Τετραμερής στρατιωτική συνεργασία στην Ανατολική Μεσόγειο

Γαλλία, Ιταλία, Ελλάδα και Κύπρος βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο συζητήσεων για αμυντικό συνασπισμό με στόχο τη σταθερότητα και ειρήνη, ενώ η Τουρκία κλιμακώνει την ένταση

Τετραμερής συνεργασία με τη μορφή συμμαχίας βρίσκεται στα σκαριά με τη συμμετοχή της Γαλλίας, της Ελλάδας, της Ιταλίας και της Κύπρου, που θα καλύπτει τον χώρο της Ανατολικής Μεσογείου. Η προσπάθεια βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο, αφού έχουν δοθεί χάρτες κάλυψης περιοχών. Συζήτηση γίνεται επί των κανόνων εμπλοκής στη βάση του ότι η συνεργασία έχει αμυντικό χαρακτήρα και στόχο τη σταθερότητα και την ειρήνη.
Η διαδικασία αυτή θα προσφέρει τη δυνατότητα διευκολύνσεων στα κυπριακά λιμάνια, ασκήσεων και είναι βεβαίως συναφής με την ασφαλή εκμετάλλευση του φυσικού αερίου τόσο στην ΑΟΖ της Κύπρου όσο και στην περιοχή της Κρήτης, όπου εμπλέκεται και στις δυο περιπτώσεις η γαλλική TOTAL.
Αμυντικός χαρακτήρας και σύστημα ευρωπαϊκής ασφάλειας
Η τετραμερής συνεργασία δεν έχει επιθετικό χαρακτήρα και έχει τη σύμφωνο γνώμη του Ισραήλ και, κατ’ ελάχιστον, την ανοχή των ΗΠΑ, εφόσον οι τρεις από τις τέσσερεις χώρες ανήκουν στο ΝΑΤΟ και οι Αμερικανοί επιδιώκουν εμβάθυνση των σχέσεων με τη Λευκωσία επί τη βάσει του νομοσχεδίου Ρούπι-Μενέντες. Ταυτοχρόνως, και οι τέσσερεις χώρες ανήκουν στην ΕΕ και, ως εκ τούτου, η διαδικασία μπορεί να εμφανιστεί ως συνδεδεμένη με τα συμφέροντα των εταίρων μας στην περιοχή και της κάλυψης του όποιου κενού ασφαλείας το όποιο υπάρχει.
Πρόκειται, δηλαδή, για ομάδα κρατών της ΕΕ, που καλύπτει τμήμα της ασφάλειας, το οποίο θα έπρεπε να έχει υπό την ευθύνη της η ΕΕ, αλλά δεν μπορεί να το πράξει, αφού δεν διαθέτει δικές της ένοπλες δυνάμεις.
Η Γαλλία και το μακρύ χέρι του Ισραήλ
Η Γαλλία είναι ένθερμη υποστηρίκτρια ενός τέτοιου συνασπισμού κρατών, διότι αφενός θέλει να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στην Ανατολική Μεσόγειο λόγω και των συμφερόντων που έχει στον τομέα των υδρογονανθράκων, αφετέρου τα έχει ήδη τσουγκρίσει με την Τουρκία, την οποία επιθυμεί να χαλιναγωγήσει ως προς τον δεσποτικό ρόλο που θέλει να διαδραματίσει στην Ανατολική Μεσόγειο.
Διπλωματικές πηγές αναφέρουν ότι:
1) Η Γαλλία αντιλαμβάνεται και τα βραχυπρόθεσμα και τα μεσοπρόθεσμα και τα μακροπρόθεσμα προβλήματα που θα δημιουργηθούν από την επικυριαρχία της Τουρκία στην περιοχή της Κύπρου, του Αιγαίου, της Κρήτης και της Λιβύης. Και αφορούν τόσο το φυσικό αέριο όσο και τις θαλάσσιες οδούς.
2) Το Ισραήλ βλέπει θετικά την ολοκλήρωση μιας τέτοιας προσπάθειας, διότι αποδυναμώνει την τουρκική επιρροή και διευκολύνει την επιλογή του EastMed, ο οποίος αποτελεί για το Ισραήλ ένα μακρύ στρατηγικό χέρι, που μέσω της ενέργειας μπορεί να φτάσει ως τις Βρυξέλλες. Άλλωστε, οι σχέσεις των δυο χωρών ήταν ανέκαθεν αγαστές.
