Η επίδραση του καιρού στην ανθρώπινη ιστορία είναι περισσότερο άμεση απ’ όσο νομίζουμε ή τουλάχιστον απ’ όσο αφήνουν να εννοηθούν τα ιστορικά βιβλία για συγκεκριμένα κορυφαία γεγονότα.
Ο άνθρωπος είναι μέρος της φύσης και ορίζει τις τύχες του όχι μόνο από τη γεωδιαμόρφωση της περιοχής του αλλά και με τον άνεμο.
Άνεμος ήταν αυτός που έκρινε την έκβαση της ναυμαχίας της Σαλαμίνας κι αυτό δεν ήταν τυχαίο γεγονός αλλά μια πολύ καλά προσχεδιασμένη τακτική του Θεμιστοκλή.
Η ναυμαχία της Σαλαμίνας είναι ένα από τα διασημότερα παραδείγματα της πολεμικής εκμετάλλευσης του ανέμου. Ο Ξέρξης με τα πολυάριθμα πελώρια και δυσκίνητα πλοία αποκλείει τον ολιγάριθμο αθηναϊκό στόλο του Θεμιστοκλή στα στενά της Σαλαμίνας. Τριακόσιες τριήρεις εναντίον χιλίων τετρακοσίων περσικών πλοίων!
Οι Έλληνες πλοίαρχοι ήθελαν να αποτραβηχτούν στον Αργολικό κόλπο φοβούμενοι την ισχύ του Ξέρξη αλλά ο Θεμιστοκλής τους έπεισε να παραμείνουν στη θέση που τους όρισε. Ταυτόχρονα όμως, επιδεικνύοντας ευφυΐα στον ψυχολογικό πόλεμο και στην αντικατασκοπεία, φρόντισε να είναι ενήμερος ο Ξέρξης στο ότι οι Έλληνες ένιωθαν ανασφάλεια και διαφωνούσαν μεταξύ τους για να τον παγιδέψει.
Τη μέρα της ναυμαχίας, όπου τίποτα δεν κουνιόταν, ο Θεμιστοκλής στέλνει μερικά πλοία να παρενοχλήσουν την εμπροσθοφυλακή του περσικού στόλου από τους όρμους της Σαλαμίνας όπου κρυβόταν και ο Ξέρξης πέφτει στην παγίδα. Στέλνει τα πλοία του από τα βόρεια του πορθμού για να αποκόψουν τις δυνάμεις των Ελλήνων και από τα νότια ταυτόχρονα, κινήθηκε πιστεύοντας ότι θα παγίδευε τον αθηναϊκό στόλο ανάμεσα στην περσική μεγγένη. Και μέσα στο στενό γίνεται αυτό που σχεδίασε και περίμενε ο Θεμιστοκλής.
Η ώρα είχε πάει μεσημέρι εκείνη τη στιγμή και ο περίφημος “ετήσιος” άνεμος, το μελτέμι όπως το λέμε σήμερα, ήρθε και φύσηξε τόσο δυνατά που οι Πέρσες κατελήφθηκαν εξ απίνης. Τα πελώρια και δυσκίνητα πλοία των Περσών αδυνατούσαν να κάνουν μανούβρες λόγω της στενότητας του θαλάσσιου πορθμού και οι μικρές κι ευλύγιστες τριήρεις από τους δυτικούς όρμους της Σαλαμίνας τα εμβόλιζαν συνεχώς, με αποτέλεσμα οι επίδοξοι κατακτητές να παγιδευτούν ανάμεσα στα ναυάγια που δημιουργούνταν και να πνιγούν σχεδόν όλοι.
Η μεγαλοφυΐα του Θεμιστοκλή
Η Ελληνική νίκη στην Σαλαμίνα, η οποία μπορεί να συγκριθεί με το «Τρόπαιο» του Μαραθώνα, αποτέλεσε ένα βαρύ και αποφασιστικό πλήγμα στο γόητρο της περσικής αυτοκρατορίας, που μέχρι εκείνη την στιγμή προήλαυνε θριαμβευτικά στον εσωτερικό κορμό της Ελλάδας και υπήρξε αιτία σημαντικότατων εσωτερικών αλυσιδωτών αντιδράσεων, αφενός στο γόητρο του περσικού στρατού συνολικά και αφετέρου στη σταθερότητα της κρατικής δομής και υπόστασης της ίδιας της αυτοκρατορίας των Αχαιμανιδών.
