Το 1946, ο Ουίνστον Τσώρτσιλ διακήρυξε ότι ένα «σιδερένιο παραπέτασμα» είχε κατέβει σε όλη την Ευρώπη «από το Στεττίνο στη Βαλτική μέχρι την Τεργέστη στην Αδριατική». Τώρα η Δύση είναι αυτή που υψώνει τα εμπόδια.
Κάθε ευρωπαϊκό έθνος που συνορεύει με τη Ρωσία και τη σύμμαχό της Λευκορωσία επιταχύνει τα σχέδια για την κατασκευή εκατοντάδων χιλιομέτρων οχυρώσεων στα σύνορα για να αμυνθεί έναντι πιθανής ρωσικής επιθετικότητας.
Οι λόγοι είναι σαφείς. Η δομή ασφαλείας της Ευρώπης μετά τον Ψυχρό Πόλεμο —η οποία βασιζόταν στην ενίσχυση των διεθνών θεσμών και του εμπορίου, στην επέκταση του ΝΑΤΟ και στις στρατιωτικές εγγυήσεις των ΗΠΑ— διαβρώνεται.
Φινλανδία
Με σύνορα μήκους 1.340 χιλιομέτρων με τη Ρωσία, η Φινλανδία πρότεινε την κατασκευή ενός τείχους το 2023 που θα μπορούσε να εκτείνεται στο 15% των συνόρων της, με κόστος άνω των 400 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ, με την ελπίδα να ολοκληρωθεί έως το 2026.
Υποκινήθηκε εν μέρει από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, αλλά και από την αύξηση του αριθμού των Ρώσων που καταφεύγουν στη Φινλανδία για να αποφύγουν την υποχρεωτική στράτευση.
Η Φινλανδία ενισχύει τα σύνορά της με τη Ρωσία, όπου προηγουμένως μόνο ένας απλός φράχτης χώριζε τις δύο χώρες.
Η φινλανδική κυβέρνηση ψήφισε νόμο τον Ιούλιο του 2023 για την κατασκευή ισχυρότερων και ψηλότερων φραχτών, καθώς οι προηγούμενοι ξύλινοι φράχτες είχαν σχεδιαστεί μόνο για να εμποδίζουν τη διέλευση ζώων. Κατασκευάστηκαν οκτώ συνοριακά περάσματα (συμπεριλαμβανομένου ενός βόρεια του Αρκτικού Κύκλου), εκτός από μεγαλύτερα εμπόδια στο νότιο άκρο της χώρας.
Αμυντικά έργα ανεγείρονται ακόμη και σε απομακρυσμένες περιοχές στη βορειοανατολική Φινλανδία, όπου στο όχι και τόσο μακρινό παρελθόν, ένα σταθερό ρεύμα Ρώσων και Φινλανδών έρχονταν και έβγαιναν τακτικά πέρα από τα σύνορα για ψώνια.
Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία και Πολωνία
Και η Φινλανδία δεν είναι η πρώτη που το κάνει. Τον Αύγουστο του 2015, η Εσθονία ανακοίνωσε ότι θα κατασκευάσει έναν φράχτη κατά μήκος των ανατολικών συνόρων της με τη Ρωσία, μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Μόσχα το 2014.
Το 2024, τα κράτη της Βαλτικής και η Πολωνία πρότειναν την περαιτέρω ενίσχυση των συνόρων τους με ένα αμυντικό τείχος. Το τείχος θα εκτείνεται σε σχεδόν 700 χιλιόμετρα και θα κοστίζει περισσότερα από €2,3 δισεκατομμύρια.
Τώρα τα κατασκευαστικά σχέδια επιταχύνονται, καθώς οι ηγέτες της Βαλτικής ανησυχούν ότι η πιθανότητα κατάπαυσης του πυρός μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας θα μπορούσε να σημαίνει ότι η Μόσχα θα ανακατευθύνει τον στρατό της εναντίον τους.
Οι χώρες της Βαλτικής, μαζί με τη Φινλανδία και την Πολωνία, επιδιώκουν να είναι προετοιμασμένες για οποιαδήποτε πιθανή ρωσική επιθετικότητα.
Η Λετονία θα επενδύσει περίπου 350 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ τα επόμενα χρόνια για να ενισχύσει τα 386 χιλιόμετρα των συνόρων της με τη Ρωσία, ενώ η Λιθουανία σχεδιάζει μια αμυντική γραμμή 48 χιλιομέτρων ενάντια σε μια πιθανή ρωσική εισβολή. Η Πολωνία έχει αρχίσει να κατασκευάζει έναν μόνιμο φράχτη στα σύνορά της με τη Λευκορωσία στο πλαίσιο της άμυνας της έναντι των πιθανών συμμάχων της Μόσχας.
Αυτά τα τείχη θα συνοδεύονται επίσης από άλλα φυσικά εμπόδια, όπως αντιαρματικά χαντάκια, δόντια δράκου 15 τόνων από σκυρόδεμα (τα οποία μπορούν να σταματήσουν την προέλαση των ρωσικών αρμάτων μάχης), τεράστια τσιμεντόλιθους και πυραμίδες, οδοφράγματα, μεγάλους μεταλλικούς φράχτες, ναρκοπέδια και αποκλεισμένα προγεφυρώματα.
Η Λιθουανία σχεδιάζει να σκάψει έως και 48 χιλιόμετρα τάφρων, να προετοιμάσει γέφυρες για βομβαρδισμούς και να ορίσει δέντρα για πτώση στους δρόμους όταν χρειαστεί.