Η Ιταλία, ο Σαλβίνι και το μεταναστευτικό
Ενώ η Γαλλία έχει τραβήξει ήδη το σπαθί από το θηκάρι σε ό,τι αφορά τη σχέση της με την Τουρκία, η Ιταλία είναι η χώρα, που εμφανίζεται περισσότερο επιφυλακτική στην όλη προσπάθεια των τεσσάρων παρότι δεν έχει ισχυριστεί ποτέ πως είναι εκτός. Συναφείς διπλωματικές πληροφορίες αναφέρουν ότι οι Ιταλοί θέλουν να είναι προσεκτικοί με την Άγκυρα. Προβάλλουν, δε, τον εξής ισχυρισμό: Χρειάζονται την Τουρκία στο μεταναστευτικό και δη την περίπτωση της Λιβύης για να εργαστούν μαζί προκειμένου να αποτραπούν νέα κύματα μεταναστών, μια εξέλιξη, που θα ενισχύσει ακόμη περισσότερο τον Σαλβίνι και θα απειληθεί η υφιστάμενη κυβέρνηση.
Σε μια κίνηση τακτικής, αλλά και ουσίας, η Ιταλική Γερουσία ενέκρινε νέο κονδύλι προκειμένου να εκπαιδευτεί η λιβυκή ακτοφυλακή για να αποτραπούν τα όποια ρεύματα μεταναστών. Η Ρώμη ήταν προβληματισμένη ως προς τον χρόνο ανακοίνωσης μιας τέτοιας συνεργασίας των τεσσάρων. Είναι πρόδηλον ότι κινείται πάνω σε τεντωμένο σχοινί ως προς τις σχέσεις με την Ελλάδα και την Κύπρο από την μια, και την Τουρκία από την άλλη. Και αυτό συμβαίνει διότι στη Λιβύη τα συμφέροντά της συγκλίνουν με εκείνα της Τουρκίας, ενώ στην Ανατολική Μεσόγειο με αυτά της Γαλλίας, της Κύπρου και της Ελλάδας.
Πώς η Άγκυρα επιχειρεί να απο-αναγνωρίσει την ΚΔ μέσω Ελλάδας
Η Γαλλία είναι πιο ξεκάθαρη πλέον και πιο πιεστική ως προς την ολοκλήρωση και ανακοίνωση της συνεργασίας. Και αυτό επηρεάζει και τη στάση της στην ΕΕ, όπου αύριο Δευτέρα θα συζητηθεί σε επίπεδο Υπουργών Εξωτερικών το θέμα της Τουρκίας και των σχέσεών της με τις Βρυξέλλες. Συναφής επί των ανωτέρω είναι και η θέση του επικεφαλής του ΕΛΚ στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Μάνφρετ Βέμπερ, ο οποίος κατά τη διάρκεια της συζήτησης, η οποία πραγματοποιήθηκε την περασμένη Τετάρτη στην Ολομέλεια, υποστήριξε την ανάπτυξη ναυτικών δυνάμεων από κράτη μέλη της ΕΕ στην Ανατολική Μεσόγειο, για να αποτραπεί η όποια κρίση, την οποία απειλεί η Τουρκία στην περιοχή της Κρήτης, του Αιγαίου και της Κύπρου.
Σήμερα, το θέμα της συζήτησης των ΥΠΕΞ είναι κατά πόσον θα δοθεί εντολή και ποια στον κ. Μπορέλ, ως Ύπατο Εκπρόσωπο της Κοινής Άμυνας και Εξωτερικής Πολιτικής, για να διαπραγματευτεί με την Άγκυρα.
Το ερώτημα είναι σε ποια βάση και τι να διαπραγματευτεί με την Τουρκία, όταν η Άγκυρα είναι ξεκάθαρη στις θέσεις της ότι:
1) Δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία και συνεπώς θα πρέπει οι Ελληνοκύπριοι να συνομιλήσουν με τους Τουρκοκύπριους ή να μιλήσουν εκ μέρους της κάθε πλευράς οι εγγυήτριες δυνάμεις, δηλαδή η Ελλάδα και η Τουρκία. Με άλλα λόγια, η Άγκυρα θέλει να χρησιμοποιήσει την ΕΕ και την Ελλάδα για να απο-αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία.
