Γνωστή και ως ξινοτρίφυλλο, ξινήθρα ή ξυνίδα, η οξαλίδα μοιάζει μορφολογικά με το τριφύλλι, καθώς διαθέτει χαρακτηριστικά φύλλα με σχισμές, τα οποία αποτελούνται από τρία μικρότερα φυλλαράκια που θυμίζουν καρδιά.
Πολυετές φυτό με έρπουσα βλάστηση και πασσαλώδη ρίζα, η οξαλίδα φέρει κίτρινα άνθη που εμφανίζονται μέσα στον χειμώνα και στις αρχές της άνοιξης.
Αν και πολλοί θεωρούν ότι η οξαλίδα είναι χαρακτηριστικό φυτό της ελληνικής χλωρίδας, προέρχεται από τη Νότια Αφρική και εισήλθε στην Ευρώπη στις αρχές του 19ου αιώνα.
Θεωρείται φυτό εισβολέας που απειλεί την τοπική βιοποικιλότητα και δυσκολεύει τους καλλιεργητές που δεν μπορούν εύκολα να την απομακρύνουν από τους κήπους και τα χωράφια τους.
Η παρουσία της είναι πολύ συνηθισμένη σε καλλιέργειες καρποφόρων δέντρων, όπως στην καλλιέργεια της ελιάς, στην καλλιέργεια του αμπελιού, σε καλλιέργειες εσπεριδοειδών, σε καλλιέργειες κηπευτικών, ακόμα και ανάμεσα από καλλωπιστικά φυτά του κήπου.
Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι υπάρχουν και κάποια είδη οξαλίδας που τα τελευταία χρόνια αξιοποιούνται για φύτευση σε κήπους και σε μπαλκόνια, καθώς διαθέτουν σημαντική καλλωπιστική αξία.
Ας δούμε αναλυτικά τι προβλήματα προκαλεί η οξαλίδα στις καλλιέργειες και με ποιους τρόπους μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε για να εξασφαλίσουμε υγιή φυτά, πλούσια ανθοφορία και καλή συγκομιδή.
Ποιες συνθήκες ευνοούν την ανάπτυξη της οξαλίδας;
Η οξαλίδα αναφέρεται ως χωροκατακτητικό φυτό που εγκλιματίζεται άμεσα, αναπαράγεται ταχύτατα στο καινούριο περιβάλλον και περιορίζει την ανάπτυξη των ντόπιων φυτών τα οποία απειλεί με εξαφάνιση.
Η έντονη ανάπτυξη και επεκτατικότητα της οξαλίδας οφείλεται στα βολβίδια του ριζικού συστήματος της, καθώς εύκολα επεκτείνεται με νέους βλαστούς ενώ πολύ δύσκολα ξεριζώνεται.
Τι προβλήματα δημιουργεί στις καλλιέργειες η οξαλίδα;
Θα συναντήσουμε την οξαλίδα να εξαπλώνεται ταχύτατα ανάμεσα από ελιές, πορτοκαλιές και αμπέλια αλλά και σε καλλιέργειες λαχανικών δημιουργώντας σημαντικά προβλήματα.
Η μεγάλη ανάπτυξη της οξαλίδας μπορεί να προκαλέσει μερική απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών και του νερού του εδάφους, καθώς και του λιπάσματος με τα οποία εφοδιάζεται η καλλιέργεια.
Εκτός από την οικονομική επιβάρυνση που προκαλεί η απορρόφηση του λιπάσματος από την οξαλίδα έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ποιότητα και την ποσότητα της παραγωγής των καλλιεργειών μας.
Σε αρκετές περιπτώσεις, η εκτεταμένη παρουσία οξαλίδας δημιουργεί συνθήκες υγρασίας και κακού αερισμού με αποτέλεσμα να αυξάνει ο κίνδυνος προσβολής από ασθένειες και έντομα.
Με ποιους τρόπους αντιμετωπίζεται οικολογικά η οξαλίδα;
Η αντιμετώπιση της οξαλίδας είναι αρκετά δύσκολη, καθώς είναι ιδιαίτερα ανθεκτικό ζιζάνιο στο χωράφι.
Για την οικολογική καταπολέμηση της οξαλίδας, κάνουμε συνδυασμούς διαφόρων καλλιεργητικών πρακτικών που θα μας δώσουν το καλύτερο αποτέλεσμα:
1. Αφαιρούμε την οξαλίδα με σκάψιμο ή όργωμα
Απομακρύνουμε τα φυτά οξαλίδας από τον κήπο μας ή γύρω από τις ρίζες των καλλωπιστικών φυτών και των καρποφόρων δέντρων σκάβοντας με τσάπα ή με κάποιο άλλο είδος σκαλιστηριού.
Για μεγάλες επιφάνειες καλλιέργειας οπωροφόρων δέντρων που καλύπτονται από οξαλίδα επιβάλλεται η χρήση σκαφτικού μηχανήματος ώστε να οργώσουμε το χωράφι ή τον κήπο.
2. Χρησιμοποιούμε χλοοκοπτικό μηχάνημα
Ο πιο συνηθισμένος τρόπος οικολογικής αντιμετώπισης της οξαλίδας είναι η κοπή της με τη χρήση χλοοκοπτικού μηχανήματος για να περιοριστεί η ανάπτυξη του φυλλώματος.
Συγκεκριμένα, θερίζουμε συχνά τα φυτά της οξαλίδας συχνά με το χλοοκοπτικό μηχάνημα, όσο βρίσκονται σε αρχικό στάδιο βλάστησης, για να μη δημιουργήσουν σημαντικό πρόβλημα στις καλλιέργειες.
