ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚOΝΟΦΑΓΟΣ: O Πρύτανης του Πολυτεχνείου
To κείμενο που ακολουθεί το έχω ήδη αναρτήσει αρκετές φορές. Αν το αναρτώ ξανά σήμερα είναι για δύο λόγους.
Πρώτον γιατί κάθε φορά, εντυπωσιάζομαι από τον αριθμό εκείνων που το διαβάζουν, το σχολιάζουν και το κοινοποιούν. Αυτό σημαίνει οτι ακόμα υπάρχει ελπίδα.
Δεύτερον γιατί συνεχίζω να έχω την ψευδαίσθηση οτι η ΝΔ, το κόμμα που ο Κονοφάγος ΤΙΜΗΣΕ στο έπακρον με το ήθος, την πολιτεία και το παράδειγμά του, θα φιλοτιμηθεί κάποια στιγμή να τιμήσει αυτόν τον σπουδαίο Ελληνα.
Δεν μνημονεύει κανένας αυτόν τον σπουδαίο άνθρωπο και το θεωρώ υποχρέωσή μου να γράψω ό,τι έμαθα:
Ηταν Μαϊος του 1977, ένα ζεστό απόγευμα, όταν επισκέφθηκα τον Τάκη Λαμπρία στο Γραφείο του στη Ζαλοκώστα.
Μιλούσε στο τηλέφωνο με τον Υπουργό Βιομηχανίας Κωνσταντίνο Κoνοφάγο.
Δεν είχα ιδέα ποιός ήταν ο Κoνοφάγος, αλλά από τον τρόπο και τον έκδηλο σεβασμό με τον οποίο του απευθυνόταν ο Λαμπρίας κατάλαβα ότι θα ήταν κάποιος σπουδαίος.
«Τον ξέρεις τον Κoνοφάγο;» Με ρώτησε όταν τελείωσε.
Σηκώνω τους ώμους μου, ενώ παράλληλα έκανα κι έναν μορφασμό.
Είδα τον Λαμπρία να τσατίζεται.
«Δεν ξέρεις τον Κoνοφάγο; Τι στο διάβολο παρακολουθείς την πολιτική τότε;»
Η συζήτηση έμεινε στη μέση, γιατί τον φώναξε ο Καραμανλής.
Ντράπηκα για την ασχετοσύνη μου και άρχισα να ρωτάω ποιος είναι ο Κoνοφάγος.
“Βουλευτής Πρεβέζης”, μου είπε ο ένας.
“Πρύτανης του Πολυτεχνείου κατά τη διάρκεια της εξέγερσης που φυλακίστηκε από τη χούντα”, συμπλήρωσε κάποιος άλλος.
«Σπουδαίος Καθηγητής του ΕΜΠ, Χημικός Μηχανικός και Μεταλλουργός», μου είπε ένας φίλος μου που σπούδαζε Μηχανικός.
Κάνοντας χρήση του ονόματος του Τάκη Λαμπρία, τηλεφώνησα στο γραφείο του και ζήτησα να τον δώ ως….εκπρόσωπος της ΔΑΠ Παντείου. Για τόσο θράσος μιλάμε!
Η γραμματέας του μου είπε να καλέσω αργότερα.
Νόμισα ότι ήθελε να με ξεφορτωθεί και τηλεφώνησα την…άλλη μέρα!
Μια αγχωμένη κυρία είπε ότι μ’ …έψαχναν γιατί ο Υπουργός ήθελε να με δεί αμέσως.
Ρεζίλι των σκυλιών, πήγα όπως ήμουνα πρόχειρα ντυμένος, μ΄ ένα ξεβαμμένο τζίν και ένα φτηνό πουκάμισο και την αλαζονεία της νιότης.
Από εκείνη τη μέρα θυμάμαι δυο πράγματα.
Συνάντησα έναν φωτεινό άνθρωπο, σοφό, ευαίσθητο, οραματιστή, καλοσυνάτο και σεμνό. Πολύ σεμνό!
Δεν ήθελε να μιλήσει για τα γεγονότα του Πολυτεχνείου. Αρκέστηκε να πεί πως απλώς έπραξε το καθήκον του.
