Η τετραήμερη περιοδεία της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στα δυτικά Βαλκάνια, που θα ολοκληρωθεί στο Κόσοβο και το Μαυροβούνιο, έχει ως στόχο να καταγράψει τη «θερμοκρασία» στις χώρες που επιδιώκουν, με διαφορετικό βαθμό ενθουσιασμού και πεποίθησης, να ενταχθούν στην Ε.Ε. εδώ και σχεδόν… 20 χρόνια.
Από τη Μαρία Δεναξά
Την Παρασκευή η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής βρέθηκε στη Σερβία, η οποία είναι υποψήφια για ένταξη στην Ε.Ε., από το 2012. Ωστόσο, ο πρόεδρός της, Αλεξάνταρ Βούτσιτς αμφιταλαντεύεται μεταξύ Βρυξελλών και Μόσχας.
Αν και όλες οι χώρες υποδοχής της Φον ντερ Λάιεν επιδιώκουν να αποδείξουν ότι έχουν προχωρήσει σε σημαντικές μεταρρυθμίσεις για την προσαρμογή στα ευρωπαϊκά πρότυπα, η Σερβία είναι η μόνη ίσως χώρα που βρίσκεται στο μικροσκόπιο των Βρυξελλών και στο επίκεντρο των συζητήσεων. Μετά τις τελευταίες εκλογές τον Δεκέμβριο του 2023, ο Βούτσιτς ενίσχυσε την εξουσία του, κερδίζοντας τις εκλογές με το εθνικιστικό φιλορωσικό κόμμα του (SNS), με αποτέλεσμα η πορεία της Σερβίας προς την Ε.Ε. να τίθεται υπό αμφισβήτηση.
Πρόσκληση Πούτιν
Ο Βούτσιτς, σύμφωνα με τον ευρωπαϊκό Τύπο, φαίνεται ότι παίζει σε δύο μέτωπα, αν και η απόφασή του να αρνηθεί την πρόσκληση του Βλαντιμίρ Πούτιν για τη σύνοδο των BRICS θεωρείται σημαντική κίνηση διατήρησης της Σερβίας στην ευρωπαϊκή πορεία, σύμφωνα με τον Στραχίνια Σούμποτιτς, ερευνητή στο Κέντρο Πολιτικής της Ευρώπης, στο Βελιγράδι. Σίγουρα, ο Βούτσιτς γνώριζε ότι όλα τα κράτη μέλη της Ε.Ε. τον παρακολουθούσαν στενά για να δουν αν θα έκανε τη σωστή επιλογή.
Το γεγονός ότι, εκτός από την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, επισκέφθηκε επίσης το Βελιγράδι, αυτή την εβδομάδα ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ επιβεβαιώνει ότι είχαν προβλέψει την απόφαση της Σερβίας. Υπενθυμίζεται ότι η Πολωνία τον Ιανουάριο θα αναλάβει την εκ περιτροπής προεδρία της Ε.Ε. από την Ουγγαρία. Η ένταξη της Σερβίας στην Ε.Ε. αποτελεί προτεραιότητα για τη Φον ντερ Λάιεν, όπως τόνισε στα Τίρανα κατά την έναρξη της περιοδείας της.
Εκλογική νοθεία
Οι ανησυχίες για τις φερόμενες εκλογικές παρατυπίες που προκλήθηκαν από τη μετακίνηση ψηφοφόρων τον Δεκέμβριο του 2023 -η αντιπολίτευση κατηγόρησε την κυβέρνηση ότι ναύλωσε λεωφορεία για να φέρει Σέρβους από τη Βοσνία και την Κροατία να ψηφίσουν, ενώ μια αποστολή του ΟΑΣΕ κατήγγειλε νοθεία και εξαγορά ψήφων-, ακολουθούμενες από την πίεση της Ε.Ε. προς τη σερβική κυβέρνηση να επανορθώσει, έχουν αμβλυνθεί με την πάροδο του χρόνου. «Επιπλέον, η αντιπολίτευση δεν μπόρεσε να διατηρήσει τη δυναμική που απαιτείται για να επωφεληθεί από αυτά τα γεγονότα» σημειώνει ο Σούμποτιτς.
Ο ηγέτης της Ουγγαρίας Βίκτορ Ορμπαν είναι ο πρώτος που πιέζει για την ταχεία ένταξη της Σερβίας στην Ε.Ε., η οποία είναι επίσημα υποψήφια προς ένταξη χώρα από το 2012. Οι Βούτσιτς και Ορμπαν είναι στενοί φίλοι. Μαζί με τον Ρόμπερτ Φίκο, τον πρωθυπουργό της Σλοβακίας, σχηματίζουν μια αντι-μεταναστευτική τριάδα στην Ευρώπη. Ενας άξονας Βουδαπέστης – Μπρατισλάβα – Βελιγραδίου, που θα μπορούσε να ωφελήσει τη Σερβία, τη μόνη από τις τρεις χώρες που δεν είναι μέλος της Ε.Ε.