2) Τα ελληνικά νησιά όχι μόνο δεν έχουν υφαλοκρηπίδα, αλλά θα πρέπει να αποστρατιωτικοποιηθούν, παρότι η ίδια η Τουρκία διαθέτει, από το 1974, 40 χιλιάδες στρατού κατοχής σε έδαφος της ΕΕ και της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Η ενόχληση της Λευκωσίας, η διαπραγμάτευση κυριαρχίας και ο Μπορέλ
Η Λευκωσία είναι «ελαφρώς ενοχλημένη» από τη στάση του κ. Μπορέλ στην Άγκυρα, ο οποίος, όπως δήλωσε ο ΥπΕξ, Ν. Χριστοδουλίδης, θα μπορούσε να τοποθετηθεί διαφορετικά στα όσα προσβλητικά είπε ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου για κράτος μέλος της ΕΕ, όπως είναι η Κυπριακή Δημοκρατία. Η Κυβέρνηση δεν είναι βέβαιο αν θα δώσει το πράσινο φως στο πρόσωπο του κ. Μπορέλ σχετικά με την όποια διαπραγμάτευση επιθυμεί να αναλάβει, εφόσον η Τουρκία δεν δείχνει πρόθεση συνεργασίας και εφόσον δεν θα υπάρχει σαφής εντολή και κοινό πλαίσιο δράσης.
Από την άλλη, ήταν η Λευκωσία αυτή που είχε θέσει ψηλά τον πήχη της πρωτοβουλίας Μπορέλ, ο οποίος, όπως διεφάνη από τις δηλώσεις του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, επιλέγει την οδό της διαπραγμάτευσης και του εξευμενισμού, αφού, όπως είπε, δεν θα ακούσει τις φωνές για σταυροφορία σε βάρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αλλά ούτε και εκείνες περί κυρώσεων. Είναι πρόδηλο ότι θέλει να κερδίσει την εμπιστοσύνη της Άγκυρας, εάν θα διαπραγματευτεί μαζί της. Το ερώτημα είναι τι θα διαπραγματευτεί και σε ποια επίπεδα. Και αν ο εξευμενισμός θα ημερέψει το θηρίο.
Ερώτημα: Τι θα διαπραγματευτεί ο κ. Μπορέλ; Θα διαπραγματευτεί την επανέναρξη της ενταξιακής διαδικασίας ή τον τερματισμό της και την αντικατάστασή της από την εμβάθυνση της τελωνειακής ένωσης και άλλων ωφελημάτων, που δεν θα προκαλούν κόστος στην Τουρκία αλλά περισσότερα ενδεχομένως οφέλη από εκείνα που δεν έχει από μια παγωμένη ενταξιακή διαδικασία;
Ερωτήματα λοιπόν συναφή: Θα διαπραγματευτεί την εκτόνωση της έντασης, που προκαλεί η Τουρκία στην Κρήτη και στο Αιγαίο; Θα φέρει τις δυο χώρες σε διάλογο και με ποια βάση συνομιλιών; Θα μπει η Αθήνα στη διαδικασία να παζαρέψει τα κυριαρχικά της δικαιώματα μετά απ’ όλες αυτές τις αποτρεπτικές απειλές και μιαν Άγκυρα πλήρως αδιάλλακτη; Εφόσον η Άγκυρα δεν έχει πρόθεση υποχωρήσεων και το λέει, τότε η Ελλάδα είτε θα υποχωρήσει είτε θα έχουμε αποτυχία και τότε η κατάσταση θα είναι η ίδια, αν όχι χειρότερη από την υφιστάμενη.
Υπάρχει όμως και κάτι άλλο: Εφόσον ο κ. Μπορέλ τονίζει ότι η Τουρκία τελεί εν αδίκω και ότι η ΕΕ υποστηρίζει τα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών μελών της, το μόνο που έχει να συζητήσει είναι κατά πόσον η Άγκυρα θα τερματίσει την ένταση ή όχι, για να ξέρουν και η Ελλάδα και η Κύπρος, καθώς και η ΕΕ αν και πώς θα αντιδράσουν. Ως προς το θέμα της Κύπρου, τι να συζητήσει ο κ. Μπορέλ με την Άγκυρα, όταν ετέθη, ήδη, επί τάπητος πρόταση από τον ίδιο και τη Λευκωσία για συνομιλίες μεταξύ Κυπριακής Δημοκρατίας και Τουρκίας στις Βρυξέλλες για τον καθορισμό των ΑΟΖ υπό τη δική του εποπτεία, αλλά η Άγκυρα προτού ο ίδιος μεταβεί στην Τουρκία, ξεκαθάρισε ότι δεν συζητά; Διότι, δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία. Κήρυξε την πρωτοβουλία Μπορέλ ως αποτυχημένη!
