Μάχη της Δουνκέρκης: Σταθμός στην πορεία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου

Η Μάχη της Δουνκέρκης ήταν στρατιωτική σύγκρουση ανάμεσα στις δυνάμεις της Ναζιστικής Γερμανίας και των στρατευμάτων της Γαλλίας, του Ηνωμένου Βασιλείου και του Βελγίου, στο πλαίσιο του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Έλαβε χώρα στα τέλη Μαΐου με αρχές Ιουνίου του 1940 στη Δουνκέρκη, το βορειότερο λιμάνι της Γαλλίας, στο Στενό της Μάγχης.

Αποτελεί σταθμό στην πορεία του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, όταν τα συμμαχικά στρατεύματα, έχοντας νικηθεί και περικυκλωθεί από τις γερμανικές δυνάμεις, κατάφεραν να διαφύγουν από θαλάσσης, μετά από μικρή παύση των εχθροπραξιών.
Σύμφωνα με τον Βρετανό Θεωρητικό της Στρατηγικής Λίντελ Χάρτ, η προέλευση της διαταγής ακινητοποίησης του Χίτλερ για την προέλαση των αρμάτων είναι ένας από τους μεγαλύτερους γρίφους της σύγχρονης ιστορίας.
Πριν τη μάχη
Στις 10 Μαΐου 1940 ο Χίτλερ έδωσε εντολή για την επίθεση στην Ολλανδία, το Βέλγιο και την Γαλλία, αγνοώντας τις συμβουλές των αξιωματικών του. Ο αρχιστράτηγος Φέντορ φον Μποκ με την ομάδα στρατιών Β προχώρησε και κατέλαβε τα Βελγικά εδάφη, γεγονός απρόοπτο για τους συμμάχους. Περνώντας μέσα από τις Αρδέννες τα γερμανικά άρματα του 19ου σώματος υπό τον στρατηγό Χάιντς Γκουντέριαν στις 17 Μαΐου έφτασαν στα πρώην πεδία της μάχης του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου στον ποταμό Σομ. Ταυτόχρονα, η ομάδα στρατιών Β συνέχισε την πορεία της από τον Βορρά διαπερνώντας το Βέλγιο.
Ο Χίτλερ και οι στρατηγοί του δεν περίμεναν ότι τα γερμανικά στρατεύματα θα είχαν τόσο γρήγορη επιτυχία, με απρόβλεπτο αποτέλεσμα. Αντί οι δυνάμεις του Χίτλερ να συναντηθούν στην Γραμμή Μαζινό ή στο Παρίσι, ο Γκουντέριαν συνέχισε προς τα Δυτικά παίρνοντας πορεία για την ακτή του Ατλαντικού. Ο Βρετανικός στρατός υπό τον Λόρδο Γκορτ κινδύνεψε να χάσει την επαφή με τον γαλλικό στρατό. Στις 19 Μαΐου το Βρετανικό Βασιλικό Ναυτικό ξεκίνησε, κατόπιν εντολής του επιτελείου του Τσώρτσιλ με τις προετοιμασίες για τη διάσωση των στρατευμάτων (επιχείρηση «Ντιναμό»).
Στο μεταξύ όμως, η κατάσταση είχε γίνει σοβαρή για τους συμμάχους. Αυτό που οι Γερμανοί ξεκίνησαν κατά λάθος, ή ως κίνηση αντιπερισπασμού, αποδείχτηκε να είναι σε όφελος του γερμανικού στρατού, αφού οι Γάλλοι βρίσκονταν πολύ νοτιότερα και προετοιμάζονταν για να υπερασπιστούν το Παρίσι, αφήνοντας έτσι τα βρετανικά στρατεύματα ακάλυπτα. Ταυτόχρονα δύο εκατομμύρια πρόσφυγες του Βελγίου και οκτώ εκατομμύρια πρόσφυγες της Γαλλίας είχαν τεθεί καθ οδόν και εμπόδιζαν τις κινήσεις του βρετανικού στρατού.
Η πορεία της μάχης
– Η πορεία των αρμάτων
Στις 20 Μαΐου, η 2η μεραρχία του 19ου σώματος τεθωρακισμένων έφτασε στην ακτή του Ατλαντικού στην Αμπβίλ (Abbeville) της Μάγχης. Οι σύμμαχοι βρέθηκαν αποκλεισμένοι στην Δουνκέρκη, έχοντας την ομάδα Α στο Νότο και την ομάδα Β στο Βορρά. Αποφάσισαν να μετατοπισθούν στον Βορρά για να συσπειρωθούν καταλαμβάνοντας τα λιμάνια του Ατλαντικού. 400.000 στρατιώτες του Βρετανικού, Γαλλικού και Βελγικού στρατού βρέθηκαν εγκλωβισμένοι.