3. Ψεκάζουμε με βιολογικά σκευάσματα
Για την καταπολέμηση της οξαλίδας, χρησιμοποιούμε βιολογικά ζιζανιοκτόνα που έχουν σαν βασικό συστατικό το πελαργονικό οξύ που εξάγεται από το φυτό πελαργόνι.
Ψεκάζουμε το φύλλωμα των φυτών της οξαλίδας με τα συγκεκριμένα σκευάσματα για να ξεραθούν σταδιακά προσέχοντας σε κάθε περίπτωση το ψεκαστικό διάλυμα να μην έρθει σε επαφή με τα φύλλα των φυτών του κήπου μας.
4. Εφαρμόζουμε χλωρά λίπανση στον κήπο
Αποτελεσματική οικολογική μέθοδος για τον περιορισμό της οξαλίδας είναι η χλωρά λίπανση, δηλαδή η καλλιέργεια συγκεκριμένων φυτών σιτηρών και ψυχανθών που ανταγωνίζονται την ανάπτυξη της οξαλίδας στο χώμα.
Παράλληλα, η χλωρή λίπανση, εκτός από την αντιμετώπιση της οξαλίδας και άλλων αγριόχορτων θα βελτιώσει και τη γονιμότητα του εδάφους με την ενσωμάτωση των φυτών στο χώμα.
5. Χρησιμοποιούμε υλικά εδαφοκάλυψης κατά τη φύτευση
Κατά τη φύτευση λαχανικών και καρποφόρων δέντρων, χρησιμοποιούμε υλικά για εδαφοκάλυψη ώστε να περιορίσουμε την ανάπτυξη της οξαλίδας και άλλων ανεπιθύμητων αγριόχορτων.
Πολύ συχνά χρησιμοποιείται γεωύφασμα και νάιλον πλαστικό, τα οποία καλύπτουν το έδαφος εμποδίζοντας την οξαλίδα να αναπτυχθεί, ενώ παράλληλα επιτρέπουν στα φυτά μας να μεγαλώνουν κανονικά.
6. Εκτρέφουμε ζώα στον χώρο καλλιέργειας
Η εκτροφή ζώων στον χώρο καλλιέργειας καρποφόρων δέντρων είναι ένας αποτελεσματικός και οικολογικός τρόπος αντιμετώπισης της οξαλίδας και αρκετών ανεπιθύμητων χόρτων.
Για παράδειγμα, σε αρκετούς ελαιώνες, ο περιορισμός της οξαλίδας επιτυγχάνεται με την εκτροφή κοτών και γαλοπούλων στο συγκεκριμένο χώρο καλλιέργειας, τα οποία τρέφονται με τα φυτά της οξαλίδας.
7. Κάνουμε ηλιοαπολύμανση του εδάφους
Η ηλιοαπολύμανση του εδάφους είναι μία οικολογική μέθοδος απολύμανσης του εδάφους που χρησιμοποιούν οι καλλιεργητές στα χωράφια και στα θερμοκήπια για να καταπολεμήσουν αρκετά ανεπιθύμητα αγριόχορτα, ανάμεσα τους και την οξαλίδα.
Συγκεκριμένα, τη ζεστή περίοδο του καλοκαιριού, διαβρέχουν το έδαφος των καλλιεργειών και στη συνέχεια το καλύπτουν με λεπτά διαφανή φύλλα πλαστικού παγιδεύοντας την ηλιακή ακτινοβολία στο χώμα.
Μπορεί η οξαλίδα να έχει ευεργετική επίδραση στον κήπο;
Σε κάποιες περιπτώσεις, η παρουσία οξαλίδας μπορεί να έχει θετική επίδραση στις καλλιέργειες και να μην χρειάζεται να κάνουμε κάποια επέμβαση για την απομάκρυνσή της.
Για παράδειγμα, αρκετοί καλλιεργητές εσπεριδοειδών αφήνουν πολλές φορές την οξαλίδα γύρω από τα δέντρα, για να διατηρεί την υγρασία και να μειώνει την παγωνιά τις ξάστερες νύχτες του χειμώνα.
Επίσης, σε καλλιέργειες καρποφόρων δέντρων σε επικλινή εδάφη, η οξαλίδα συγκρατεί το χώμα και εμποδίζει την διάβρωση του εδάφους από δυνατούς ανέμους και βροχοπτώσεις την περίοδο του χειμώνα.
Ποιες καλλωπιστικές ποικιλίες οξαλίδας μπορούμε να φυτέψουμε;
Εκτός από την ανεπιθύμητη οξαλίδα (Oxalis pes-caprae) που φυτρώνει στον κήπο, υπάρχουν αρκετές ποικιλίες καλλωπιστικής οξαλίδας που μπορούμε να φυτέψουμε στα παρτέρια του κήπου και σε γλάστρες στο μπαλκόνι μας.
Στα φυτώρια, θα συναντήσουμε διάφορες ποικιλίες καλλωπιστικής οξαλίδας χαμηλής ή ψηλότερης ανάπτυξης, με μικρά ή μεγαλύτερα φύλλα, σε διάφορες αποχρώσεις του πράσινου, του κόκκινου του καφέ και του μωβ.
Σχετικά με το σχηματισμό λουλουδιών της καλλωπιστικής οξαλίδας, υπάρχουν διαφορετικές ποικιλίες που εντυπωσιάζουν με την ανθοφορία τους εμφανίζοντας κίτρινο, ροζ. μωβ ή κόκκινο χρώμα των λουλουδιών.
Κι ένα μυστικό για την οξαλίδα
Αν και η οξαλίδα αντιμετωπίζεται ως ανεπιθύμητο αγριόχορτο στις καλλιέργειες, για τους μελισσοκόμους αποτελεί σημαντικό μελισσοκομικό φυτό, καθώς η γύρη των λουλουδιών του αποτελεί τροφή για τις μέλισσες την περίοδο του χειμώνα.