Η επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στην εξουσία το 2025 αναμένεται να ανακατέψει την οικονομική τράπουλα διεθνώς το επόμενο έτος. Ωστόσο, είναι δύσκολο να γνωρίζουμε ποιο θα είναι το αποτέλεσμα, γιατί πρόκειται για πρόβλεψη και το πρόβλημα με τις προβλέψεις είναι ότι προσπαθούν να είναι ορθολογικές, σε έναν κόσμο που δεν είναι.
Από τη Μαρία Δεναξά, εφημερίδα «δημοκρατία»
Ο Τραμπ έχει χαρακτηριστεί από όσους τον γνωρίζουν ένας «τρομερός παίκτης πόκερ», στον οποίο «αρέσει να βάζει στοιχήματα και να δοκιμάζει τα νεύρα του αντιπάλου του». Σχεδόν όλα αρχίζουν ήδη να φαίνονται παράλογα (για τους πολέμιους του νέου Αμερικανού προέδρου), αλλά αυτό είναι το παιχνίδι.
Ο πόλεμος με τους δασμούς είναι μια χαρακτηριστική περίπτωση. Να υπενθυμίσω πως μιλάμε για φόρους 25% σε όλες τις εισαγωγές από το Μεξικό και τον Καναδά, 60% έως 100% σε ορισμένα κινεζικά προϊόντα, 10% για όλες τις άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένου και των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και 100% για τις χώρες που απαρτίζουν τους BRICS, που θέλουν να αναπτύξουν ένα νόμισμα που θα ανταγωνίζεται το δολάριο.
Από οικονομικής άποψης, για αρκετούς οικονομολόγους αυτός ο οικονομικός πόλεμος δεν έχει νόημα: Το 40% των εξαρτημάτων της αυτοκινητοβιομηχανίας Stellantis προέρχεται από το Μεξικό και τον Καναδά, όπως και το 30% των εξαρτημάτων της General Motors και το 25% των εξαρτημάτων της Ford. Αυτές οι εταιρίες, όπως και άλλες, θα μετακυλήσουν το αυξημένο κόστος στους καταναλωτές.
Το Ινστιτούτο Peterson στις Ηνωμένες Πολιτείες εκτιμά ότι όλες οι αυξήσεις των τιμών θα κοστίσουν σε μια αμερικανική οικογένεια κατά μέσο όρο 2.600 δολάρια ετησίως.
Επιπλέον, η Volkswagen, η BMW και η Mercedes, οι οποίες διαθέτουν εργοστάσια στις Ηνωμένες Πολιτείες, εξάγουν το 40% έως 50% της παραγωγής τους. Οχι μόνο θα πληγούν από τις αυξήσεις στο κόστος εισαγωγής των εξαρτημάτων, αλλά θα αντιμετωπίσουν και αντίποινα δασμών στις εξαγωγές τους.
Μερκαντιλισμός
Αλλά αυτό δεν έχει σημασία. Για τη νέα αμερικανική κυβέρνηση η οικονομία βρίσκεται στην υπηρεσία της πολιτικής εξουσίας. Πρόκειται για μια επιστροφή στον μερκαντιλισμό του 18ου αιώνα. Τα έθνη επεδίωκαν να εξάγουν περισσότερα αγαθά από όσα εισήγαγαν.
Για να το επιτύχουν αυτό, το κράτος παρέμβαινε για να προστατεύσει τις εθνικές βιομηχανίες, να ρυθμίσει το εμπόριο και να επιβάλει δασμούς. Οι κυβερνήσεις ευνοούσαν τις τοπικές βιομηχανίες και τη μεταποίηση για να μειώσουν την εξάρτηση από τις εισαγωγές. Σας θυμίζει κάτι;
Οι μεγάλοι κλασικοί οικονομολόγοι Άνταμ Σμιθ και αργότερα ο Ντέιβιντ Ρικάρντο είχαν καταγγείλει τον παραλογισμό αυτού του συστήματος, που ο Ντόναλντ Τραμπ δεν τον λαμβάνει υπόψη του. Δεν τον εξυπηρετεί, διότι σε αυτό το παιχνίδι πόκερ, σε αντίθεση με άλλες χώρες, κατέχει και την τράπεζα, δηλαδή τις χρηματοπιστωτικές αγορές.