Σε στρατηγικό επίπεδο είναι δυνατόν να υποστηριχθεί τεκμηριωμένα πως η ιστορική μάχη προκάλεσε ισχυρό ψυχικό κλονισμό και κατάρρευση του φρονήματος στην περσική ηγεσία, αλλά και απλούς στρατιώτες, ώστε να θεωρηθεί κάθε απόπειρα για επανάληψη της ναυμαχίας την επόμενη μέρα ως μάταιη ,ίσως και επικίνδυνη. Αν και οι χερσαίες δυνάμεις δεν είχαν ηττηθεί και ο στόλος εξακολουθούσε να αριθμεί τουλάχιστον 600 μονάδες, η ατμόσφαιρα στο περσικό επιτελείο το βράδυ της ήττας ήταν αποθαρρυντική.
Η ναυμαχία στη Σαλαμίνα εξουδετέρωσε την περσική απειλή στα Ελληνικά παράλια, προξένησε ισχυρό πλήγμα στο γόητρο του Ξέρξη, κατέστησε την Πελοπόννησο απόρθητη και επέτρεψε στους Πελοποννήσιος να στείλουν μεγάλες μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις στις Πλαταιές την επόμενη χρονιά.
Τα αίτια που οδήγησαν στη λαμπρή νίκη του Ελληνικού στόλου ήταν πολλά. Κύρια αιτία της περσικής ήττας, σύμφωνα με όλες τις περιγραφές, φαίνεται πως ήταν η επιλογή θέσης. Το αποτέλεσμα δικαίωσε τον αρχιτέκτονα της νίκης Θεμιστοκλή, του οποίου η άφθαστη στρατηγική του μεγαλοφυΐα, του επέτρεψε να διακρίνει τα μοναδικά πλεονεκτήματα των στενών της Σαλαμίνας.
Ο μεγάλος Αθηναίος στρατηγός, με πλευρές του χαρακτήρα του ακατονόμαστες ακόμη και από τους συγχρόνους του, έμεινε στην ιστορία ως «ο άνθρωπος που βύθισε το περσικό όνειρο». Οι επιλογές του, για τις οποίες δικαιώθηκε, ήταν κρίσιμες, ενώ η ευθύνη του απέναντι σ’ ένα έθνος και στην ιστορία του τεράστια. Αρκεί να ληφθεί υπόψη ο τρόπος με τον οποία οδήγησε, όχι μόνο τους Πέρσες, αλλά και τους Έλληνες σ’ αυτή τη ναυμαχία.
Όταν ο Αίολος άνοιξε τον ασκό του…
Γύρω στις 9 το πρωί άρχισε να φυσάει ο πολύ γνώριμος στους Έλληνες νότιος άνεμος, δημιουργώντας το φαινόμενο της «φουσκοθαλασσιάς». Όπως αναφέρει ο Πλούταρχος «ο Θεμιστοκλής φαίνεται πως πρόσεξε και αξιοποίησε το χρονικό σημείο της μάχης εξίσου καλά με τον τόπο.
Γιατί δεν άφησε τις τριήρεις να κινηθούν ενάντια στα εχθρικά πλοία, παρά μονο όταν ήλθε η συνηθισμένη ώρα που σηκώνεται πάντα ζωηρός άνεμος και κύμα από το πέλαγος στα στενά. Και αυτό γιατί, ενώ δεν έβλαπτε τα ελληνικά πλοία, που ήταν αβαθή και χαμηλά, έκανε τα βαρβαρικά, τα οποία είχαν ψηλές πρύμνες και πολλαπλούς ορόφους στα καταστρώματα, να παραπαίουν,καθώς το κύμα αλλά και ο αέρας τα κτυπούσαν και τα ανάγκαζαν να λοξεύουν και να παρουσιάζουν τα πλευρά τους στους Έλληνες» (Πλουτ.Θεμιστ.14).
Αυτό είχε σαν συνέπεια να εκθέτουν τα πλευρά τους στους επιτιθέμενους Έλληνες, οι οποίοι δεν έχαναν ευκαιρία και κάρφωναν τα έμβολα τους πάνω τους.