Στις 21 Μαΐου οι σύμμαχοι ξεκίνησαν αντεπίθεση υπό την διεύθυνση του Λόρδου Γκορτ. Η αντεπίθεση έγινε προς την πλευρά της πόλης Αράς (Arras) με σκοπό να αποφύγουν την κατάληψη της Δουνκέρκης και του Καλαί, που ήταν σημαντικοί λιμένες στην περιοχή της Μάγχης και έπρεπε να προστατευθούν για την διαφυγή των εγκλωβισμένων δυνάμεων. Τα βρετανικά άρματα τύπου Ματίλντα εγκαταλείφθηκαν επί τόπου. Το δίλημμα του Γκορτ ήταν ή να πολεμήσει στο πλάι των Γάλλων αφήνοντας τους Βρετανούς ανυπεράσπιστους, ή να βοηθήσει τους Βρετανούς να διαφύγουν. Αποφάσισε να σώσει τους Βρετανούς και πρότεινε την εκκένωσή τους.
– Η διαταγή ανάπαυσης
Στις 22 Μαΐου τα τανκς του Γκουντέριαν ξεκίνησαν επίθεση κατευθυνόμενα προς το Καλαί. Στις 24 του μηνός ήταν μόνο 18 χιλιόμετρα έξω από την Δουνκέρκη, όταν αναπάντεχα ο Γκερντ φον Ρούντστεντ, αρχικά από μόνος του και ύστερα με τη συναίνεση του Χίτλερ έδωσε εντολή να σταματήσουν τα άρματα, παραχωρώντας στα πληρώματά τους μια ημέρα ανάπαυσης. Όταν η διαταγή παύσης της προέλασης έφτασε στον διοικητή Κλάϊστ του φάνηκε παράλογη και αποφάσισε να συνεχίσει, το ίδιο έκανε και ο Γκουντέριαν αποκόπτοντας την συμμαχική αποχώριση. Η διαταγή όμως έφτασε ξανά εκ νέου, αποφασίζοντας να σταματήσουν γλυτώνοντας το στρατοδικείο. Η διαταγή έναρξης της προέλασης ήρθε ξανά μετά από 3 ημέρες αφού όμως είχε προηγηθεί η ανασυγκρότηση των συμμάχων.
Έτσι ο Λόρδος Γκορτ και το Α’ Γαλλικό σώμα εκμεταλλεύτηκαν την ευκαιρία και, ευνοούμενοι από την κακοκαιρία που δυσχέρανε τις πτήσεις των αεροπλάνων της Λούφτβαφφε, κατάφερε από τις 24 ως τις 27 Μαΐου να οχυρώσει τα περίχωρα της Δουνκέρκης. Η 10η μεραρχία του 19ου σώματος τεθωρακισμένων του Γκουντέριαν κατέλαβε στις 25 Μαΐου την Βουλώνη. Δύο βρετανικές μεραρχίες, που βρίσκονταν εκεί, κατόρθωσαν να ξεφύγουν εγκαίρως μέσω της θαλάσσης. Τα Γερμανικά Στούκας Junkers Ju 87 βύθισαν το Γαλλικό αντιτορπιλικό Chacal. Οι βρετανικές δυνάμεις που βρίσκονταν στο Καλάι παρέμειναν οχυρωμένοι, με εντολή να υπερασπιστούν το λιμάνι όσο το δυνατόν περισσότερο. Τα χαράματα της 26ης Μαΐου Στούκας και πυροβολικό ξεκίνησαν την επίθεση. Το μεσημέρι επιτέθηκαν τα τανκς της 10ης μεραρχίας. Στις πέντε παρά τέταρτο του απογεύματος της ίδιας μέρας παραδόθηκαν συμμαχικές δυνάμεις 20.000, μεταξύ αυτών 5000 Βρετανοί.