Από τις 20 μεγαλύτερες κεφαλαιαγορές στον κόσμο, μόνο τρεις δεν είναι αμερικανικές (Aramco, TSMC και Tencent). Σήμερα, η συνολική αξία των αμερικανικών χρηματαγορών αντιπροσωπεύει περίπου το 70% της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής αγοράς (σε σύγκριση με το 30% τη δεκαετία του 1980), ενώ το αμερικανικό ΑΕΠ είναι μόνο το 27% του παγκόσμιου ΑΕΠ.
Φυσικά, οι αμερικανικές εταιρίες είναι εξαιρετικά καινοτόμες. Αλλά σε έναν τόσο ασταθή και πολιτικοποιημένο κόσμο μπορεί να πλησιάζουμε σε μια χρηματοπιστωτική φούσκα. Ο Αμερικανός επιχειρηματίας Γουόρεν Μπάφετ συνήθιζε να λέει πως όταν η κεφαλαιοποίηση των αμερικανικών εταιριών έφτανε το διπλάσιο του ΑΕΠ, θα εισερχόμασταν σε μια ζώνη υψηλού κινδύνου κι αυτό φαίνεται πως ισχύει σήμερα.
Διαφορετικές ατζέντες και χρονοδιαγράμματα
Για να κατευνάσει την επόμενη αμερικανική κυβέρνηση, η Κριστίν Λαγκάρντ, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, συνιστά την αγορά περισσότερων αμερικανικών προϊόντων, όπως το υγροποιημένο αέριο, το πετρέλαιο και τον αμυντικό εξοπλισμό. Ωστόσο, στους κόλπους της Ε.Ε. εκφράζονται αντιρρήσεις από ορισμένους. Όμως, στο πόκερ κερδίζει πάντα ο παίκτης που έχει τα φύλλα με την υψηλότερη αξία.
Βεβαίως, υπάρχουν οι κυρώσεις και τα αντίποινα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εργάζεται πάνω σε αυτά και, φυσικά, η Κίνα. Μόλις ανακοίνωσε την απαγόρευση των εξαγωγών προς τις Ηνωμένες Πολιτείες σπάνιων γαιών, όπως το γάλλιο και το γερμάνιο, για τα οποία κατέχει το 98% και το 60% αντίστοιχα της παγκόσμιας αγοράς.
Αλλά απέναντι στην αμερικανική ισχύ χρειάζεται ένα ενιαίο μέτωπο. Και κάθε παίκτης του πόκερ γνωρίζει πως, όταν ένας αντίπαλος αισθάνεται αποδυναμωμένος, θέλει πρώτα να σώσει το ποντάρισμά του. Καθένας, δηλαδή, για τον εαυτό του.
Χρονικές κλίμακες
Κατά βάση, η πολιτική, τα χρηματοοικονομικά και η απτή οικονομική πραγματικότητα ζουν σε διαφορετικές χρονικές κλίμακες. Ο Ντόναλντ Τραμπ έχει ανακοινώσει τις προθέσεις του και θα τις θέσει σε εφαρμογή από την πρώτη κιόλας ημέρα της θητείας του.
Μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα μπορεί κάποιος να αγοράσει ή να πουλήσει μια μετοχή. Αλλά χρειάζονται τρία έως πέντε χρόνια για να κατασκευαστεί ένα εργοστάσιο ημιαγωγών που κοστίζει 10 έως 20 δισεκατομμύρια δολάρια. Η Ευρώπη έχει 12 υπό κατασκευή, οι Ηνωμένες Πολιτείες 18 και η Κίνα 45.
Σε ποιον κόσμο και πώς αυτά θα λειτουργήσουν;
Για τους φιλοσοφημένους οικονομολόγους, το μόνο που μπορεί να γίνει στην παρούσα φάση είναι «να καθίσουμε και να περιμένουμε να αλληλοφαγωθούν οι λύκοι». Για πόσο καιρό, όμως;
Ο Τζόνι Μος, ένας από τους μεγαλύτερους παίκτες πόκερ στον κόσμο, το συνοψίζει ως εξής: «Μακροπρόθεσμα, δεν υπάρχει τύχη στο πόκερ, αλλά η βραχυπρόθεσμη περίοδος είναι μεγαλύτερη απ’ ό,τι νομίζει ο κόσμος».