Υπερυψωμένα παρτέρια, ένας εύκολος και πρακτικός τρόπος για να καλλιεργήσουμε στον κήπο. Παραδοσιακά, ο πιο διαδεδομένος τρόπος που καλλιεργούμε τον λαχανόκηπο μας είναι με φύτευση απευθείας στο χώμα, αφού γίνει η κατάλληλη προετοιμασία εδάφους για καλλιέργεια, προκειμένου να το διαμορφώσουμε κατάλληλα για να φιλοξενήσει τα φυτά μας. Ωστόσο, δεν είναι όλα τα εδάφη κατάλληλα για καλλιέργεια και πολλές φορές συναντάμε προβλήματα, ειδικά σε σκληρά και άγονα εδάφη με κακή αποστράγγιση.
Τα υπερυψωμένα παρτέρια είναι μικρές κατασκευές που μας επιτρέπουν να καλλιέργουμε σε χώμα που τοποθετούμε ψηλότερα από την επιφάνεια του εδάφους. Με αυτό τον τρόπο, αποκτάμε σημαντικά πλεονεκτήματα, αφού επιλέγουμε εμείς το χώμα που θα τοποθετήσουμε στην κατασκευή. Τα υπερυψωμένα παρτέρια είναι ιδανικά για δημιουργία ενός μικρού λαχανόκηπου, καθώς επιτρέπουν να φυτεύουμε πιο πυκνά και να έχουμε καλύτερη διαχείριση σε θρεπτικά συστατικά και οικονομία στο νερό ποτίσματος. Ας δούμε αναλυτικά, ποια πλεονεκτήματα μας προσφέρουν τα υπερυψωμένα παρτέρια και πώς μπορούμε να κατασκευάσουμε το δικό μας υπερυψωμένο παρτέρι στον κήπο.
1. Ποια είναι τα πλεονεκτήματα των υπερυψωμένων παρτεριών;
Τα υπερυψωμένα παρτέρια μας επιτρέπουν να καλλιεργούμε με μεγαλύτερη ευκολία, χρησιμοποιώντας αφράτο και γόνιμο χώμα. Παράλληλα, μας εξασφαλίζουν καλύτερη αποστράγγιση και αερισμό του εδάφους, έχουμε οικονομία νερού και θρεπτικών συστατικών, αποφεύγοντας την εμφάνιση ανεπιθύμητων αγριόχορτων.
– Καλλιεργούμε σε χώμα της επιλογής μας
Στα υπερυψωμένα παρτέρια, έχουμε τη δυνατότητα να επιλέγουμε εμείς το χώμα που θα βάλουμε στην κατασκευή. Μπορούμε για παράδειγμα να το εμπλουτίσουμε με κομπόστ και κοπριά που είναι φυσικό λίπασμα. Μπορούμε, επίσης, να προμηθευτούμε έτοιμο φυτόχωμα της επιλογής μας, που είναι εμπλουτισμένο με θρεπτικά συστατικά. Η επιλογή του κατάλληλου χώματος δίνει στα φυτά μας ζωηρή ανάπτυξη και πλούσια παραγωγή, χωρίς να εξαρτόμαστε από τα χαρακτηριστικά του εδάφους που βρίσκεται ο κήπος μας.
– Εξασφαλίζουμε καλύτερη αποστράγγιση και αερισμό
Χρησιμοποιώντας τα κατάλληλα εδαφοβελτιωτικά υλικά στο μίγμα του χώματος που βάζουμε στο υπερυψωμένο παρτέρι και λόγω της απόστασης του χώματος από το έδαφος, εξασφαλίζουμε καλύτερη αποστράγγιση και αερισμό στα φυτά μας. Παράλληλα, το χώμα ζεσταίνεται πιο εύκολα, βοηθώντας στην πρωίμιση των καλλιεργειών.
– Εξοικονομούμε νερό και θρεπτικά συστατικά
Τα υπερυψωμένα παρτέρια αποτελούν ιδανική επιλογή για φύτευση λαχανικών, ειδικά όταν έχουμε περιορισμένο χώρο, καθώς μας επιτρέπουν να φυτέψουμε 2 ή περισσότερα είδη λαχανικών μαζί και να πραγματοποιήσουμε αποδοτικές συγκαλλιέργειες. Η συγκαλλιέργεια λαχανικών είναι ένας οικολογικός τρόπος φύτευσης που έχει ως αποτέλεσμα την καλύτερη αξιοποίηση του διαθέσιμου νερού και των θρεπτικών συστατικών από τις ρίζες των, με αποτέλεσμα να μειώνουμε τις ανάγκες σε πότισμα και σε λίπασμα.
