Παρότι το αμερικανικό LNG είναι πολύ ακριβότερο από το ρωσικό, οι Ευρωπαίοι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής συναινούν επικαλούμενοι λόγους ενεργειακής ασφάλειας — αν και η αμερικανική πίεση φαίνεται πως έχει παίξει καθοριστικό ρόλο σε αυτή την… ενεργειακή αυτοκτονία
Το Project συμπληρώνει τα κοινά σχέδια της Πολωνίας με τις ΗΠΑ για την ροή LNG και, σε μικρότερο βαθμό, της Κροατίας, ώστε να τεθούν τα θεμέλια για την πλήρη αντικατάσταση του ρωσικού φυσικού αερίου στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη (ΚΑΕ/CEE) από αμερικανικό LNG.Η (ανθε)ελληνική υποταγήΠαρότι το αμερικανικό LNG είναι πολύ ακριβότερο, οι Ευρωπαίοι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής συναινούν επικαλούμενοι λόγους ενεργειακής ασφάλειας — αν και η αμερικανική πίεση φαίνεται πως έχει παίξει καθοριστικό ρόλο.
Αυτά επισημαίνονται εάν διαβάσουμε πέρα από τις συνήθεις τυμπανοκρουσίες της μελέτη της Eurobank όπου – είναι πραγματικά εκπληκτικό…- τα στοιχεία που περιλαμβάνονται αντιφάσκουν με το πανηγυρικό αφήγημα!
Και συμπληρώνει «Ως εκ τούτου, η συμφωνία δεν επηρεάζει ουσιαστικά τις εγχώριες τιμές ή τις βραχυπρόθεσμες δυναμικές προμήθειας, ούτε μπορεί να αντικαταστήσει περισσότερο από ένα μικρό μέρος από τα 3,4 mtpa του ρωσικού αερίου που εισήχθη το 2024».
Και με τις τιμές τι συμβαίνει; Βεβαίως, θα αυξηθουν! Σημειώνεται: “Αν και οι όροι τιμολόγησης δεν έχουν γνωστοποιηθεί, η συμφωνία θα μπορούσε να ακολουθήσει τη δομή που είναι συνηθισμένη στα άλλα μακροπρόθεσμα συμβόλαια της Venture Global, η οποία συνδέει τις τιμές με το Henry Hub και προσθέτει χρεώσεις υγροποίησης και ναυτιλιακής μεταφοράς.
Με βάση τα τρέχοντα επίπεδα Henry Hub περίπου $3–4/MMBtu, οι ενδεικτικές τιμές παράδοσης στην Ελλάδα θα βρίσκονταν στο εύρος 28–35/MWh ευρώ πριν από τα περιθώρια επαναεριοποίησης και εμπορίας.
Αυτό ευθυγραμμίζεται γενικά με τις τρέχουσες ευρωπαϊκές τιμές spot.
Ενώ το ρωσικό αέριο μέσω αγορών ιστορικά είχε ελαφρώς χαμηλότερο κόστος, κατά μέσο όρο €20–25/MWh, η πολιτική αποδοχή αυτών των ροών έχει πλέον εξαφανιστεί.
Στο πλαίσιο αυτό, η στρατηγική αξία μιας μακροπρόθεσμης, συνδεδεμένης με διεθνείς δείκτες προμήθειας από τις ΗΠΑ δεν έγκειται στην επίτευξη της χαμηλότερης οριακής τιμής, αλλά στη διασφάλιση προβλέψιμης, γεωπολιτικά προστατευμένης ενεργειακής ασφάλειας».
Εδώ βλέπουμε με βάση τα στοιχεία της μελέτης της Eurobank πως η συμφωνία δεν έχει κάποια λογική με βάση τα εθνικά οικονομικά συμφέροντα, αλλά με την παράδοση της χώρα από την κυβέρνηση Μητσοτάκη στους σχεδιασμούς των ΗΠΑ.