Το φαινόμενο της φουσκοθαλασσιάς, το οποίο υπάρχει μέχρι και σήμερα στα στενά, εμφανίζεται περίπου στις 9 το πρωί. Οι Πέρσες εκτός ότι το αγνοούσαν τελείως, ήταν και κάτι πρωτόγνωρο γι’ αυτούς και έτσι τα περσικά πληρώματα δεν ήταν εκπαιδευμένα για τέτοια περίπτωση σε αντίθεση με τα ελληνικά που είχαν εκπαιδευθεί σ’αυτό το φαινόμενο.
Βέβαια ο Θεμιστοκλής το γνώριζε αυτό και ήταν ένας ακόμη λόγος να θέλει η ναυμαχία να γίνει εκεί!!! Όπως είπαμε ο Ευρυβιάδης ήταν ο Αρχινάυαρχος του Ελληνικού στόλου, τύποις όμως, καθόσον ο Θεμιστοκλής ήταν ο πραγματικός, του οποίου η γνώμη ήταν σεβαστή απ’ όλους σχεδόν τους Έλληνες!!
Η ναυμαχία εκείνες τις στιγμές είχε γενικευθεί και ο αγώνας διεξαγόταν σκληρός σε ολόκληρο το στενό. Ο Διόδωρος και πάλι, θέλοντας να τονίσει την καταλυτική σημασία του ανέμου σημειώνει: «Καθώς οι κωπηλάτες δεν μπορούσαν να κάνουν την δουλειά τους, πολλές από τις τριήρεις των Περσών γύρισαν στο πλάι και εμβολίζονταν απανωτά».
Έτσι οι Έλληνες σ’ αυτή την φάση είχαν αποκτήσει επιχειρησιακό πλεονέκτημα!!! Υπό αυτές τις συνθήκες διεξαγωγής του αγώνα, οι Έλληνες υπερίσχυαν και τόσο ενθουσιάζονταν περισσότερο και κτυπούσαν πιο σκληρά τους εχθρούς οι οποίοι φαίνονταν να τα έχουν χαμένα σε τέτοιο βαθμό, ώστε μερικά πλοία τους, στην προσπάθεια τους να ελιχθούν, συγκρούονταν μεταξύ τους.
Μέχρι το μεσημέρι ήταν δύσκολο να προβλέψει κάποιος την έκβαση της ναυμαχίας. Στο δεξιό ελληνικό κέρας, προς τον Πειραιά, οι Λακεδομόνιοι και οι Αιγινήτες αντιμετώπιζαν με πολύ δυσκολία τους Ίωνες και είχαν μεγάλες απώλειες. Αμύνονταν με όλες τις δυνάμεις τους και κατάφεραν να αντιμετωπίσουν την πίεση των αντιπάλων τους.
Στο αριστερό κέρας όμως η κατάσταση εξελισσόταν σταδιακά με με διαφορετικό τρόπο. Τα Αθηναϊκά πλοία, εκμεταλλευόμενα τον κλυδωνισμό των Φοινικικών πλοίων από τον άνεμο και το κύμα, ορμούσαν με ενθουσιασμό εναντίον τους. Έσπαζαν τα κουπιά τους, τα ακινητοποιούσαν και στη συνέχεια οι οπλίτες πηδούσαν στα καταστρώματα και εξόντωναν τα πληρώματα τους, ενώ άλλα περσικά βυθίζοντο αύτανδρα λόγω εμβολισμού.
Η περσική ναυαρχίδα λαβωμένη από έμβολο Αθηναϊκής τριήρης βυθίσθηκε και ο αρχιναύαρχος Αριαμένης, αδελφός του Ξέρξη,σκοτώθηκε αφού πρώτα πολέμησε ηρωικά.
Τα ελληνικά πληρώματα έχοντας νιώσει ήδη τα φτερά της νίκης να τους στεφανώνουν, ενέτειναν τις προσπάθειες τους για να περιορίσουν τις δυνατότητες διαφυγής των περσικών.
Με τη δύση του ηλίου,όταν ο ουρανός βάφτηκε με τα καταπληκτικά μενεξεδένια χρώματα του αττικού φθινοπώρου, η οριστική διαφυγή των Περσών στο Φάληρο και η παραμονή των ελληνικών πολεμικών στον χώρο της ναυμαχίας, σήμαναν το τέλος της κοσμοϊστορικής σύγκρουσης.
Πηγές:
http://xemandrios1.blogspot.com/2015/09/5.html
https://www.metafysiko.gr/?p=784