– 27 και 28 Μαΐου
Ακολούθησε σκληρή μάχη στα οχυρά της Δουνκέρκης. Στα δυτικά, οι Γαλλικές μονάδες οπισθοχώρησαν πίσω από τον ποταμό Άα. Τα τανκς του 19ου σώματος διατρυπούσαν την πρώτη γραμμή και άνοιγαν δρόμο για το γερμανικό πεζικό, που ακολουθούσε. Στο νοτιοδυτικό μέτωπο, η δεύτερη μεραρχία του Βρετανικού Εκστρατευτικού Σώματος (British Expeditionary Force, BEF) υπερασπίστηκε την διώρυγα του Bassée μέχρι την 28η Μαΐου από τα πυρά της έβδομης μεραρχίας του Ρόμελ. Αν και δεν είχαν καθόλου αντιαρματικά πυρομαχικά, κατέστρεψαν 22 άρματα, πριν οπισθοχωρήσουν στον ποταμό Leie. Στο ανατολικό μέτωπο και μέχρι την 28η Μαΐου, η ομάδα Β του γερμανικού πεζικού βρήκε αντίσταση στη διώρυγα Υπρ- Κομέν από τους Συμμάχους, ανακαταλαμβάνοντας το έδαφος που είχαν καταλάβει οι Γερμανοί μια μέρα πριν. Οι απώλειες ήταν μεγάλες και για τις δύο πλευρές. Στις 28 Μαΐου οι Βέλγοι, που είχαν οχυρωθεί στην Δουνκέρκη, παραδόθηκαν με απόφαση του Βασιλιά Λεοπόλδου, ανοίγοντας ένα κενό στην ανατολική πλευρά του μετώπου και αφήνοντάς την ανυπεράσπιστη απέναντι στην ομάδα Β των Γερμανών. Το ίδιο απόγευμα, ο Λόρδος Γκορτ ενημέρωσε τον Στρατηγό Μπλανσάρ (Blanchard) ότι ο Βρετανός Υπουργός Άμυνας, Σερ Άντονι Ήντεν (Sir Anthony Eden) διέταξε την εκκένωση των Βρετανικών δυνάμεων από τη Δουνκέρκη.
– 29 και 30 Μαΐου
Οι Βρετανοί και οι Γάλλοι κράτησαν για δυο μέρες μια διώρυγα από την Δουνκέρκη ως το Nieuport αναμένοντας τα τανκς των Γερμανών να φτάσουν στο λιμάνι που είχε ήδη ολοσχερώς καταστραφεί από τους βομβαρδισμούς της Λούφτβαφε. Οι Γερμανοί απέφυγαν όμως το πεδίο της μάχης και κινήθηκαν προς τον Νότο. Ο Τσώρτσιλ διέταξε τον Λόρδο Γκορτ να επιστρέψει άμεσα στην Αγγλία για να μην πιαστεί αιχμάλωτος από τους Γερμανούς. Αναπληρωτής του έμεινε στο πεδίο της μάχης ο Υποστράτηγος Χάρολντ Αλεξάντερ (Harold Alexander), που, μαζί με τον Γάλλο Ναύαρχο Ζαν Αμπριάλ (Jean Abrial) (τον αποκαλούμενο και “Ναύαρχο αμπρί” από τους Βρετανούς) υπερασπίστηκαν τη Δουνκέρκη μέχρι το τέλος. Εν τω μεταξύ, τα άρματα της γερμανικής ομάδας Α είχαν φθάσει στο Νότο και εκεί ενώθηκαν με το πεζικό της ομάδας Β.
– 31 Μαΐου ως 3 Ιουνίου
Στις 31 Μαΐου έπεσαν τελικά τα οχυρά γύρω από την Δουνκέρκη. Τα γερμανικά άρματα που δεν πήραν μέρος στην μάχη είχαν ήδη πάρει πορεία για το Παρίσι. Το βαρύ γερμανικό πυροβολικό χτυπούσε το λιμάνι από τα δυτικά στη Γκραβελίν (Graveline) και από τα ανατολικά στο Νιουπόρ (Nieuport). Οι Βρετανοί και οι Γάλλοι είχαν συγκεντρωθεί σε ένα τμήμα μήκους πέντε χιλιομέτρων μεταξύ Δουνκέρκης και Λα Παν (La Panne). Ενώ οι Βρετανοί επιβιβάζονταν στα πλοία της επιχείρησης Ντυναμό, οι Γάλλοι παρέμεναν να υπερασπίζονται την πατρίδα τους. Οι περισσότεροι συνελήφθησαν αιχμάλωτοι από τους Γερμανούς. Η εκκένωση των Βρετανών συνεχίστηκε ως τα χαράματα της 4ης Ιουνίου, όταν οι Βρετανοί, ανατινάσσοντας παλαιά σκάφη, έκλεισαν το στόμιο του λιμανιού, και ακολούθησε η πτώση της Δουνκέρκης.