Η ανάδειξη της Τουρκίας σε κορυφαίο παίκτη στην Ανατολική Μεσόγειο
Η τελευταία κίνηση επίδειξης ισχύος των ΗΠΑ στον τομέα της ενέργειας θα μπορούσε επίσης να τερματίσει τα ρωσικά σχέδια για έναν τουρκικό κόμβο φυσικού αερίου, τα οποία ανακοινώθηκαν στα τέλη του 2022 μετά από συνομιλίες μεταξύ του Ρώσου προέδρου Vladimir Putin και του Τούρκου ομολόγου του Recep Tayyip Erdogan.
Αυτό καθιστά την Τουρκία τον πολυτιμότερο παίκτη στο σκληρό ενεργειακό παιχνίδι που παίζεται στην Ανατολική Μεσόγειο, σύμφωνα με δημοσίευμα του Αsia Times.
Η περίπλοκη ενεργειακή αλληλεξάρτηση
Η Ρωσία δεν θα έχανε απλώς δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια ετήσιων εσόδων εάν τα αμερικανικά σχέδια επιτύχουν, αλλά οι εντάσεις με την Τουρκία θα μπορούσαν να γίνουν μη διαχειρίσιμες εάν διαρραγεί η περίπλοκη ενεργειακή αλληλεξάρτηση η οποία τους συνέδεε μέχρι τώρα, κάτι που με τη σειρά του θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει τον Νότιο Καύκασο και την Κεντρική Ασία.
Το Bloomberg ανέφερε τον περασμένο Ιούνιο ότι τα σχέδια κόμβου Ρωσίας –Τουρκίας έχουν μπει «στο ράφι» λόγω τεχνικών δυσκολιών στην τροφοδοσία της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης από την Τουρκία και λόγω διμερών διαφωνιών.
Καμία πλευρά δεν επιβεβαίωσε ούτε διέψευσε το ρεπορτάζ, αλλά τώρα που οι ΗΠΑ έχουν καταλάβει μεγαλύτερο μερίδιο της αγοράς Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης μέσω του Κάθετου Αγωγού, οι πιθανότητες να υλοποιηθεί ο ρωσοτουρκικός κόμβος έχουν μειωθεί.
Ο Alex Christoforou αναλυτής για τον τομέα ενέργειας έγραψε μια διορατική ανάρτηση στο X για το θέμα, σημειώνοντας ιδιαίτερα ότι «η Ανατολική Μεσόγειος (Ισραήλ και Κύπρος) παρακολουθεί στενά την έναρξη αυτού του κάθετου διαδρόμου επειδή μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διάθεση του μελλοντικού αερίου από τον EastMed στην Ευρώπη».
Το project «EastMed» αναφέρεται στον προτεινόμενο υποθαλάσσιο αγωγό με το ίδιο όνομα για την εξαγωγή των τεράστιων υπεράκτιων ισραηλινών κοιτασμάτων φυσικού αερίου προς την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η ολοκλήρωσή του, σε συνδυασμό με το αμερικανικό LNG, θα μπορούσε να εξαλείψει σχεδόν ολοκληρωτικά την ανάγκη για ρωσικό αέριο στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη
Ο διάδρομος TRIPP
Ήδη αναμένεται ότι η Τουρκία θα ενισχύσει τη δυτική επιρροή στην Κεντρική Ασία μέσω του νέου διαδρόμου TRIPP, εγείροντας προκλήσεις σε όλη τη νότια περιφέρεια της Ρωσίας — γεγονός που θα περιπλέξει ακόμη περισσότερο τις σχέσεις Άγκυρας και Μόσχας ενώ θα ζητηθούν σημαντικά ανταλλάγματα από τις ΗΠΑ.
Εάν τα σχέδια για τον κόμβο φυσικού αερίου παγώσουν ουσιαστικά ή ακυρωθούν επίσημα και η Τουρκία αρχίσει να εισάγει λιγότερο ρωσικό αέριο από τον TurkStream, τότε η Άγκυρα μπορεί να νιώσει αρκετή αυτοπεποίθηση ώστε να αμφισβητήσει πιο επιθετικά τη Ρωσία σε αυτό το μέτωπο.
