Τσιμένι, μοσχοσίταρο ή ελληνικός σανός (foenum graecum) είναι μερικά από τα πολλά ονόματα του φυτού που καρυκεύει με το χαρακτηριστικό άρωμά του τα περισσότερα φαγητά των λαών της Ανατολής.
Από τον Ορέστη Δαβία
Υπάρχει ιθαγενές στη χώρα μας ένα πολύτιμο φυτό που διαθέτει πλήθος ονομάτων, όπως μοσχοσίταρο, τριγωνίσκος, τηντιλίδα και αρκετά άλλα ακόμη. Οι περισσότεροι πάντως το γνωρίζουν ως τσιμένι, λέξη που δανειστήκαμε από την τουρκική.
Η μετρίου ύψους μονοετής αυτή πόα μπορεί να καμαρώνει για το μεγάλο ελληνικό κεφάλαιο στην ιστορία της, σήμερα όμως εμείς χρησιμοποιούμε πια τους σπόρους της μόνο για να καρυκεύουμε με το χαρακτηριστικό άρωμά τους τον παστουρμά. Κι όμως, υπήρχαν εποχές όπου οι ελληνικοί αγροί κάλυπταν την τεράστια ζήτηση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας για τους σπόρους και το ξερό χόρτο της. Τούτο άλλωστε υπογραμμίζει η αγγλική ονομασία «fenugreek» που προέρχεται από τη λατινική «foenum graecum», δηλαδή «ελληνικός σανός».
Στην αρχαιότητα οι αλεσμένοι σπόροι του μοσχοσίταρου θεωρούνταν ορεκτικοί και τονωτικοί, αφού είναι πλούσιοι σε σίδηρο και έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη. Τα τελευταία χρόνια, επίσης, διαπιστώθηκε επιστημονικά πως η τακτική κατανάλωση των σπόρων του μοσχοσίταρου βοηθά στη διατήρηση της χοληστερίνης και των τριγλυκεριδίων στα επιθυμητά όρια.
Δεν είναι όμως ιατρικής φύσης θέματα αλλά το άρωμά του ο κυριότερος λόγος που σας προτρέπω να δοκιμάσετε το μοσχοσίταρο στη μαγειρική σας. Δεν σας είναι ολότελα άγνωστο, βέβαια, καθώς δίνει τη χαρακτηριστική νότα στο κάρι, στο οποίο όμως κατά κανόνα περιέχεται σε βαθμό υπερβολής. Αν όμως μάθετε να κάνετε σωστή και μετρημένη χρήση των σπόρων του, είμαι βέβαιος πως θα το λατρέψετε.
Όταν τους προμηθευτείτε, κατά προτίμηση ολόκληρους, θα πρέπει να θυμάστε πως χρειάζονται προσεκτικό καβούρδισμα σε χαμηλή φωτιά για λίγα μόλις λεπτά. Μόνο έτσι θα απελευθερωθεί το ζεστό άρωμά τους αλλά και η γεύση τους,που θυμίζει κάτι ανάμεσα σε καμένη ζάχαρη και σέλινο. Είναι επίσης έτσι πολύ πιο εύκολο να τους κοπανίσετε στο γουδί ή να τους τρίψετε στη μηχανή του καφέ, αν προτιμάτε να χρησιμοποιήσετε τη σκόνη τους. Σε όποια συνταγή κι αν τους προσθέσετε, να το κάνετε με φειδώ για να μην πικρίσει. Χρησιμοποιήστε τους σε σούπες, ομελέτες, σαλάτες με κρεμμύδια ή πατάτες, σε σάλτσες με γιαούρτι και σε λεμονάτα φαγητά.
Από τις χώρες και τους λαούς που αγάπησαν το τσιμένι και το μεταχειρίζονται πολύ στη μαγειρική τους, ξεχωρίζουν πρώτοι απ’ όλους οι Άραβες, που το ονομάζουν «χίλμπε». Το ίδιο όνομα έχει και μια συνήθως καυτερή σάλτσα, σπεσιαλιτέ της Υεμένης, που ταιριάζει με όλα σχεδόν, από σούπες και ψαρικά μέχρι φαλάφελ και νερόβραστα λαχανικά. Για να την παρασκευάσουν, μουλιάζουν τους σπόρους για δύο μερόνυχτα σε νερό, μετά τους αλέθουν και ανακατεύουν τον αφρώδη χυλό που προκύπτει με άλλα μυρωδικά και καρυκεύματα. Οι κοπανισμένοι σπόροι νοστιμίζουν επίσης τις λεπτές αιγυπτιακές καλαμποκόπιτες, αυξάνοντας ταυτόχρονα την περιεκτικότητά τους σε πρωτεΐνη, αλλά και το χρόνο διατήρησής τους. Στην Ινδία η σκόνη του μοσχοσίταρου δεν λείπει συνήθως από το μαγείρεμα των οσπρίων, κάνοντάς τα νόστιμα και πιο εύπεπτα. Στην ίδια χώρα είναι επίσης πολύ αγαπητά τα πικάντικα και πικρούτσικα φύλλα του, που μαγειρεύονται σαν το σπανάκι, νοστιμίζουν πιάτα με πατάτες ή προστίθενται ψιλοκομμένα στη ζύμη της λεπτής πίτας που ονομάζεται «νάαν».
Δεν θα τα βρείτε, φυσικά, στην ελληνική αγορά, αλλά για όποιον διαθέτει κήπο η καλλιέργεια του μοσχοσίταρου είναι πολύ απλή υπόθεση. Ακόμη πιο εύκολο και χωρίς να χρειάζεται γνώσεις κηπουρικής είναι να διατηρήσετε μουσκεμένους τους σπόρους του σ’ ένα βάζο ή στην κατάλληλη συσκευή που κυκλοφορεί στα καταστήματα βιολογικών προϊόντων. Σε λίγες μόλις ημέρες θα έχετε στη διάθεσή σας τα νοστιμότατα φύτρα τους, που ταιριάζουν πολύ σε σάντουιτς, σαλάτες και ομελέτες.
* Από τη wikipedia:
Η Τριγωνέλλα η Ελληνική (Trigonella foenum-graec) ή αλλιώς Τριγωνίσκος, Τήλιδα, Τήλις, τηντιλίδα, τηντιλίνα, τήλι, χόρτο των Ελλήνων, Ελληνικό σανό, Ελληνικός σανός, μοσχοσίταρο, (το) αιγόκερας, (το) βούκερας, γραικόχορτο, ελληνικό τριφύλλι, νυχάκι, στροφίλι, χέλμπα ή τσιμένι (αγγλ. fenugreek), είναι ένα ετήσιο φυτό της οικογένειας των Χεδρωπών ή Φαβίδων (Fabaceae), με φύλλα που αποτελούνται από τρία μικρά αντωοειδή προς επιμήκη φυλλάδια. Καλλιεργείται σε ολόκληρο τον κόσμο ως μια ημίξηρη καλλιέργεια και οι σπόροι του είναι ένα κοινό συστατικό στα φαγητά της Ινδικής υποηπείρου.