Τουρκία και Ισραήλ: Εμπόριο κάτω από το τραπέζι

Από την ίδρυση του Ισραήλ το 1948, οι σχέσεις του με την Τουρκία χαρακτηρίζονται από στενούς διπλωματικούς, πολιτικούς, οικονομικούς και στρατιωτικούς δεσμούς, οι οποίοι έφτασαν στο επίπεδο μιας στρατηγικής εταιρικής σχέσης τη δεκαετία του 1990.

Η κατάσταση άλλαξε ριζικά το 2004, όταν το μετριοπαθές ισλαμιστικό Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης με επικεφαλής τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανέλαβε την εξουσία στην Άγκυρα.

Στην ουσία, ο Ερντογάν σταδιακά περιόρισε την καθιερωμένη συνεργασία με το Ισραήλ σύμφωνα με την ιδεολογία του κόμματός του, το οποίο ήταν και παραμένει κοντά στο κίνημα της Μουσουλμανικής Αδελφότητας.

Κατά τη διάρκεια της θητείας του Ερντογάν, υιοθετήθηκε η έννοια του νέου Οθωμανισμού, δηλαδή μια πορεία περιστολής των διαδικασιών ευρωενσωμάτωσης και μια προσπάθεια εδραίωσης επιρροής σε χώρες που προηγουμένως αποτελούσαν μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η αποτελεσματικότητα αυτής της πολιτικής ήταν και παραμένει αμφισβητήσιμη.

Παρά τις  πρόσφατες δηλώσεις της Άγκυρας και των Ισραηλινών αξιωματούχων περί πλήρους διακοπής των οικονομικών δεσμών, οι εμπορικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών όχι μόνο δεν έχουν περιοριστεί, αλλά διατηρούνται και σε αξιοσημείωτη κλίμακα.

Στο τέλος του περασμένου έτους, ο συνολικός όγκος του εμπορίου, αν και με απότομη μείωση, ξεπέρασε το ένα δισεκατομμύριο δολάρια – περίπου το ένα πέμπτο του προηγούμενου επιπέδου.

(stmegi.com- Ισραήλ)

Η απόφαση της Τουρκίας να αναστείλει τις εμπορικές και οικονομικές σχέσεις με το Ισραήλ θα οδηγήσει σε αυξημένες εντάσεις μεταξύ των δύο χωρών , δήλωσε ο ειδικός σε θέματα τουρκολογίας Χάι-Εϊτάν Κοέν-Γιαναροντζάκ από το Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ, γράφει η ισραηλινή Maariv.

«Αυτό το βήμα εξαλείφει την οικονομική αλληλεξάρτηση και η εξαφάνισή της σημαίνει πάντα αύξηση του κινδύνου – γιατί τότε τα μέρη δεν έχουν τίποτα να χάσουν. Αν υπάρχει οικονομία, αν υπάρχει τουρισμός, αν υπάρχουν σχέσεις, υπάρχει κάτι να ρισκάρουν, τότε στο τέλος όλοι θα μπορούν να το σκεφτούν δύο φορές», σημείωσε ο ειδικός.

Το γεγονός των παραδόσεων «μέσω παράκαμψης» επιβεβαιώνεται από ένα συγκεκριμένο παράδειγμα: πρόσφατα ένα πλοίο που μετέφερε φορτίο από την Τουρκία, με σημαία τρίτης χώρας, έδεσε στο λιμάνι της Χάιφα.

Ο Κοέν-Γιαναροντζάκ χαρακτήρισε τις τελευταίες ενέργειες της Άγκυρας «πρωτοφανείς», τονίζοντας ότι τέτοια μέτρα είναι πιο χαρακτηριστικά εμπόλεμης περιόδου παρά πολιτικών διαφωνιών. Κατά την άποψή του, οι συνέπειες θα μπορούσαν να είναι σοβαρές όχι μόνο στον τομέα της εφοδιαστικής, αλλά και για τις οικονομίες και των δύο χωρών, καθώς και για τη συνολική σταθερότητα στην περιοχή.

Ταυτόχρονα, ο ειδικός σημείωσε ότι η πολιτική της Άγκυρας είναι καλά μελετημένη και στρατηγικής φύσης, χωρίς ξαφνικές κινήσεις.

Ωστόσο, κατά την άποψή του, οι προοπτικές αποκατάστασης των τουρκο-ισραηλινών σχέσεων παραμένουν αβέβαιες.

Ακόμα κι αν η σύγκρουση στη Γάζα τελειώσει, σημείωσε ο ειδικός, είναι απίθανο να επηρεάσει την τρέχουσα δυναμική, καθώς τα πολιτικά διακυβεύματα είναι πολύ υψηλά. «Αυτό δεν είναι πλέον ένα προσωρινό μέτρο – πρόκειται για μια νέα κατάσταση σχέσεων», κατέληξε.

Επισήμως, η Άγκυρα ανακοίνωσε αποκλεισμό των ισραηλινών λιμένων για τα τουρκικά εμπορικά πλοία και απαγόρευση εισόδου ισραηλινών πλοίων στην Τουρκία. Ωστόσο, στην πράξη, η προμήθεια αγαθών δεν έχει σταματήσει.

Όπως σημειώνει επίσης, η ισραηλινή Yedioth Ahronoth, ένα σημαντικό μέρος του εμπορίου πραγματοποιείται μέσω τρίτων χωρών.