Αποτελέσματα της μάχης
Συνολικά έγινε κατορθωτό να διαφύγουν 338.226 στρατιώτες και διασώθηκαν φθάνοντας στην Αγγλία μέσω θαλάσσης. Οι Γάλλοι που απέμειναν ένιωσαν εγκαταλελειμμένοι, τόσο από τους Βρετανούς που αποχώρησαν, όσο και από τους Βέλγους που παραδόθηκαν. Ο άμαχος πληθυσμός και οι στρατιωτικοί της Γαλλίας απογοητεύτηκαν, και δύο εβδομάδες αργότερα, στις 17 Ιουνίου 1940, η μάχη της Γαλλίας είχε τελειώσει.
Στην Βρετανία λήφθηκαν αυστηρά αμυντικά μέτρα (γνωστά υπό την ονομασία Defence Regulation 18B). Οι λιγοστές για τους Βρετανούς απώλειες σε ανθρώπινο δυναμικό έδωσαν την εντύπωση «νίκης» των Βρετανών, και η μάχη γιορτάστηκε ως το «Θαύμα της Δουνκέρκης».
Ο Χίτλερ στη μάχη της Δουνκέρκης έκανε το πρώτο από τα μεγάλα στρατηγικά σφάλματα, που, τελικά, οδήγησαν στην απώλεια του Πολέμου από την πλευρά του Άξονα. Επηρεάστηκε σοβαρά από την παρέμβαση του Χέρμαν Γκέρινγκ, που του ζήτησε “να αφεθεί η Δουνκέρκη στην αεροπορία του” και ανέκοψε, με τη συμβολή και του Ρούντστετ, την πορεία του Γκουντέριαν προς την πόλη. Αν ο Γκουντέριαν δεν είχε ανακοπεί τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, η μάχη της Δουνκέρκης θα είχε τραγικές συνέπειες για τους Βρετανούς (και τους μετέπειτα “Ελεύθερους Γάλλους” του Σαρλ ντε Γκωλ). Ο Γκέρινγκ, λόγω της ενεργού συμμετοχής της RAF στη μάχη, δεν κατάφερε “να εκμηδενίσει την Στρατιά”, όπως είχε υποσχεθεί στον Φύρερ του.
Τα κίνητρα του Χίτλερ μέσα από τις μαρτυρίες των Στρατηγών του
Σύμφωνα με τον Στρατηγό Βάλτερ Βάρλιμοντ, οι δυο βασικοί λόγοι της διαταγής στάσης, ήταν ότι
– το έδαφος της Φλάνδρας ήταν βαλτώδες, και φοβήθηκαν μήπως τα άρματα κολλήσουν στην λάσπη και υποστούν απώλειες. Ο Χίτλερ ήθελε να αποφύγει τις απώλειες ώστε να χρησιμοποιήσει τις δυνάμεις του για την εισβολή στην Γαλλία.
– Ο Γκέρινγκ είχε διαβεβαιώσει τον Χίτλερ ότι οι αεροπορικές δυνάμεις του θα αποτελείωναν τον βρετανικό στρατό ολοκληρώνοντας την περικύκλωση από αέρος.
Σύμφωνα με τον Χάλντερ, ο οποίος ήταν υποψιασμένος ότι το κίνητρο ήταν πολιτικό και σχολίασε ότι η πολιτική ηγεσία είχε την έμμονη ιδέα ότι η μάχη έπρεπε να δοθεί στην βόρεια Γαλλία και όχι στο Φλαμανδικό έδαφος. Την ίδια υποψία είχε και ο Στρατηγός Μπλούμεντριντ ο οποίος θεωρούσε ότι η απόφαση αποτελούσε ένα μελλοντικό πολιτικό σχέδιο που θα διευκόλυνε την σύναψη ειρήνης με την Βρετανία.
Ο Στρατάρχης Ρούντστεντ εξέφρασε την ικανοποίηση για την διαταγή της στάσης, αφού ήταν υπέρμαχος μια σύναψης συμφωνίας με την Γαλλία και την Βρετανία.
wikipedia