ότι τα πλοία του Νικάνορα είχαν καταπλεύσει πριν από αυτούς στη Λάδη, αγκυροβόλησαν κάτω από το όρος Μυκάλη. Γιατί ο Αλέξανδρος είχε καταλάβει από πριν τη νήσο Λάδη, όχι μόνο προσορμίζοντας τα πλοία του, αλλά και με τους Θράκες και με τέσσερις χιλιάδες περίπου άλλους μισθοφόρους που μετέφερε σε αυτήν· τα πλοία των βαρβάρων ήταν περίπου τετρακόσια.
Παρ᾽ όλα αυτά ο Παρμενίων συμβούλευε τον Αλέξανδρο να συνάψει αμέσως ναυμαχία με τους Πέρσες· ήλπιζε ότι οι Έλληνες θα νικήσουν με τον στόλο τους και για άλλους λόγους, αλλά κυρίως γιατί τον έπειθε κάτι θεϊκό που είδε: έναν αετό να κάθεται στην παραλία προς τις πρύμνες των πλοίων του Αλεξάνδρου. Υποστήριζε άλλωστε ότι, αν νικήσουν οι Μακεδόνες, θα είχαν μεγάλο συνολικό όφελος· αν πάλι νικηθούν, η αποτυχία τους αυτή δεν θα ήταν και μεγάλο ατύχημα, γιατί έτσι και αλλιώς κυριαρχούσαν στη θάλασσα οι Πέρσες. Είπε ακόμη ότι και ο ίδιος ήταν πρόθυμος να επιβιβαστεί στα πλοία και να ριψοκινδυνεύσει. Ο Αλέξανδρος απάντησε ότι ο Παρμενίων και στην κρίση του κάμνει λάθος και στην όχι ευλογοφανή εξήγηση του οιωνού· γιατί θα ήταν απερίσκεπτο, είπε, να ναυμαχήσει με λίγα πλοία εναντίον των πολύ περισσοτέρων εχθρικών και με το δικό του αγύμναστο ναυτικό να αντιμετωπίσει τον προγυμνασμένο στόλο των Κυπρίων και των Φοινίκων. Επιπλέον, δεν ήθελε να παραδώσει στους βαρβάρους την πείρα και την τόλμη των Μακεδόνων σε ένα τόσο αβέβαιο μέρος· γιατί αν έχαναν τη ναυμαχία, η ζημιά δεν θα ήταν καθόλου μικρή για την προηγούμενη πολεμική τους φήμη· και εκτός από τα άλλα θα επαναστατούσαν και οι Έλληνες, ξεσηκωμένοι από την είδηση της ναυτικής αποτυχίας. Λαμβάνοντας λοιπόν όλα αυτά υπόψη του γνωμάτευσε ότι δεν ήταν η κατάλληλη ευκαιρία να ναυμαχήσει. Το θεϊκό σημάδι όμως ο ίδιος το εξηγούσε διαφορετικά· ήταν βέβαια γυρισμένος προς αυτόν ο αετός, επειδή όμως φαινόταν καθισμένος στη γη, πίστευε ότι σήμαινε μάλλον ότι από την ξηρά θα νικήσει τον περσικό στόλο.
—–
Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις
Αρριανός
Η απελευθέρωση των ελληνικών πόλεων της Μ. Ασίας❗️
Ο Αλέξανδρος διόρισε τον Κάλα σατράπη της περιοχής που διοικούσε πριν ο Αρσίτης και όρισε να πληρώνουν οι κάτοικοί της τους ίδιους ακριβώς φόρους που πλήρωναν στον Δαρείο· διέταξε επίσης να επιστρέψουν στην πατρίδα τους όσοι… https://t.co/e4C4gvC1qd pic.twitter.com/uyhsLcpAkM
— Όμηρος (@Pavloskanenas) November 26, 2023