Ο Ιωάννης Δ’ Μέγας Κομνηνός (1403 – 22 Απριλίου 1459) ήταν αυτοκράτορας της Τραπεζούντας από το 1429 έως τον θάνατό του. Ήταν ο γιος του προκατόχου του Αλέξιου Δ’ και της Θεοδώρας Καντακουζηνής. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του η επέκταση των Οθωμανών φαινόταν ότι δεν μπορούσε να αποτραπεί, όταν το 1453 αλώθηκε η Κωνσταντινούπολη.
Ο Ιωάννης το 1417 ονομάστηκε συμβασιλέας από τον πατέρα του και έλαβε τον τίτλο του δεσπότη. Ο ίδιος πιστεύοντας ότι είχε την υποστήριξη της αριστοκρατίας, επιδεικνύοντας αλαζονική συμπεριφορά προσπάθησε να καταλάβει τον θρόνο. Η προσπάθειά του αυτή αρχικά απέτυχε, όμως έχοντας την ανεπίσημη υποστήριξη Γενουατών και Γεωργιανών (παντρεύτηκε την κόρη του Γεωργιανού βασιλιά) κατάφερε να επιβληθεί, να συλλάβει και να διατάξει, κατά μία εκδοχή, τον θάνατο του πατέρα του.
Ο Ιωάννης, που πήρε αργότερα την προσωνυμία «Καλογιάννης», ισχυρίσθηκε ότι δεν είχε διατάξει τον θάνατο του πατέρα του, αλλά μόνο τη σύλληψή του. Έτσι τους δολοφόνους, τους τιμώρησε με φρικτό τρόπο.
Συγκρούσεις με τους Τουρκομάνους
Λίγο μετά την άνοδο στον θρόνο ο Ιωάννης αντιμετώπισε τον σεΐχη Αρταβίλη (Ertebil), ο οποίος είχε συγκεντρώσει πλήθος ατάκτων Τουρκομάνων για να καταλάβει την Τραπεζούντα. Ο στρατός της Τραπεζούντας, συγκεντρώθηκε στην ποντιακή πόλη Κορδύλη, στην περιοχή του Μεσοχαλδίου. Ο Ιωάννης υπολόγιζε σε διπλή επίθεση, από την ξηρά και από τη θάλασσα, όμως η θαλασσοταραχή ανέτρεψε τα σχέδιά του. Ο στρατός του τελικά νικήθηκε και οι Τουρκομάνοι έφθασαν στην Τραπεζούντα, όπου είχε ξεσπάσει πυρκαγιά. Αν και οι κάτοικοι της πόλης πίστεψαν ότι η πόλη είχε παραδοθεί και πανικόβλητοι την εγκατέλειπαν, ο ίδιος ο Ιωάννης και η φρουρά του (περίπου 50 άντρες) την υπερασπίστηκαν με δυσκολία και κατάφεραν να απωθήσουν τους πολιορκητές.
Σχέσεις με τους Οθωμανούς
Την εποχή εκείνη η δύναμη των Οθωμανών επεκτεινόταν ραγδαία στην ευρύτερη περιοχή και η αντιμετώπισή τους θα μπορούσε να γίνει μόνο με τη δημιουργία ισχυρής συμμαχίας με τα γειτονικά κράτη. Ο Ιωάννης για αυτό προσπάθησε να οργανώσει συμμαχία με τους μουσουλμάνους εμίρηδες της περιοχής, όπως τον ηγέτη των Τουρκομάνων Ασπροπροβατάδων, που έδωσε σε γάμο μια από τις κόρες του, όπως επίσης και με το βασιλιά της Γεωργίας.
Το 1442 η Τραπεζούντα γλύτωσε την πολιορκία από τον οθωμανικό στόλο λόγω θαλασσοταραχής. Όταν ο Μωάμεθ Β’, ανέλαβε την εξουσία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η Τραπεζούντα ανανέωσε τη συνθήκη ειρήνης που είχε συνάψει με τον προκάτοχό του Μουράτ Β’. Όμως για τον Μωάμεθ Β’, δεν φαίνονταν κάτι τέτοιο δεσμευτικό.
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453), η Τραπεζούντα όφειλε να επισκέπτεται κάθε χρόνο τη νέα οθωμανική πρωτεύουσα προσκομίζοντας φόρο υποτέλειας και δώρα. Το 1456 ο Μωάμεθ διέταξε τον Οθωμανό διοικητή της Αμάσειας να καταλάβει την Τραπεζούντα, η οποία μαστίζονταν τότε από λοιμό. Τελικά η κατάληψη της πόλης δεν ολοκληρώθηκε, αλλά ο Ιωάννης υποχρεώθηκε να αυξήσει το φόρο υποτέλειας.
Το 1459 ο Ιωάννης πέθανε ενώ η κατάσταση για την Αυτοκρατορία ήταν ιδιαίτερα κρίσιμη και αγωνιζόταν για την επιβίωσή της.
Νομίσματα
Έκοψε αργυρά άσπρα. Στη μία όψη ο Ιωάννης Δ’ έφιππος με επιγραφή ΙΩ. Ο ΚΟΜ. Στην άλλη ο άγ. Ευγένιος έφιππος με επιγραφή Ο Α. ΕVΓΕΝ.
Οικογένεια
Ο Ιωάννης Δ΄ παντρεύτηκε δύο φορές, η πρώτη του σύζυγος ήταν μία από τον Οίκο των Μπαγκρατιόνι, κόρη του Αλέξανδρου Α΄ της Γεωργίας και η δεύτερη μια πριγκίπισσα των Τουρκομάνων. Πιθανότατα από τον πρώτο του γάμο είχε τους εξής απογόνους:
– Αλέξιο (1455-1463), ο οποίος αποκεφαλίστηκε από τους Οθωμανούς στην Κωνσταντινούπολη, το 1463.
– Θεοδώρα, που παντρεύτηκε Τουρκομάνο ηγεμόνα.
– Ευδοκία, που παντρεύτηκε τον Φράγκο ηγεμόνα της Σύρου Νικολό Κρίσπο