– Αποφεύγουμε τα ανεπιθύμητα αγριόχορτα
Η πυκνή φύτευση των λαχανικών έχει σαν αποτέλεσμα την ανάπτυξη λιγότερων ανεπιθύμητων χόρτων που δημιουργούν μεγάλο πρόβλημα όταν καλλιεργούμε στο έδαφος. Επίσης, αν για την κατασκευή του παρτεριού χρησιμοποιήσουμε κατάλληλο μίγμα φυτοχώματος, εξασφαλίσουμε πλήρως ότι δεν θα φυτρώσουν καθόλου αγριόχορτα.
– Κάνουμε κηπουρικές εργασίες με μεγαλύτερη άνεση
Λόγω απόστασης από το έδαφος, τα υπερυψωμένα παρτέρια προσφέρουν μεγαλύτερη άνεση όταν φροντίζουμε τα φυτά μας, αποφεύγοντας ενδεχόμενους πόνους στη μέση. Αυτό είναι πολύ σημαντικό για όσους έχουν προβλήματα όπως αρθριτικά ή άτομα μεγαλύτερης ηλικίας που δεν έχουν μεγάλη ευχέρεια κινήσεων να σκύβουν και να γονατίζουν.
2. Ποια μειονεκτήματα έχουν τα υπερυψωμένα παρτέρια;
Τα υπερυψωμένα παρτέρια μας προσφέρουν σημαντικά πλεονεκτήματα, ωστόσο πρέπει να γνωρίζουμε και τις ιδιαιτερότητες που έχουν για να μπορέσουμε να τα αξιοποιήσουμε με τον καλύτερο και πιο αποτελεσματικό τρόπο.
– Κόστος κατασκευής
Τα υπερυψωμένα παρτέρια απαιτούν να επενδύσουμε χρήματα για να προμηθευτούμε τα υλικά κατασκευής και συναρμολόγησης του πλαισίου, καθώς και για τα υλικά που θα προσθέσουμε μέσα για την καλλιέργεια των φυτών. Πρέπει να έχουμε κατά νου ότι όσο μεγαλύτερο είναι το παρτέρι, τόσο μεγαλύτερο αρχικό κόστος έχει η δημιουργία του. Για να περιορίσουμε το κόστος κατασκευής, μπορούμε να δημιουργήσουμε χαμηλότερα παρτέρια ή να αξιοποιήσουμε ανακυκλώσιμα υλικά για την κατασκευή του πλαισίου του παρτεριο, όπως ξύλινες παλέτες. Αν ο κήπος μας έχει καλή ποιότητα χώματος, μπορούμε να αξιοποιήσουμε μεγάλη ποσότητα αφράτου επιφανειακού χώματος από τον κήπο μας στο παρτέρι, περιορίζοντας σημαντικά το κόστος για την αγορά φυτοχώματος.
– Υπερβολική στράγγιση και αύξηση θερμοκρασίας
Κάποιες φορές η υπερβολή ενός πλεονεκτήματος μπορεί να γίνει και μειονέκτημα. Την περίοδο του καλοκαιριού, όπου επικρατούν υψηλές θερμοκρασίες και συνθήκες καύσωνα, λόγω εκτεταμένης αποστράγγισης και γρήγορης θέρμανσης του παρτεριού, τα φυτά αφυδατώνονται πιο εύκολα με αποτέλεσμα να εμφανίζουν προβλήματα στην ανάπτυξη και την καρποφορία τους. Μεγαλύτερο πρόβλημα εμφανίζουν υπερυψωμένα παρτέρια που βρίσκονται σε ταράτσες σπιτιών όπου υπάρχει πολύ έντονη ηλιοφάνεια. Σε αυτή την περίπτωση, λαμβάνουμε τα κατάλληλα μέτρα για την προστασία των φυτών από τη ζέστη και των καύσωνα, ποτίζοντας συχνότερα και χρησιμοποιώντας ειδικό δίχτυ προστασίας από τον ήλιο.