Με δεδομένο ότι το σενάριο διακοπής ρωσικών ροών φυσικού αερίου προς την Τουρκία για άσκηση πίεσης θα είναι λιγότερο αποτελεσματικό, μπορεί να δούμε πιο σκληρές τουρκικές θέσεις που αυξάνουν τον κίνδυνο σύγκρουσης.
Η συμφωνία της Τουρκίας με τις ΗΠΑ
Η Ρωσία μπορεί να προσπαθήσει να αναβιώσει τα σχέδιά της για να καταστεί κόμβος φυσικού αερίου και να επιτύχει συμφωνία με τις ΗΠΑ — ίσως ως μέρος μιας ευρύτερης συμφωνίας για την Ουκρανία, η οποία βρίσκεται ήδη υπό διαπραγμάτευση — συμπεριλαμβανομένης της διασφάλισης του μεριδίου αγοράς της Ρωσίας στην Τουρκία και πιθανώς της μερικής ανάκτησής του στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη.
Αυτό θα απαιτούσε σχεδόν σίγουρα από τη Μόσχα να κάνει παραχωρήσεις σε ορισμένους από τους στόχους της στην Ουκρανία.
Η Ρωσία δεν μπορεί να θεωρήσει τον λόγο του Donald Trump απόλυτα αξιόπιστο, καθώς μελλοντικοί πρόεδροι των ΗΠΑ μπορεί να ακυρώσουν οποιαδήποτε συμφωνία.
Παρ’ όλα αυτά, η Μόσχα ίσως θα ήταν συνετό να εξετάσει σοβαρά αυτό το ενδεχόμενο αντί να το απορρίψει εκ των προτέρων.
Η σκληρή απάντηση της Ρωσίας στο μέτωπο
Οι προειδοποιήσεις της Ρωσίας προς την Ευρώπη αυτή την εβδομάδα οσον αφορά την απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο ευθυγραμμίζονται με τον τρόπο που διεξάγει τον πόλεμο. Η Μόσχα προσπαθεί να αυξήσει το επίπεδο ενεργειακού κινδύνου για τα κράτη της ΕΕ, καθώς αυτά συζητούν βαθύτερη υποστήριξη προς την Ουκρανία, τόσο σε μεγάλου βεληνεκούς δυνατότητες όσο και σε βιομηχανικές ανάγκες. Ο στόχος δεν είναι μια άμεση σύγκρουση με το ΝΑΤΟ, αλλά η ενεργοποίηση ορισμένων «κουμπιών» για την άσκηση πίεση με τρεις τακτικές: κυβερνοδραστηριότητα κατά ενεργειακών συστημάτων, ανιχνευτικές κινήσεις γύρω από υπεράκτιες εγκαταστάσεις και ανορθόδοξη πίεση στις μεταφορές ενέργειας στη Μαύρη Θάλασσα και στην Ανατολική Μεσόγειο.
Οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες ήδη προσαρμόζονται.
Αντιμετωπίζουν πλέον αυτό το ζήτημα ως δομικό πρόβλημα και όχι ως τυχαίες απειλές salvo από τη Μόσχα. Η Ευρώπη κινείται προς την ενίσχυση της ασφάλειας των δικτύων, τη διεύρυνση της εφεδρικής ικανότητας και την ένταξη των σχετικών με την Ουκρανία δαπανών στον τακτικό αμυντικό και ενεργειακό προγραμματισμό. Η κατάσταση απαιτεί μακροχρόνια προσέγγιση.
Ο πόλεμος είναι πλέον ενσωματωμένος σε ένα πολύ ευρύτερο στρατηγικό περιβάλλον, όπου η Ρωσία επιδιώκει να επηρεάσει τους ευρωπαϊκούς υπολογισμούς κόστους ακόμη και χωρίς μεγάλες κινήσεις στη γραμμή του μετώπου.