 Έτσι, τα τουρκικά τρόφιμα συνεχίζουν να φτάνουν στο Ισραήλ μέσω Ιορδανίας, και μεμονωμένες παρτίδες δομικών υλικών και εξοπλισμού διέρχονται από τις ελληνικές και βαλκανικές οδούς.

Σύμφωνα με τις ισραηλινές οικονομικές δομές, οι εισαγωγείς έχουν ήδη προσαρμοστεί σε αυτά τα σχέδια και θεωρούν την πλήρη διακοπή τους εξαιρετικά απίθανη.

Η Τουρκία ιστορικά υπήρξε ένας από τους βασικούς εμπορικούς εταίρους του Ισραήλ. Στην ακμή της, οι ετήσιες εισαγωγές ανέρχονταν σε 5 δισεκατομμύρια δολάρια και οι εξαγωγές σε 1,6 δισεκατομμύρια δολάρια. Τα τουρκικά προϊόντα παραδοσιακά έπαιζαν βασικό ρόλο στις ισραηλινές βιομηχανικές αλυσίδες εφοδιασμού, από μέταλλο και τσιμέντο έως υφάσματα και τρόφιμα. Ακόμα και μετά την πολιτική διακοπή του 2023-24, τα στατιστικά στοιχεία του εξωτερικού εμπορίου κατέγραψαν εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια σε εμπορικό κύκλο εργασιών.

Σύμφωνα με το Τουρκικό Στατιστικό Ινστιτούτο ( TÜİK ), η Άγκυρα εξήγαγε επίσημα προϊόντα αξίας άνω του 1,1 δισεκατομμυρίου δολαρίων στο Ισραήλ το 2024. Ωστόσο, τα ισραηλινά στοιχεία δείχνουν ένα ελαφρώς χαμηλότερο ποσό, ύψους 900 εκατομμυρίων δολαρίων, το οποίο επιβεβαιώνει επίσης τη χρήση συστημάτων διαμετακόμισης.

Η αλληλεξάρτηση σε βασικούς τομείς παραμένει επίσης.

Την περίοδο 2022-2023, το Ισραήλ λάμβανε περίπου το 70% των τσιμεντόλιθων και των δομικών μιγμάτων του, καθώς και ένα σημαντικό μέρος του χάλυβα και των οπλισμών του από την Τουρκία.

 Ακόμη και μια μερική διακοπή αυτών των προμηθειών προκάλεσε αύξηση των τιμών στην ισραηλινή αγορά κατασκευών κατά 12-15%. Και στη γεωργία, τα ισραηλινά συνδικάτα αγροτών προειδοποιούν άμεσα ότι η άρνηση χρήσης τουρκικών λιπασμάτων και πλαστικών υλικών για θερμοκήπια θα οδηγήσει σε υψηλότερο κόστος παραγωγής.

• Η αλληλεξάρτηση σε βασικούς τομείς παραμένει επίσης. Την περίοδο 2022-2023, το Ισραήλ έλαβε περίπου το 70% του τσιμέντου και των οικοδομικών μιγμάτων του, και ένα σημαντικό μέρος του χάλυβα και των οπλισμών του από την Τουρκία.

Ωστόσο, οι ειδικοί σημειώνουν ότι το «πλήρες μποϊκοτάζ» είναι στην πραγματικότητα περισσότερο ένα πολιτικό σύνθημα παρά μια πρακτική οικονομική θεωρία.

Μια παρόμοια κατάσταση είχε ήδη λάβει χώρα στις αρχές της δεκαετίας του 2010, μετά το περιστατικό με το πλοίο «Mavi Marmara», όταν οι πολιτικές σχέσεις μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας είχαν παγώσει, αλλά ο εμπορικός κύκλος εργασιών συνέχισε να αυξάνεται και το 2014 έφτασε στο ρεκόρ των 5,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Σήμερα, τόσο η Άγκυρα όσο και η Ιερουσαλήμ βρίσκονται σε μια κατάσταση όπου η οικονομική λογική έρχεται σε έντονη αντίθεση με την πολιτική ρητορική.

Η τουρκική οικονομία, η οποία υποφέρει από χρόνια έλλειψη ξένου συναλλάγματος και εξαρτάται από τις εξαγωγές, ενδιαφέρεται αντικειμενικά για τη διατήρηση της ισραηλινής αγοράς.

Η ισραηλινή βιομηχανία, με τη σειρά της, δεν μπορεί να αντικαταστήσει γρήγορα μια σειρά από τουρκικά προϊόντα. Επομένως, όπως σημειώνει ο οικονομικός παρατηρητής της εφημερίδας Haaretz, «ακόμα και οι πιο σκληρές δηλώσεις ηγετών δεν σβήνουν το απλό γεγονός: το εμπόριο μεταξύ των δύο χωρών είναι πολύ κερδοφόρο για να εξαφανιστεί εντελώς».

Έτσι, η κατάσταση παίρνει τη μορφή ενός είδους «οικονομικής ασάφειας»: αφενός, επίσημες δηλώσεις για το μποϊκοτάζ, αφετέρου – η συνεχιζόμενη ανταλλαγή αγαθών, έστω και μέσω τρίτων χωρών.

 Η ιστορία αποδεικνύει ότι αυτό το μοντέλο μπορεί κάλλιστα να συνεχιστεί μέχρι να επιλυθεί η πολιτική κρίση μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ.

(Haqin, Stmegi)

—

ΒΑΛΚΑΝΙΚΟ ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ  – Echedoros.blog