– Κακός αερισμός των φυτών
Η πυκνή φύτευση των λαχανικών στα υπερυψωμένα παρτέρια, μπορεί να δημιουργήσει συνθήκες κακού αερισμού, περιβάλλον δηλαδή που ευνοεί την ανάπτυξη μυκητολογικών ασθενειών στα φυτά. Τέτοια προβλήματα παρατηρούνται ακόμα πιο έντονα σε υπερυψωμένα παρτέρια έχουν τοποθετηθεί ανάμεσα από κτίρια.
3. Τι υλικά χρησιμοποιούμε για την κατασκευή του υπερυψωμένου παρτεριού;
Για να κατασκευάσουμε το πλαίσιο ενός υπερυψωμένου παρτεριού μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε διάφορα υλικά όπως ξύλα, τούβλα, τσιμεντόλιθους, πέτρες, μέταλλο και πλαστικό. Επίσης, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ανακυκλώσιμα υλικά όπως ξύλινες παλέτες, πλαστικούς σωλήνες ή να φτιάξουμε οικολογικές κατασκευές χρησιμοποιώντας άχυρο και χώμα. Τα πιο διαδεδομένα είναι τα ξύλινα παρτέρια, καθώς συνδιάζονται αρμονικά με τον κήπο και μπορούμε εύκολα να τα χρησιμοποιήσουμε σε κατασκευές, χωρίς να χρειάζονται εργαλεία υψηλού κόστους.
4. Τι διαστάσεις έχει ένα υπερυψωμένο παρτέρι;
Πριν προχωρήσουμε στη δημιουργία ενός υπερυψωμένου παρτεριού, πρέπει αρχικά να ορίσουμε τις διαστάσεις του σε μήκος, πλάτος και το ύψος τους, ανάλογα τα φυτά που θέλουμε καλλιεργήσουμε και χώρο που έχουμε διαθέσιμο για την εγκατάσταση του.
Μήκος παρτεριού
Το μήκος του υπερυψωμένου παρτεριού δεν έχει περιορισμούς και προσαρμόζεται ανάλογα με τον σχεδιασμό του χώρου μας. Για παράδειγμα, μπορούμε να φτιάξουμε μεγάλου μήκους παρτέρια, αρκετών μέτρων, όταν εφάπτονται στις άκρες τοίχων ή φρακτών για να εξοικονομήσουμε αρκετό χώρο. Ένας άλλος τρόπος για να ορίσουμε το μήκος του παρτεριού είναι ανάλογα τα υλικά που θα χρησιμοποιήσουμε, έτσι ώστε να μας προσφέρει κατασκευαστική ευκολία. Για παράδειγμα, αν έχουμε προμηθευτεί ξύλινες σανίδες 3,90 μέτρων, μπορούμε να τις χρησιμοποιήσουμε όπως είναι, ώστε να μην κόβουμε τα ξύλα και να έχουμε ρετάλια.
Πλάτος παρτεριού
Τα υπερυψωμένα παρτέρια μπορούν να έχουν πλάτος από 50 εκατοστά ως 1,60 μέτρα, ανάλογα τα σημεία που θα τα τοποθετήσουμε στον κήπο μας. Αν σκοπεύουμε να τα τοποθετήσουμε στην άκρη του κήπου, εφαπτόμενα σε τοίχους ή φράκτες, και να έχουμε πρόσβαση μόνο από τη μία μεριά, το πλάτος του παρτεριού καλό είναι να μην υπερβαίνει τα 80 εκατοστά. Αν η κατασκευή των υπερυψωμένων παρτεριών, είναι στο κέντρο του κήπου μας, και έχουμε πρόσβαση και από τις δυο μεριές, το πλάτος κυμαίνεται από 1 εως 1,60 μέτρα για να μπορούμε να δουλεύουμε άνετα.
Ύψος παρτεριού
To ύψος των περισσότερων παρτεριών συνήθως κυμαίνεται από 20 εκατοστά ως 70 εκατοστά, ανάλογα με τις ανάγκες μας και τα φυτά που σκοπεύουμε να καλλιεργήσουμε.
– Σε χαμηλά παρτέρια ύψους 20-30 εκατοστών, καλλιεργούμε φυτά που έχουν επιφανειακό ριζικό σύστημα όπως μαρούλια, ρόκα, σπανάκι, και αντίδια.
– Σε ψηλότερα παρτέρια ύψους 30-50 εκατοστών, μπορούμε να φυτέψουμε λαχανικά που έχουν ανεπτυγμένο ριζικό σύστημα όπως ντοματιές, φασολιές, βλίτα και καλαμπόκια ή κηπευτικά που σχηματίζουν υπόγειους βολβούς όπως πατάτες, καρότα, παντζάρια και ραπάνια.