Για πάντα θα ηχούν, σαν καμπάνες στ’ αυτιά μου, τα λόγια του ότι «η Ελλάδα πρέπει ν’ αξιοποιήσει τους φυσικούς της πόρους με σεβασμό στη φύση για το καλό των επερχομένων!»
Φεύγοντας, μου έδωσε ως δώρο δυο βιβλία του. Ένα για τα μεταλλεία του Λαυρίου και μια ..Ποιητική Συλλογή!
Ενας πρωτοπόρος μεταλλουργός που είχε την ευαισθησία να γράφει ποιήματα, δίδασκε στο ΕΜΠ, ασκούσε καθήκοντα Πρυτάνεως, σε ταραγμένους καιρούς και παράλληλα ήταν και Υπουργός Βιομηχανίας.
Αισθάνθηκα τόσο ελάχιστος, ακόμα το αισθάνομαι, μπροστά στο μεγαλείο του Κωνσταντίνου Κoνοφάγου.
Στην επόμενη μου συνάντηση με τον Λαμπρία, πήγα να κάνω τον έξυπνο και παπαγάλισα όσα είχα μάθει.
Γέλασε, ύστερα στο πρόσωπό του σχηματίστηκε εκείνο το ….αθώο δολοφονικό του ύφος και μ’ έστειλε αδιάβαστο!
«Ξέρεις το 1974 ο Καραμανλής είχε προτείνει στον Κoνοφάγο να είναι στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας, αλλά εκείνος αρνήθηκε και πήγε στην Πρέβεζα να μαζεύει ψήφους! Πόσοι θα το έκαναν αυτό, ε;»
Και ύστερα για να με…ξεφορτωθεί, πρόσθεσε: «πάντως τα πιο σημαντικά για τον Κoνοφάγο, δεν τα έμαθες! Ψάξε να βρείς τι έκανε στην Κατοχή!»
Εψαξα! Μέρες πολλές σε βιβλιοθήκες και αρχεία εφημερίδων.
Και έμαθα.
Ο Κωνσταντίνος Κoνοφάγος, κατά τη διάρκεια της κατοχής, νεαρός μόλις μεταλλειολόγος στα μεταλλεία του Λαυρίου, με μια δική του πρωτοποριακή μέθοδο κατάφερε να παράγει καθαρό ασήμι!
Κάτω από τη μύτη των κατακτητών, διακινδυνεύοντας τη ζωή του!
Το ασήμι το μετέφερε στην Ελβετική Πρεσβεία, όπου είχε την έδρα του ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός, απ’ όπου και πήγαινε και το αγόραζε ένας μαυραγορίτης κοσμηματοπώλης!
Όμως, ο νεαρός μεταλλειολόγος εξασφάλισε την εξής συμφωνία:
Με τα χρήματα που έβγαζε ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός, αγόραζε τρόφιμα τα οποία έστελνε στους κατοίκους του Λαυρίου.
Με τον τρόπο αυτό ο Κoνοφάγος, έσωσε από την πείνα πάνω από 5.000 ψυχές!
Και ήταν μόνον 28 ετών!
Ο Κωνσταντίνος Κoνοφάγος έφυγε από τον μάταιο τούτο κόσμο στις 16.7.1989 και σύμφωνα με την επιθυμία του ετάφη στο κοιμητήριο του Αγίου Γεωργίου στον Θορικό του Λαυρίου, εκεί όπου, επίσης, τάφηκε το 1942 ο πρώτος εργάτης που πέθανε από πείνα στις εγκαταστάσεις των Μεταλλείων Λαυρίου.
Ο τάφος του (μνημείο φιλοτεχνημένο από τον καθηγητή του ΕΜΠ Γ. Καλακαλλά) κατασκευάστηκε από σωρούς χοντρής σκουριάς του εργοστασίου Λαυρίου
Αν ποτέ περάσετε από εκεί, αφήστε ένα λουλουδάκι στον τάφο του..»
