Σε νέα φάση γεωπολιτικής έντασης μπαίνει η περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, καθώς η Τουρκία έστειλε σαφές μήνυμα προς τις Ηνωμένες Πολιτείες ότι δεν μπορεί να υπάρξει είσοδος αμερικανικών πυρηνικών υποβρυχίων χωρίς προηγούμενη τουρκική έγκριση, σύμφωνα με όσα προβλέπει η Σύμβαση του Μοντρέ. Το θέμα αποκάλυψε η τουρκική φιλοκυβερνητική εφημερίδα Türkiye, επικαλούμενη ειδικούς διεθνούς δικαίου, με το ρωσικό μέσο RIA Novosti να το επαναφέρει στο προσκήνιο.
Η δήλωση αυτή έρχεται ως απάντηση στη ρητορική κλιμάκωση του Αμερικανού Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος την 1η Αυγούστου ανακοίνωσε την αποστολή δύο πυρηνικών υποβρυχίων σε «σχετικές περιοχές» ως απάντηση σε προκλητικές, όπως τις χαρακτήρισε, δηλώσεις του Ντμίτρι Μεντβέντεφ.
Τι προβλέπει η Σύμβαση του Μοντρέ
Η Σύμβαση του Μοντρέ του 1936 προβλέπει σαφείς κανόνες ναυσιπλοΐας στα Στενά του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων. Αν και διασφαλίζει την ελεύθερη διέλευση εμπορικών πλοίων, περιορίζει την είσοδο και παραμονή πολεμικών πλοίων κρατών εκτός Μαύρης Θάλασσας σε τρεις εβδομάδες το πολύ.
Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το γεγονός ότι δεν επιτρέπεται η μόνιμη παρουσία πυρηνικών πλοίων ή υποβρυχίων στη Μαύρη Θάλασσα χωρίς την άδεια της Τουρκίας – γεγονός που καθιστά την Άγκυρα ρυθμιστή της ισορροπίας στην περιοχή.
Όπως σημειώνει ο ειδικός στο Διεθνές Δίκαιο Χακί Χακάν Ερκινέρ, «δεν νομίζω καθόλου ότι η Τουρκία θα δώσει τέτοια άδεια» στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία το 2022, η Τουρκία έχει κάνει χρήση του δικαιώματός της να απαγορεύει τη διέλευση πολεμικών πλοίων μέσω των στενών, με στόχο τη διατήρηση μιας «ουδέτερης στάσης» στον πόλεμο – ή τουλάχιστον, μιας στάσης ευέλικτης διπλωματικής ισορροπίας ανάμεσα σε ΗΠΑ, Ρωσία και ΝΑΤΟ.
Η τουρκική κυβέρνηση, μέσω του υπουργείου Άμυνας, έχει υπογραμμίσει επανειλημμένα ότι η εφαρμογή της Σύμβασης του Μοντρέ είναι στρατηγικής σημασίας για την περιφερειακή σταθερότητα, αλλά και για την διπλωματική επιρροή της Άγκυρας.
Η δήλωση Τραμπ για ανάπτυξη πυρηνικών υποβρυχίων έχει εγείρει ερωτήματα όχι μόνο για τη νομιμότητα μιας τέτοιας αποστολής, αλλά και για το αν οι ΗΠΑ έχουν πραγματικά διασφαλίσει άδεια διέλευσης από την Τουρκία.
Η Άγκυρα μέχρι στιγμής δεν έχει δώσει καμία τέτοια άδεια, ενώ διπλωματικοί παρατηρητές σημειώνουν ότι μια μονομερής αμερικανική κίνηση ενδέχεται να θεωρηθεί παραβίαση της Σύμβασης και να προκαλέσει έντονη ρωσική αντίδραση.
Η Μαύρη Θάλασσα ως σκακιέρα ισχύος
Η Μαύρη Θάλασσα αποτελεί πλέον ένα από τα κρίσιμα γεωπολιτικά μέτωπα. Ο έλεγχος της ναυτικής κυκλοφορίας και η στρατιωτική παρουσία εντός της περιοχής μεταφράζεται σε επιρροή στον πόλεμο στην Ουκρανία, αλλά και σε πρόσβαση προς τα Βαλκάνια, τον Καύκασο και τη Μέση Ανατολή.
Σύμφωνα με τη μετάφραση του echedoros.blog η Τουρκία βρίσκεται στο επίκεντρο αυτής της δυναμικής. Η στάση της απέναντι στη Σύμβαση του Μοντρέ — σε συνδυασμό με τις σχέσεις της με ΗΠΑ, Ρωσία, Ουκρανία και ΝΑΤΟ — θα κρίνει εν πολλοίς την επόμενη φάση στρατιωτικής και διπλωματικής ισορροπίας στην περιοχή.