Του Σταύρου Χριστακόπουλου
Η επιμήκυνση τελικά θα είναι, όπως άλλωστε αναμενόταν, το μόνο «αίτημα» του Σαμαρά προς την ηγεσία της ευρωζώνης, αλλά κι αυτό ακόμη δεν πρόκειται να υποβληθεί επίσημα στις – κατ’ ιδίαν – συναντήσεις του την επόμενη Παρασκευή και Σάββατο με Μέρκελ και Ολάντ. Προέχει μια ακόμη δήλωση πίστης του πρωθυπουργού της Ελλάδας στην εφαρμογή των μνημονιακών δεσμεύσεων των προκατόχων του και του ιδίου. Τι όμως θα ζητείται να επιμηκυνθεί με αυτό το αίτημα που… δεν θα υποβληθεί;
Στο ερώτημα τι θα αφορά το αίτημα περί επιμήκυνσης, όταν – και αν… – τελικά κατατεθεί μια πρώτη απάντηση δίνει ένα… άγνωστο ελληνικό έγγραφο, το οποίο επικαλέστηκαν οι Financial Times και το οποίο περιγράφει την ουσία του αιτήματος της κυβέρνησης Σαμαρά, περιλαμβάνει:
● Επιμήκυνση από το 2014 στο 2016 της προθεσμίας για τη δημοσιονομική προσαρμογή της Ελλάδας, ώστε η ζητούμενη μείωση του ελλείμματος από 2,5% του ΑΕΠ ετησίως να γίνει 1,5%. Επιχείρημα, η διόγκωση της προϋπολογισμένης ύφεσης.
● Να βρει η Ελλάδα μόνη της, χωρίς νέο δάνειο από την ευρωζώνη, την επιπλέον χρηματοδότηση 20 δισ. ευρώ που υπολογίζεται ότι θα χρειαστεί για να καλυφθεί το δανειακό κενό που θα προκύψει λόγω της επιμήκυνσης και της συνεπαγόμενης μικρότερης ετήσιας μείωσης του ελλείμματος.
● Πού θα βρει αυτά τα 20 δισ. ευρώ; Από το ισχύον δάνειο του ΔΝΤ, την έκδοση εντόκων γραμματίων (τη βαρύτερη μορφή δανεισμού δηλαδή), και από την… ελπίδα επιμήκυνσης του χρόνου έναρξης για την αποπληρωμή του πρώτου δανείου της τρόικας από το 2016 στο 2020.
Το πρώτο συμπέρασμα από το σχέδιο αυτό και τις ελάχιστες «λεπτομέρειες» της επιμήκυνσης δηλώνει ότι η κυβέρνηση επιχειρεί… να «βγει», τρόπον τινά, από το ευρωπαϊκό πολιτικό «κάδρο», αφού η παράταση θα της εξασφαλίσει μεν τυπικά πολιτικό χρόνο, αλλά η ευρωζώνη, απαλλαγμένη από τον «πονοκέφαλο» να καλύψει τα νέα δανειακά «κενά», επί της ουσίας θα βάλει την Ελλάδα στο πολιτικό της… ψυγείο.
Τους… ανακουφίζουμε
Τι θα σημαίνει, πολιτικά, το σενάριο αυτό, εφόσον η πρόταση της κυβέρνησης είναι έτσι ακριβώς και εφόσον, βεβαίως, γίνει αποδεκτή:
● Η Ελλάδα θα είναι υποχρεωμένη να βγάλει μόνη της άκρη σε όλες τις δανειακές περιπλοκές που θα της προκύψουν – παρεμπιπτόντως να σημειωθεί ότι το προηγούμενο διάστημα έχουν δημοσιευθεί πολλές εκτιμήσεις που λένε ότι το «χρηματοδοτικό κενό» της χώρας σε περίπτωση επιμήκυνσης δεν θα είναι 20 δισ. ευρώ, αλλά ακόμη και 40 ή 50 – χωρίς η ευρωζώνη να αισθάνεται την ελληνική πίεση.
● Ο Σαμαράς θα επιβεβαιώσει και εμπράκτως την περίφημη φράση του περί ελληνικής «ιδιοκτησίας» του προγράμματος προσαρμογής, με την οποία, μεταξύ άλλων, αναλαμβάνει και την ευθύνη για την υλοποίησή του, αλλά, πολύ περισσότερο, την ευθύνη για την αποτυχία του. Κοινώς η κυβέρνηση αναλαμβάνει μεγαλύτερα πολιτικά βάρη από αυτά που της αναλογούν, με την ευρωζώνη να απαλλάσσεται σε έναν βαθμό από τη σοβαρότατη ευθύνη για το οικονομικό κατάντημα της Ελλάδας.
● Η ευρωζώνη θα κερδίσει πολύτιμο χρόνο ώστε να ασχοληθεί επισταμένα με την Ιταλία και την Ισπανία χωρίς οι ευρωπαϊκές ηγεσίες να αντιμετωπίζουν την πίεση των κοινοβουλίων τους για το ελληνικό ζήτημα. Είναι άλλωστε γνωστό – και το έχουμε γράψει πολλές φορές – ότι η ευρωζώνη δεν είναι διατεθειμένη να προχωρήσει σε «διευκολύνσεις» προς την Ελλάδα όσο η τρίτη και η τέταρτη οικονομία της ευρωζώνης θα βρίσκονται στη δίνη της κρίσης του ευρώ.