– Τα ψηλά παρτέρια ύψους 50-70 εκατοστών προσφέρουν ευκολία και μικρότερη κόπωση κατά τη φροντίδα των λαχανικών. Στα ψηλά παρτέρια μπορεί να γίνει προσθήκη κατασκευής για να καθόμαστε όταν φυτεύουμε και φροντίζουμε τα φυτά μας. Επίσης, μας επιτρέπουν να φυτέψουμε καρποφόρα δέντρα όπως λεμονιές, πορτοκαλιές και μανταρινιές.
5. Πώς φτιάχνουμε τα ξύλινα υπερυψωμένα παρτέρια των Μυστικών του Κήπου;
Το ξύλινο παρτέρι που προτείνουμε για τη φύτευση λαχανικών και λουλουδιών είναι μία απλή κατασκευή με ύψος 36 εκατοστών, πλάτος 1 μέτρου και μήκος 2 μέτρων και 90 εκατοστών. Ας δούμε αναλυτικά τα υλικά που χρησιμοποιούμε, το κόστος τους, τα εργαλεία που χρειαζόμαστε, καθώς και τη διαδικασία κατασκευής.
Υλικά κατασκευής για το ξύλινο παρτέρι
– 6 σανίδες εμποτισμένης ξυλείας, μήκους 3 μέτρων και 90 εκατοστών, και πλάτους 12 εκατοστών (~45 ευρώ)
– 1 κομμάτι ξύλου διαστάσεων 5×5 εκατοστών και μήκους 3 μέτρων (~5 ευρώ)
– 100 Βίδες, μήκους 5 εκατοστών και πάχους 3,5 χιλιοστών (~3 ευρώ)
– 1 κομμάτι γεωύφασμα μήκους 4 μέτρων και πλάτους 2 μέτρων (~8 ευρώ)
Εργαλεία κατασκευής
Τα εργαλεία που θα χρησιμοποιήσουμε είναι μια σέγα για να κόψουμε τα ξύλα, ένας βιδολόγος για να βιδώσουμε την κατασκευή και ένα μεγάλο συρραπτικό για το γεωύφασμα.
Διαδικασία κατασκευής για το ξύλινο παρτέρι
– Αρχικά κόβουμε την κάθε σανίδα για να δημιουργήσουμε 1 κομμάτι μήκους 2 μετρων και 90 εκατοστών που θα χρησιμοποιήσουμε στη μεγάλη πλευρά του παρτεριού, καθώς και 1 κομμάτι ενός μέτρου που θα χρησιμοποιήσουμε στη μικρή, ώστε να μην έχουμε καθόλου ρετάλια.
– Από το ξύλο 5×5 εκατοστών, κόβουμε 1 κομμάτι μήκους ενός μέτρου και 6 κομμάτια 33 εκατοστών.
– Ενώνουμε τρεις μεγάλες σανίδες για να φτιάξουμε τη μεγάλη πλευρά του παρτεριού, χρησιμοποιώντας 3 ξύλινα κομμάτια των 33 εκατοστών.
– Συνδέουμε κάθετα στην άκρη της μεγάλης πλευράς ένα κομμάτι σανίδας 1 μέτρου για ευκολότερη συναρμολόγηση του πλαισίου.
– Επαναλαμβάνουμε την ίδια διαδικασία για να φτιάξουμε τη δεύτερη μεγάλη πλευρά του παρτεριού μαζί με τη σανίδα 1 μέτρου.
– Συνδέουμε τις 2 μεγάλες πλευρές και προσθέτουμε τα υπόλοιπα κομμάτια 1 μέτρου στις μικρές πλευρές για να σχηματιστεί το ξύλινο πλαίσιο του παρτεριού.
– Ντύνουμε εσωτερικά το πλαίσιο με γεωύφασμα για να συγκρατήσουμε καλύτερα το χώμα που θα βάλουμε.
– Προσθέτουμε το μίγμα χώματος στην ξύλινη κατασκευή και είμαστε έτοιμοι να φυτέψουμε τα λαχανικά μας.