Τα διλήμματα και η Τσεχοσλοβακία της Μεσογείου
Τα διλήμματα δεν θα τα έχει η Άγκυρα, η οποία έχει την πρωτοβουλία των κινήσεων, αλλά η Λευκωσία και η Αθήνα για τη στάση που θα πρέπει να τηρήσουν στην ΕΕ και επί της διαπραγμάτευσης ή όχι του κ. Μπορέλ. Αν, δηλαδή, θα γίνει, σε ποιους τομείς και με ποια βάση και σε κάθε τομέα. Η θέση μας πρέπει να είναι σαφής: Η όποια πρωτοβουλία και διαπραγμάτευση μπορεί να αρχίσει, εάν η Τουρκία αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία, όπως το Πρωτόκολλο 10 καθορίζει, καθώς και η αντιδήλωση της 21ης Σεπτεμβρίου του 2005. Διότι η λογική λέει ότι εάν αρχίσει π.χ. διαπραγμάτευση για αποκλιμάκωση της έντασης χωρίς να είναι ξεκάθαρα τα πράγματα, τι θα διαπραγματευτούμε είτε εμείς είτε η Ελλάδα για να αποφύγουμε την κλιμάκωση της έντασης; Θα δώσουμε κυριαρχικά δικαιώματα; Και αν δεν δώσουμε, θα βρεθούμε κατηγορούμενοι, όπως ισχυρίζεται ήδη η Άγκυρα, για αδιαλλαξία! Αυτό είναι το ελάχιστο.
Διότι, υπάρχει και το χείριστο: Να προχωρήσει η Τουρκία στις απειλές της. Και τότε τι θα κάνουμε; Θα απολαύσουμε τον αφανισμό μας, όπως εκτιμά ο Πρόεδρος ότι θα συμβεί σε περίπτωση στρατιωτικής κρίσης; Επειδή δεν πρέπει να αφανιστούμε, υποβάλλουμε ότι θα πρέπει, για να επιβιώσουμε, να περάσουμε από τη λεπτή στη χοντρή διπλωματία.
Ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας και ο Έλληνας Πρωθυπουργός θα πρέπει να είναι σαφείς: Είναι έτοιμοι οι εταίροι μας να αποφασίσουν ότι επίθεση σε βάρος της Κύπρου και της Ελλάδας είναι και σε βάρος όσων κρατών της ΕΕ αποδέχονται ότι είμαστε τα σύνορα της ΕΕ και ότι αυτός ο Οργανισμός πρεσβεύει αρχές και αξίες; Εάν δεν το πράξουν, τότε ο εξευτελισμός θα είναι εμφανής και η Ευρώπη θα χάσει και τα τελευταία ίχνη αξιοπιστίας της.
Η Κύπρος και η Ελλάδα δεν μπορούν να είναι για τον Μπορέλ και τους λοιπούς εταίρους μας ό,τι ήταν η Τσεχοσλοβακία του ‘38 για τους Νταλαντιέ και Τσάμπερλεϊν. Όταν, δηλαδή, στη λογική και πρακτική του εξευμενισμού είχαν την ψευδαίσθηση ότι, παραδίδοντας την Τσεχοσλοβακία, θα γλίτωναν από το Χιτλερικό τέρας. Ούτε αυτοί γλίτωσαν ούτε η υπόλοιπη Ευρώπη, η ανθρωπότητα ολόκληρη.
Απλό το μήνυμα: Εάν πέσουν Κύπρος και Ελλάδα, θα ακολουθήσουν κι άλλοι. Θα διαλυθεί η ΕΕ!
Γιάννος Χαραλαμπίδης
*Δρ των Διεθνών Σχέσεων Πρωτοσελιδα – Ειδήσεις