● Κοινώς η ευρωηγεσία όχι μόνο θα απαλλαγεί για κρίσιμο χρονικό διάστημα από το ελληνικό «αγκάθι», αλλά θα έχει μετατοπίσει χωρίς πολιτικό ρίσκο την ευθύνη της αποτυχίας των ελληνικών μνημονίων στην… Ελλάδα!
● Παράλληλα όμως με την απαλλαγή της από τις όποιες νέες δανειακές εμπλοκές, η ευρωζώνη απομακρύνει (για… πόσο;) και το ενδεχόμενο να υποστεί απομείωση των δανειακών απαιτήσεών της από την Ελλάδα, ενώ θα μπορεί έτσι να ελπίζει ότι και οι αγορές θα βάλουν το ελληνικό κεφάλαιο στο δικό τους «ψυγείο» μειώνοντας κατά μία τις αιτίες πίεσης προς την ευρωηγεσία.
● Ωστόσο η τρόικα θα είναι πάντα παρούσα, άρα η Ευρώπη, με μειωμένη οικονομική εμπλοκή και πολιτική ευθύνη, χωρίς να έχει χάσει καμιά από τις αξιώσεις της, θα συνεχίσει να είναι παρούσα και να επιβάλλει όλες τις καταστροφικές συνταγές που και σήμερα εφαρμόζει.
● Το ΔΝΤ, ενώ από τη μια θα παραμένει ο κατ’ εξοχήν προτιμώμενος δανειστής, επιπλέον θα δει τον πολιτικό και «καθοδηγητικό» (και, πιθανώς, «χρηματοδοτικό») ρόλο του στην Ελλάδα να αυξάνεται.
Συνεπώς η χώρα μας, από την άποψη κυρίως του πολιτικού, αλλά ενδεχομένως και του οικονομικού, ελέγχου της, κάνει ένα βήμα απομάκρυνσης από την Ευρώπη και ένα άλλο προσέγγισης προς το – περισσότερο επηρεαζόμενο από τις ΗΠΑ – Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Το ρίσκο
Ο πρωθυπουργός, λοιπόν, θα συναντήσει την ερχόμενη Παρασκευή (24.8) την καγκελάριο της Γερμανίας στο Βερολίνο και την επομένη τον πρόεδρο της Γαλλίας στο Παρίσι. Νωρίτερα ωστόσο (23.8) οι δύο ξένοι ηγέτες θα έχουν συναντηθεί μεταξύ τους, επομένως, είναι προφανές πως θα έχουν χρόνο να αναζητήσουν – αν δεν συμφωνήσουν – μια κοινή στάση, την οποία θα τηρήσουν τις συναντήσεις τους με τον Σαμαρά.
Είναι, προφανώς, αδύνατον να προβλέψει κάποιος τι επακριβώς θα συζητηθεί στις διμερείς επαφές του πρωθυπουργού με τους δύο κορυφαίους της ευρωζώνης, όπως και το αν οι ηγεσίες Γερμανίας και Γαλλίας θα τηρήσουν κοινή (και ποια😉 στάση έναντι της Ελλάδας.
Άλλωστε τα σενάρια που εμφανίζονται στα διεθνή ΜΜΕ, αλλά και οι δηλώσεις Ευρωπαίων αξιωματούχων για την Ελλάδα τις τελευταίες μέρες, χαρακτηρίζονται από την αντιφατικότητα και τη σύγχυση που παγίως τα χαρακτηρίζει.
Έτσι μπορούμε να διαβάσουμε αλλού για αποδοχή του αιτήματος για επιμήκυνση (Financial Times), αλλού για επιμονή της Γερμανίας σε νέο κούρεμα χρέους κατά τα πρότυπα της ελεγχόμενης χρεοκοπίας της Αργεντινής (Reuters), αλλού παροτρύνσεις προς τη γερμανική καγκελαρία για μια πλήρη ελληνική χρεοκοπία (Der Spiegel).
Προφανώς θα διαβάσουμε και θα εξετάσουμε πολλά ακόμη σενάρια. Όλα όμως θα κατατείνουν σε κάποια μορφή αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους, με αυξημένες πιθανότητες για ελεγχόμενη ή άτακτη, μερική ή πλήρη χρεοκοπία.
Όμως, σε ό,τι αφορά το σενάριο των Financial Times περί ελληνικής πρότασης για επιμήκυνση, στο οποίο μάλιστα η βρετανική εφημερίδα επικαλείται ελληνικό κυβερνητικό έγγραφο, το πρώτο συμπέρασμα είναι ότι πρόκειται για μια… τζάμπα απαλλαγή της ευρωζώνης από μέρος της ελληνικής ευθύνης της. Και παράλληλα για ενίσχυση του ρόλου του ΔΝΤ.
Με άλλα λόγια δηλαδή μπορούμε να διακρίνουμε ένα βήμα προς την εκπλήρωση, έστω μερικώς, της στρατηγικής επιδίωξης των δύο μερών της τρόικας, την οποία έχουμε επισημάνει εδώ και πάρα πολλούς μήνες. Η αποκάλυψη περισσότερων λεπτομερειών, αλλά και η κατάληξη αυτής της ιστορίας, θα μας διαφωτίσουν περισσότερο το επόμενο διάστημα.
Κατ’ αρχήν πάντως η ελληνική κυβέρνηση φαίνεται να οδεύει προς μια στρατηγική επιλογή τεράστιου ρίσκου…
* Το κείμενο αυτό κοσμείται από τον διάσημο πίνακα του Πάμπλο Πικάσο «Οιδεσποινίδες της Αβινιόν» του 1907, εμπνευσμένο από τις γυναίκες των οίκων ανοχής της οδού Αβινιόν στη Βαρκελώνη