Η κατάρρευση της εκεχειρίας από τη ρωσική πλευρά αυτή την εβδομάδα αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα.
Η Μόσχα τη συνδύασε με νέες προειδοποιήσεις προς την Ευρώπη, παρουσιάζοντας κάθε βαθύτερο ρόλο της ΕΕ στην ασφάλεια ή στην επιβολή (μέτρων) ως άμεση συμμετοχή στον πόλεμο. Το μήνυμα στόχευε την απόφαση των Βρυξελλών να τερματίσουν τις αγορές ρωσικού φυσικού αερίου έως το 2027 και τις συνεχιζόμενες συζητήσεις για διεύρυνση της ευρωπαϊκής στρατιωτικής και βιομηχανικής υποστήριξης προς την Ουκρανία.
Από τη σκοπιά της Μόσχας, η ΕΕ μεταμορφώνεται από απλό οικονομικό αντισυμβαλλόμενο του πολέμου σε στρατηγικό αντίπαλο.
Το Κρεμλίνο προσπαθεί τώρα να αυξήσει το πολιτικό κόστος αυτής της επιλογής.
Το χάσμα στις διαπραγματεύσεις έχει διευρυνθεί.
Η Μόσχα επιμένει ότι η αναγνώριση του ελέγχου της επί του Donetsk και του Luhansk αποτελεί αφετηρία για οποιαδήποτε συμφωνία εκεχειρίας. Το Κίεβο αρνείται να διαπραγματευτεί παραχώρηση εδαφών.
Η νέα δήλωση του Vladimir Putin ότι η Ρωσία θα καταλάβει ολόκληρο το Donbass «στρατιωτικά ή με άλλο τρόπο» απλώς «κλειδώνει» αυτή την απαίτηση και κλείνει κάθε περιθώριο συμβιβασμού.
Η στρατιωτική δραστηριότητα αντικατοπτρίζει την ίδια δυναμική. Η Ρωσία ασκεί σταθερότερη πίεση στον άξονα Pokrovsk και κατά μήκος της γραμμής Kupiansk–Svatove, με στόχο να πιέσει τα ουκρανικά αποθέματα πυρομαχικών και να αναγκάσει εναλλαγές εφεδρειών.
Η Ουκρανία συνεχίζει να πλήττει το ενεργειακό βάθος της Ρωσίας: διυλιστήρια στη Samara, στο Nizhny Novgorod και στο Krasnodar, υποδομές αγωγών και εξαγωγικές εγκαταστάσεις έχουν δεχθεί χτυπήματα τις τελευταίες εβδομάδες. Αυτές οι επιθέσεις δεν σταματούν τις ρωσικές επιχειρήσεις, αλλά περιπλέκουν την επιμελητεία, αναγκάζουν τη διασπορά των αποθεμάτων καυσίμων και πλήττουν συνολικά την πολεμική οικονομία.
Αλλά σε αυτό το παιχνίδι είναι «δους αντί οδόντος».
Η απάντηση υπήρξε μια βαρύτερη ρωσική επίθεση κατά του ουκρανικού ηλεκτρικού δικτύου. Πλήγματα στη Kherson, την Οδησσό και σε τμήματα του Donetsk έχει διακοπεί η ηλεκτροδότηση και θέρμανση για δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους, ωθώντας την Ουκρανία σε μεγαλύτερη εξάρτηση από έκτακτες εισαγωγές και τοπικές περικοπές φορτίου, καθώς η θερμοκρασίες μειώνονται.
Η Μόσχα επιδιώκει να δημιουργήσει ασφυκτικές συνθήκες για αμάχους και βιομηχανία χωρίς να ρισκάρει μια μεγάλη κλιμάκωση.
Στο πλαίσιο των γεωπολιτικών αναταράξεων, αναμένεται ο ενεργειακός πόλεμος να ενταθεί – ενώ η Ευρώπη θα πληρώσει το τίμημα που βρίσκεται στη λάθος πλευρά της ιστορίας.