Οι κληρικοί κατά την τέλεση των ιερών μυστηρίων, ακολουθιών και λοιπών ιεροπραξιών φέρουν την προβλεπομένη από την Εκκλησία αμφίεση. Αρχικά οι κληρικοί δεν έφεραν άμφια. Σχετικά σύντομα όμως και κατ’ επίδραση της ιουδαϊκής πράξεως, εισήχθη η χρήση τους στη Θεία Λατρεία.
Ο θεολογικός συμβολισμός των ιερών αμφίων δείχνει ότι οι κληρικοί δεν τελούν οι ίδιοι τα μυστήρια, αλλά ενεργούν εις τύπον και τόπον Χριστού και δυνάμει της ιερωσύνης της Εκκλησίας, την οποίαν έλαβαν δια της χειροτονίας. Αυτό άλλωστε εκφράζουν ως ικεσία στην ευχή του Χερουβικού ύμνου: ζητούν να καταστούν ικανοί με την επενέργεια του Αγίου Πνεύματος, ενδεδυμένοι «την της ιερατείας χάριν», ώστε να παρασταθούν ενώπιον της Αγίας Τραπέζης και να τελέσουν την αναίμακτη θυσία.
Τα άμφια είναι ενδύματα κοσμικής προελεύσεως, που έχουν επηρεαστεί από την αμφίεση των ιερέων της Παλαιάς Διαθήκης και τον συμβολισμό που δόθηκε σ’ αυτά. Εχουν υποστεί διά μέσου των αιώνων πολλές αλλαγές και από τόπο σε τόπο υπάρχουν σπουδαίας ή και μικρότερης σημασίας διαφοροποιήσεις.
Κατανέμονται ανάλογα στους τρεις βαθμούς της ιερωσύνης, καθένας από τους οποίους φέρει τα άμφια του αμέσως κατωτέρου βαθμού, μερικές φορές λίγο διαφοροποιημένα.
Ετσι, ο διάκονος φέρει τρία, για το ιερό του αριθμού, (στιχάριο, επιμάνικα και οράριο), ο πρεσβύτερος πέντε, κατά τον αριθμό των αισθήσεων (τα τρία του διακόνου, μετατρέποντας το οράριο σε επιτραχήλιο και επιπλέον τη ζώνη και το φελώνιο) και ο επίσκοπος επτά, για την πληρότητα της ιερωσύνης (τα πέντε του πρεσβυτέρου, αντικαθιστώντας το φελώνιο με τον σάκκο κατ’ αυτοκρατορική επίδραση και επιπλέον δύο, το ωμοφόριο και το επιγονάτιο).
Κάθε ένα από αυτά, έχει τον δικό του θεολογικό συμβολισμό και ψαλμικός στίχος συνοδεύει την περιβολή του από τον κληρικό για την τέλεση της Θείας Λειτουργίας.
Το χρώμα των ιερών αμφίων προσδιορίζεται από την περίοδο του λειτουργικού έτους και την εορτή. Ετσι κατά την τέλεση της Θείας Λειτουργίας την Κυριακή, ημέρα Αναστάσεως, οι κληρικοί φέρουν άμφια λευκά. Το ίδιο ισχύει για την περίοδο του Πάσχα. Κατά τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή χρησιμοποιούνται πορφυρά άμφια, ενώ κατά δυτική προέλευση, πολλές φορές οι κληρικοί φέρουν και μελανά ή μαύρα. Επίσης, λευκά άμφια φέρουν οι κληρικοί κατά την ανάγνωση του Εωθινού Ευαγγελίου της Κυριακής, κατά το βάπτισμα και τη νεκρώσιμη ακολουθία.
Ελάσσονος σημασίας συνήθειες θέλουν τον ιερέα ενδεδυμένο με κόκκινα άμφια σε μνήμη αγίων μαρτύρων, μπλε κατά την εορτή των Θεοφανείων και τις Θεομητορικές εορτές και πράσινα κατά τις Δεσποτικές εορτές του Σταυρού και των Βαΐων. Οι τελευταίες συνήθειες είναι μεταγενέστερες και διαφέρουν από τόπο σε τόπο. Επίσης, το ωμοφόριο του επισκόπου, κατά παλαιά παράδοση, κατασκευαζόταν από έριο προβάτου, εξαιτίας του συμβολισμού του, κατά τον οποίον ο Αρχιερεύς φέρει αυτό επί των ώμων ως ο Χριστός το απολωλός πρόβατο.
Στην εποχή μας, εξαιτίας της προόδου της τεχνολογίας, κατασκευάζονται άρτια και πολυποίκιλα ιερά άμφια. Τόσο στα μοναστήρια που καλλιεργούν τις εκκλησιαστικές τέχνες, όσο και στα εν τω κόσμω φιλότεχνα εργαστήρια γίνονται θαυμαστά κομψοτεχνήματα με συνέπεια, σεβασμό στην παράδοση της Εκκλησίας, μεράκι και έμπνευση. Οι δυνατότητες που προσφέρονται είναι πάρα πολλές.
Αρχιμ. Ιωάννης Καλαϊτζής
Ιεροκήρυξ – Γενικός Αρχιερατικός Επίτροπος Ιεράς Μητροπόλεως Σιδηροκάστρου
[ikivotos.gr]