Ο Ακταίων ήταν γιός του Αρισταίου και της Αυτονόης. Ο Αρισταίος ήταν γιός του Απόλλωνα και της Κυρήνης, είχε διδαχθεί τις τέχνες της θεραπείας και προφητείας από της Μούσες και ήταν αυτός που ανακάλυψε το μέλι. Η μητέρα του ήταν κόρη του Κάδμου.
Ο Ακταίων είναι ο κυνηγός που κατασπαράχθηκε από τα σκυλιά του, αφού προηγουμένως μεταμορφώθηκε σε ελάφι από την Αρτέμιδα την
οποία είχε δεί γυμνή.
Ατυχία
Αυτός ο τρόπος θανάτου, είναι που έκανε τον Ακταίονα διάσημο, καθότι ο βίος του δεν παρουσιάζει κάτι το ενδιαφέρον, εκτός του ότι είχε εκπαιδευθεί στο κυνήγι από τον Κένταυρο Χείρωνα. Εξάλλου όπως αναφέρεται δεν διέπραξε κάποιο έγκλημα που να δικαιολογεί την θανάτωσή του……………..υπήρξε απλώς άτυχος. Διότι μη γνωρίζοντας για το μυστικό σπήλαιο της Αρτέμιδος στον κάμπο των Γαργαφίων (περιοχή του Κιθαιρώνα) έφθασε σε αυτό περιπλανώμενος με τα σκυλιά του μετά από μια μέρα κυνηγιού και μπήκε την στιγμή που η θεά του κυνηγιού και των δασών ετοιμαζόταν να κάνει μπάνιο στα νερά της Παρθενίας πηγής μαζί με τις νύμφες που την συνόδευαν.
Το συμβάν
Όταν ο Ακταίων μπήκε στο σπήλαιο έγινε αντιληπτός από τις νύμφες, οι οποίες τρομοκρατημένες άρχισαν να φωνάζουν και έσπευσαν να σχηματίσουν «ανθρώπινο τείχος» με τα σώματά τους γύρω από την Αρτέμιδα προσπαθώντας να κρύψουν την γύμνια της θεάς. Τότε αυτή προβάλλοντας το κεφάλι και τους ώμους της ανάμεσά τους, πέταξε με τα χέρια της νερό στο πρόσωπο του Ακταίωνα λέγοντας:
«Τώρα είσαι ελεύθερος να πεις ότι με είδες γυμνή………….εφόσον βέβαια είσαι σε θέση να μιλήσεις» (Άρτεμις προς Ακταίονα – Οβίδιος Μεταμορφώσεις στίχος 3.192).
Μόλις η θεά τελείωσε την φράση της, ο Ακταίων άρχισε να μεταμορφώνεται σε ελάφι, όπως τον Σιπροίτη από την Κρήτη τον οποίο μεταμόρφωσε σε γυναίκα για τον ίδιο λόγο. Όταν η μεταμόρφωση ολοκληρώθηκε, η θεά εμφύσησε φόβο στον Ακταίονα και αυτός έφυγε πανικόβλητος, με αποτέλεσμα τα πενήντα σκυλιά του να αρχίσουν να τον καταδιώκουν στο όρος Κιθαιρώνα και τελικά να τον κατασπαράξουν. Αυτή ήταν η ατυχία του Ακταίωνα, διότι μη γνωρίζοντας τι είχε πράξει, τιμωρήθηκε με την ποινή να μετατραπεί σε θήραμα από θηρευτής. Εξαιτίας αυτού του περιστατικού η Άρτεμις χαρακτηρίσθηκε από ορισμένους σκληρόκαρδη, ενώ άλλοι χαρακτηρίζουν την αντίδρασή της ως δικαιολογημένο αντίτιμο της αγνότητάς της.
Η αλαζονεία
Έχει επίσης αναφερθεί η εκδοχή ο Ακταίων παρουσίασε τον εαυτό του ως ανώτερο κυνηγό από την Αρτέμιδα, με αποτέλεσμα η έπαρσή του να τιμωρηθεί με τον παραπάνω τρόπο. Άλλοι λένε ότι ο Ακταίων ήρθε στη σπηλιά και προσπάθησε να αποπλανήσει την θεά, η οποία στο θυμό της, τον μεταμόρφωσε σε ελάφι. Άλλοι πάλι ισχυρίζονται ότι ο Ακταίων, μετέβη στην σπηλιά προκειμένου να αφιερώσει τα θηράματά του στην θεά και ταυτόχρονα να της κάνει πρόταση γάμου. Τέλος ορισμένοι ισχυρίζονται ότι το συμβάν ήταν προσχεδιασμένο από τον Δία, επειδή ο Ακταίων αγαπούσε την Σεμέλη, μητέρα του Διονύσου, οπότε η Άρτεμις τον μεταμόρφωσε σε ελάφι ώστε να σκοτωθεί από τα σκυλιά του και να μην παντρευτεί την Σεμέλη.
Ο θρήνος
Αφού σκοτώθηκε ο Ακταίων, τα σκυλιά του άρχισαν να αναζητούν τον αφέντη τους και στο τέλος μη δυνάμενα να τον βρουν κατέληξαν να ουρλιάζουν από θλίψη. Όταν κάποια στιγμή έφθασαν στην σπηλιά του Χείρωνα, αυτός προκειμένου να απαλύνει την θλίψη τους, έφτιαξε ένα ομοίωμα του. Ο θάνατος προξένησε πόνο στους γονείς του με αποτέλεσμα ο πατέρας του Αρισταίος να μεταναστεύσει στην Σαρδηνία και η μητέρα του Αυτονόη έφυγε από την Θήβα για να ζήσει στα Μέγαρα, μη αντέχοντας τον θάνατο του γιου της.
Παραπομπές
Στην αρχαία Ελληνική ιστορία παρόμοια συμβάντα είναι τα παρακάτω:
Στην Δήλο ο πρίγκηπας Θάσιος, γιός του βασιλέα Άνιου, είχε σκοτωθεί από τα σκυλιά του. Αυτός είναι και ο λόγος που δεν υπάρχουν σκύλοι στο νησί της Δήλου. (Γάιος Ιούλιος Υγίνος «Ιστορίες» 247)
Όπως αναφέρει ο Αντωνίνος Λιμπεράλις στο έργο του “Μεταμορφώσεων Συναγωγή” η Άρτεμις μεταμόρφωσε σε γυναίκα τον Σιπριότη από την Κρήτη όταν αυτός έτυχε να την δει γυμνή.
Ο τραγικός ποιητής Ευριπίδης βρήκε οικτρό θάνατο όταν τον κατασπάραξαν σκύλοι, ενώ βρισκόταν στην Μακεδονία (Πέλλα) προσκεκλημένος του βασιλέα Αρχέλαου.