Για την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν η πρόκληση βραχυπρόθεσμα είναι να καταστήσει σαφές στον Αλεξάνταρ Βούτσιτς ποια είναι τα όρια των ανελεύθερων θέσεών του για την Ε.Ε. Οι δηλώσεις του από εδώ και στο εξής θα παρακολουθούνται ιδιαίτερα στενά.
Η διεύρυνση, «απόλυτη προτεραιότητα»
Ταξιδεύοντας αρκετά γρήγορα στα Βαλκάνια στην έναρξη της δεύτερης θητείας της -και για τέταρτη φορά από το 2021-, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν αποδεικνύει ότι η διεύρυνση της Ε.Ε. είναι σε μεγάλο βαθμό μέρος της ατζέντας της, σε αντίθεση με τον προκάτοχό της Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ.
«Μπορείτε να είστε βέβαιοι ότι η διεύρυνση είναι η απόλυτη προτεραιότητα της νέας μου θητείας» επέμεινε την Τετάρτη στα Τίρανα, κατά την πρώτη ημέρα της περιοδείας της. Ο πόλεμος στην Ουκρανία είχε ως αποτέλεσμα την αναζωογόνηση της διαδικασίας διεύρυνσης. Η Ουκρανία και η Μολδαβία υπέβαλαν αίτηση πολύ γρήγορα μετά την έναρξη της ρωσικής εισβολής και τους χορηγήθηκε το καθεστώς υποψήφιας χώρας σε χρόνο ρεκόρ.
Πάνω απ’ όλα όμως, από τον Νοέμβριο του 2023 έχει τεθεί ένας νέος μηχανισμός στα σκαριά με σκοπό να φέρει τα δυτικά Βαλκάνια πιο κοντά στην Ε.Ε., με το σχέδιο ανάπτυξης ύψους 6 δισ. ευρώ. Ενα «δώρο» της Ε.Ε. για την τόνωση της οικονομίας και την καταπολέμηση της επιρροής της Κίνας και της Ρωσίας στην περιοχή. Τα ποσά αυτά καταβάλλονται μόνο με αντάλλαγμα ορισμένες εγγυήσεις και εξαρτώνται από την ποιότητα των μεταρρυθμίσεων που δρομολογούνται και την απαίτηση ευθυγράμμισης με την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφαλείας της Ε.Ε. Κάθε χώρα, με εξαίρεση τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, έχει παράσχει ένα ακριβές πρόγραμμα προκειμένου να επωφεληθεί από αυτά τα κονδύλια.
Ενας από τους σκοπούς της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι η συνεργασία με τις υποψήφιες χώρες για το πώς θα μεγιστοποιηθεί η μορφή προοδευτικής ολοκλήρωσης, ενώ παράλληλα θα διερευνήσει άλλους τρόπους ενσωμάτωσης των δυτικών Βαλκανίων σε τμήματα της εσωτερικής αγοράς της Ε.Ε. ακόμη και πριν από την ολοκλήρωση της ένταξής τους.
Επιεικής με Μόσχα
Ο Αλεξάνταρ Βούτσιτς γνωρίζει πολύ καλά ότι αν θέλει να επωφεληθεί από τα ευρωπαϊκά κονδύλια, πρέπει να κάνει παραχωρήσεις, ενώ το Βελιγράδι, για παράδειγμα, εξακολουθεί να αρνείται να εφαρμόσει κυρώσεις της Ε.Ε. κατά της Μόσχας. Ο Βίκτορ Ορμπαν θεωρείται συχνά ο μόνος Ευρωπαίος ηγέτης που έχει διατηρήσει στενούς δεσμούς με το Κρεμλίνο, αλλά ο Αλεξάνταρ Βούτσιτς δεν απέχει και πολύ από αυτή τη στάση. Η σύγκρουση με το Κοσσυφοπέδιο αποτελεί επίσης τροχοπέδη για την ένταξη, παρόλο που βρίσκεται σε εξέλιξη ένας διάλογος με την Πρίστινα, υπό την εποπτεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Σε έκθεσή της τον Νοέμβριο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έκανε ακόμη λόγο για μέτρια πρόοδο στο δικαστικό σύστημα και περιορισμένη πρόοδο στους τομείς του οργανωμένου εγκλήματος, της καταπολέμησης της διαφθοράς και της ελευθερίας της έκφρασης. Η Σερβία μπορεί να χρειαστεί να περιμένει μερικά χρόνια ακόμη μέχρι να γίνει πραγματικότητα η ένταξή της στην Ε.Ε. Δημοσκόπηση της Demostat τον Ιούνιο του 2023 έδειξε ότι μόνο το 33% του σερβικού πληθυσμού θα ήθελε να ενταχθεί στην Ε.Ε., ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά στην περιοχή.
Πηγή: Εφημερίδα Δημοκρατία