Τα κράτη της Βαλτικής κατασκευάζουν επίσης περισσότερα από 1.000 καταφύγια, αποθήκες πυρομαχικών και καταφύγια ανεφοδιασμού για να αυξήσουν την προστασία για 965 χιλιόμετρα εδάφους που συνορεύει με τη Ρωσία.
Τα καταφύγια αναμένεται να έχουν μέγεθος περίπου 35 τετραγωνικά μέτρα, ικανά να φιλοξενήσουν έως και 10 στρατιώτες και να αντισταθούν στα πυρά του ρωσικού πυροβολικού.
Αυτά τα βαλτικά έθνη, μαζί με τη Φινλανδία και την Πολωνία, ανακοίνωσαν επίσης το 2025 ότι θα αποσυρθούν από τη διεθνή συνθήκη του 1997 που απαγορεύει τις νάρκες κατά προσωπικού, ενώ η Λιθουανία ανακάλεσε την προσχώρησή της σε μια συνθήκη κατά της χρήσης πυρομαχικών διασποράς.
Η Πολωνία ανακοίνωσε τον Ιούνιο του 2025 ότι είχε προσθέσει ναρκοπέδια στα λεγόμενα συνοριακά της σχέδια «Ανατολικής Ασπίδας».
Βαριές κατασκευές από σκυρόδεμα για την αποτροπή της διέλευσης των αρμάτων μάχης αποτελούν μέρος της «Ανατολικής Ασπίδας» της Πολωνίας.
Η δημιουργία ενός τείχους από drones
Αυτές οι συνοριακές άμυνες θα χρησιμοποιούν τεχνολογία αιχμής, συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης και μονάδες πυροβολικού. Η Λιθουανία, η Λετονία, η Εσθονία, η Πολωνία, η Φινλανδία και η Νορβηγία συναντήθηκαν στη Ρίγα το 2024 για να ξεκινήσουν σχέδια για την κατασκευή ενός «τείχους από μη επανδρωμένα αεροσκάφη» μήκους 2.977 χιλιομέτρων για την προστασία των συνόρων τους.
Αυτό το τείχος από μη επανδρωμένα αεροσκάφη θα διαθέτει ένα δίκτυο αισθητήρων, αποτελούμενο από ραντάρ και εργαλεία ηλεκτρονικού πολέμου, για την αναγνώριση και καταστροφή ρωσικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών. Μέσα σε δευτερόλεπτα από την ανίχνευση ενός στόχου που διασχίζει τα σύνορα, θα αναπτύσσεται ένα σύστημα αναγνώρισης μη επανδρωμένων αεροσκαφών από κοντινή απόσταση.
Αυτό το έργο θα απαιτήσει σημαντικό βαθμό συντονισμού μεταξύ των συμμετεχουσών χωρών. Εσθονικές εταιρείες σχεδιάζουν ήδη drones που μπορούν τόσο να ανιχνεύουν όσο και να εξουδετερώνουν απειλές σε όλο το πολύπλοκο έδαφος των λιμνών, των βάλτων και των δασών που πλαισιώνουν τα σύνορα της Ρωσίας με τις χώρες της Βαλτικής.
Ιστορικές παραλληλίες
Τόσο η συνεργασία όλων των χωρών που συνορεύουν με τη Ρωσία στην Ευρώπη όσο και η κατανόηση του εδάφους είναι κρίσιμες για την αποτροπή της αποτυχίας της Γραμμής Μαζινό, η οποία αποτελεί μέρος μιας σειράς αμυντικών φραγμάτων που κατασκεύασε η Γαλλία κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Σε αυτή την περίπτωση, θεωρήθηκε ότι οι Γερμανοί δεν θα μπορούσαν να διασχίσουν το Δάσος των Αρδεννών και να εισέλθουν στο Βέλγιο.
Η Γραμμή Μαζινό δεν μπορούσε να συγκρατήσει την προέλαση των γερμανικών στρατευμάτων κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Παρόλο που οι οχυρώσεις της Γραμμής Μαζινό ανάγκασαν τους Γερμανούς να επανεξετάσουν το σχέδιο επίθεσής τους, το Βέλγιο έμεινε ευάλωτο. Σήμερα, τα ευρωπαϊκά έθνη συνειδητοποιούν ότι δεν μπορούν να αποτρέψουν πλήρως μια ρωσική επίθεση, αλλά μπορούν, ενδεχομένως, να αλλάξουν τη φύση μιας ρωσικής εισβολής. Ο σκοπός αυτών των φραγμών δεν είναι μόνο να αποτρέψουν αλλά και να προσπαθήσουν να ελέγξουν τη θέση οποιασδήποτε εισβολής.
Εάν ανακοινωθεί κατάπαυση του πυρός μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας, οι ηγέτες των χωρών της Βαλτικής φοβούνται ότι το Κρεμλίνο θα μπορούσε να ανακατανείμει τα στρατεύματά του στα σύνορά τους.
Οι χώρες που συνορεύουν με τη Ρωσία επιδιώκουν να είναι όσο το δυνατόν πιο προετοιμασμένες για να αντιμετωπίσουν ό,τι μπορεί να κάνει στη συνέχεια ο Βλαντιμίρ Πούτιν.
Νατάσα Λίντσταντ
Η Natasha Lindstaedt είναι λέκτορας στη Σχολή Διακυβέρνησης του Πανεπιστημίου του Έσσεξ στην Αγγλία. Το άρθρο της δημοσιεύτηκε στο The Conversation και μπορείτε να διαβάσετε την πρωτότυπη έκδοση εδώ .
—