Η αρχαία ελληνική φιλοσοφία διαμόρφωσε τον τρόπο που σκεφτόμαστε για την ηθική, τη γνώση και τον κόσμο γύρω μας. Από τον Σωκράτη μέχρι τον Διογένη, οι ιδέες τους συνεχίζουν να επηρεάζουν τη σύγχρονη σκέψη. Ας δούμε συνοπτικά τους σημαντικότερους Έλληνες φιλοσόφους και τις θεωρίες τους.
Σωκράτης – Η Δύναμη της Ερώτησης
Ο Σωκράτης, θεμελιωτής της δυτικής φιλοσοφίας, δεν έγραψε ποτέ βιβλία. Γνωρίζουμε τις ιδέες του κυρίως από τους διαλόγους του Πλάτωνα.
Χρησιμοποιούσε τη Σωκρατική μέθοδο, μια μορφή διαλόγου με ερωτήσεις και απαντήσεις που οδηγούσε σε αδιέξοδο, αποκαλύπτοντας τις αδυναμίες της σκέψης του συνομιλητή.
Η Σωκρατική ειρωνεία βασιζόταν στο να προσποιείται άγνοια, ώστε να φανερώσει τις αντιφάσεις του άλλου.
Πίστευε ότι η αρετή είναι γνώση και ότι κανείς δεν πράττει το κακό με τη θέλησή του· το κάνει επειδή αγνοεί το καλό. Διάσημη φράση του: «Εν οίδα ότι ουδέν οίδα».
Πλάτωνας – Ο Κόσμος των Ιδεών
Ο Πλάτωνας διατύπωσε τη Θεωρία των Ιδεών. Υποστήριξε ότι ο υλικός κόσμος είναι απλώς μια ατελής αντανάκλαση των τέλειων, αιώνιων μορφών.
Παράδειγμα: Όλα τα δέντρα που βλέπουμε είναι διαφορετικές εκδοχές της τέλειας Ιδέας του «Δέντρου».
Η Αλληγορία του Σπηλαίου εξηγεί πώς οι άνθρωποι βλέπουν μόνο «σκιές» της πραγματικότητας και χρειάζονται τον Λόγο για να ανακαλύψουν την αλήθεια.
Αριστοτέλης – Η Πραγματικότητα μέσα στα Πράγματα
Ο Αριστοτέλης διαφώνησε με τον Πλάτωνα, υποστηρίζοντας ότι οι μορφές δεν υπάρχουν χωριστά, αλλά μέσα στα ίδια τα πράγματα.
Αυτή η ιδέα λέγεται εμμενής ρεαλισμός.
Επίσης, πίστευε ότι ο κόσμος αποτελείται από πέντε στοιχεία: γη, νερό, αέρα, φωτιά και αιθέρα. Ο αιθέρας, σύμφωνα με τον ίδιο, γεμίζει τον ουρανό και τα άστρα.
Επίκουρος – Η Απουσία Φόβου
Ο Επίκουρος έβλεπε τη φιλοσοφία ως μέσο για μια ευτυχισμένη και γαλήνια ζωή.
Το μεγαλύτερο εμπόδιο στην ευτυχία; Ο φόβος του θανάτου.
Η λύση του: «Όταν υπάρχουμε, ο θάνατος δεν υπάρχει· όταν υπάρχει ο θάνατος, εμείς δεν υπάρχουμε».
Υποστήριξε ότι το σύμπαν αποτελείται από άτομα και κενό. Οι αισθήσεις μας προέρχονται από μικροσκοπικά σωματίδια που εκπέμπουν τα αντικείμενα και αλληλεπιδρούν με εμάς.
Πυθαγόρας – Η Αρμονία των Αριθμών
Ο Πυθαγόρας πίστευε ότι το σύμπαν μπορεί να εξηγηθεί μέσω αριθμών καθώς και μαθηματικών σχέσεων. Επιπλέον, υποστήριζε την αθανασία της ψυχής και τη μετενσάρκωση, ενώ η πιο γνωστή συμβολή του είναι το Πυθαγόρειο θεώρημα, το οποίο συνδέει τα μήκη των πλευρών σε ένα ορθογώνιο τρίγωνο.
Διογένης – Η Ελευθερία από τα Δεσμά της Κοινωνίας
Ο Διογένης, ιδρυτής του Κυνισμού, υποστήριζε ότι η ευτυχία έρχεται με την απλότητα και την αποδέσμευση από κοινωνικούς κανόνες.
Ζούσε με τα απολύτως απαραίτητα, αγνοώντας πλήρως τα ήθη της εποχής.
Όταν τον ρώτησαν από πού κατάγεται, απάντησε: «Είμαι πολίτης του κόσμου», εκφράζοντας την πρώτη μορφή κοσμοπολιτισμού.
Συμπέρασμα
Από την αναζήτηση της αλήθειας του Σωκράτη, αλλά και μέχρι την απλότητα του Διογένη, οι Έλληνες φιλόσοφοι άφησαν μια κληρονομιά, η οποία όχι μόνο εξακολουθεί να καθορίζει τη σκέψη μας, αλλά και να επηρεάζει τη ζωή μας μέχρι και σήμερα.