6. Τι υλικά περιέχει το χώμα του υπερυψωμένου παρτεριού;
Υπάρχουν πολλά διαφορετικά μίγματα που μπορούμε να δημιουργήσουμε για την καλλιέργεια των φυτών μας. Ενδεικτικά, στο ξύλινο παρτέρι που κατασκευάσαμε για καλλιέργεια λαχανικών χρησιμοποιήσαμε επιφανειακό χώμα 800 λίτρων από τον κήπο μας, 1 μπάλα τύρφη 200 λίτρων (~20 ευρώ), 2 σακιά κοπριάς 25 κιλών (~16 ευρώ) και 1 σακί κομπόστ 20 λίτρων (~7 ευρώ).
Επιφανειακό κηπόχωμα
Το επιφανειακό χώμα του κήπου μας, το χώμα που μπορούμε να αφαιρέσουμε από τα πρώτα 20 εκατοστά του εδάφους είναι το πιο αφράτο και το πιο πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά. Μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε σε υψηλό ποσοστό για να διαμορφώσουμε το μίγμα του υπερυψωμένου παρτεριού, ώστε να κάνουμε πιο συνεκτικό το μίγμα. Παράλληλα μειώνουμε αρκετά το κόστος, καθώς είναι δωρεάν.
Τύρφη
Η τύρφη είναι ένα φυσικό προϊόν που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε στο μίγμα του υπερυψωμένου παρτεριού, καθώς βοηθάει στον καλύτερο αερισμό, καθώς επίσης στη συγκράτηση νερού και θρεπτικών συστατικών που σε άλλη περίπτωση θα χανόντουσαν από το υπερυψωμένο παρτέρι. Αν το επιφανειακό χώμα που χρησιμοποιούμε είναι πολύ αμμώδες, προτιμούμε μαύρη τύρφη που συγκρατεί περισσότερο την υγρασία και περιέχει θρεπτικά συστατικά, ενώ αν το χώμα είναι πιο βαρύ και πλούσιο σε οργανική ουσία χρησιμοποιούμε περισσότερο ξανθιά τύρφη.
Κοπριά
Η κοπριά των ζώων είναι ένα φυσικό λίπασμα που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε στο μίγμα χώματος που θα βάλουμε στο υπερυψωμένο παρτέρι. Εκτός από την τροφοδοσία των φυτών με θρεπτικά στοιχεία, η κοπριά εμπλουτίζει με οργανική ουσία το μίγμα βελτιώνονατας παράλληλα τη συγκράτηση νερού, τον αερισμό και την αποστράγγιση του μίγματος. Είναι σημαντικό να χρησιμοποιούμε χωνεμένη κοπριά για να μην πάθουν εγκαύματα τα φυτά μας ειδικά τις ζεστές μέρες του καλοκαιριού.
Κομπόστ
Για τη δημιουργία του μίγματος των υπερυψωμένων παρτεριών, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε κομπόστ που έχουμε φτιάξει ή να το προμηθευτούμε έτοιμο από το εμπόριο. Το κομπόστ ενισχύει με θρεπτικά συστατικά και οργανική ουσία το μίγμα μας, ενώ συγχρόνως βελτιώνει την στράγγιση, τον αερισμό καθώς και την λειτουργία των ωφέλιμων μικροοργανισμών του χώματος.
Φυτόχωμα
Το μίγμα του υπερυψωμένου παρτεριού μπορεί να περιέχει σε μεγάλο ποσοστό φυτόχωμα για λαχανικά, το οποίο σε πολλές περιπτώσεις είναι αρκετά πιο αφράτο και γόνιμο σε σχέση με το χώμα του κήπου μας. Εφόσον επιλέξουμε να χρησιμοποιήσουμε φυτόχωμα, προτιμάμε ποιοτικό φυτόχωμα που να περιέχει μεγάλο ποσοστό σε μαύρη τύρφη, να είναι ενισχυμένο με οργανική ουσία (να περιέχει δηλαδή κομπόστ και κοπριά), καθώς και βιολογικό λίπασμα.
7. Κι ένα μυστικό για τα υπερυψωμένα παρτέρια
Με κατάλληλη προσθήκη μεταλλικών βεργών και ειδικού νάιλον θερμοκηπίου, το υπερυψωμένο παρτέρι μπορεί να μετατραπεί σε ένα μικρό θερμοκήπιο ή σε ένα σπορείο για τα λαχανικά μας. Η τοποθέτηση των μεταλλικών αψίδων γίνεται μέσα στο χώμα σε αποστάσεις 1,5 μέτρο κατά μήκος του παρτεριού.