Τώρα, αν με ρωτάτε πόσοι από τους σημερινούς βουλευτές και φοιτητές του ΕΜΠ ξέρουν τον Κονοφάγο, θα σας γελάσω…
Πηγη κειμένου: @ctrianta
Με σκουριά, λιγνίτη, σόδα και αλάτι… ένας εικοσιοκτάχρονος αρχιμηχανικός στη Λαυρεωτική έσωσε κόσμο από την πείνα της Γερμανικής κατοχής, εξασφαλίζοντας καθαρό άργυρο που πουλιόταν στη μαύρη αγορά προς 10 λίρες το κιλό. Τα πλακίδια δεν έφεραν ένδειξη προέλευσης επάνω τους, μεταφέρονταν στην ελβετική πρεσβεία, η οποία φιλοξενούσε τον διεθνή Ερυθρό Σταυρό. Εκεί, στον περίβολό της προσερχόταν με κάθε μυστικότητα μαυραγορίτης κοσμηματοπώλης της εποχής για να παραλάβει το ασήμι.
Ο Κωνσταντίνος Κονοφάγος ήταν αρχιμηχανικός στη Γαλλική Εταιρεία Μεταλλείων Λαυρίου. Με τα χρήματα που εξασφάλιζαν, ο Ερυθρός Σταυρός μπορούσε να τροφοδοτήσει το εργοστάσιο νόμιμα πλέον με όλα τα αναγκαία τρόφιμα.
Τον Απρίλη του ’42 άρχισαν επιτέλους να οργανώνονται συσσίτια. Πρώτα αποκλειστικά για τους εργαζομένους στις εγκαταστάσεις της εταιρείας στο εργοστάσιο και στα μεταλλεία της Καμάρεζας, της Πλάκας και της Παλαιοκαμάρεζας. Τα συσσίτια επεκτάθηκαν ευρύτερα στους πρώην εργαζομένους της Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων Λαυρίου (ΓΕΜΛ) και γενικότερα στους κατοίκους της περιοχής. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, αμέσως μετά την έναρξη των συσσιτίων τον Απρίλιο του 1942, παρατηρήθηκε μία σημαντική ανακούφιση του πληθυσμού και μια κάθετη πτώση των θανάτων στην πόλη.
Πρύτανης και υπουργός
«Ολα αυτά οφείλονται στον Κωνσταντίνο Κονοφάγο, τον μετέπειτα καθηγητή και πρύτανη του ΕΜΠ στα δραματικά γεγονότα της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, όπου μαζί με ολόκληρη τη Σύγκλητο διακήρυξαν το απαραβίαστο του ακαδημαϊκού ασύλου», μας λέει η η Κωνσταντίνα Τσάιμου, καθηγήτρια στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. «Αργότερα, το 1974, εξελέγη βουλευτής Πρεβέζης και συμμετείχε στην κυβέρνηση Κ. Καραμανλή ως υπουργός Βιομηχανίας και Ενεργείας (1974-1977). Συνέγραψε επιστημονικά συγγράμματα Μεταλλογνωσίας και λογοτεχνικά έργα με το ψευδώνυμο Κ. Λότρης. Το 1940 το εργοστάσιο της ΓΕΜΛ τροφοδοτούσε την ελληνική αγορά μόνο με καθαρό μεταλλικό μόλυβδο και υποπροϊόντα μολύβδου. Ο άργυρος εξαγόταν αποκλειστικά στη Γαλλία, υπό τη μορφή τριπλού κράματος αργύρου-μολύβδου-ψευδαργύρου. Το 1940 γενικός διευθυντής της ΓΕΜΛ ήταν ο μεταλλειολόγος μηχανικός, Maurice Bremmer, βελγικής καταγωγής».
Οταν την 1η Μαΐου τα γερμανοϊταλικά στρατεύματα έφτασαν στο Λαύριο επιτάχθηκαν τα μεταλλεία και το εργοστάσιο. Οι μισθοί πείνας καθηλώθηκαν και οι Γερμανοί έδωσαν δύο επιλογές στους εργαζόμενους: Προσφορά υπηρεσίας στη Νέα Εταιρεία ή, εάν δεν το επιθυμούσαν, καταναγκαστική εργασία σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία.
Τη νέα διοίκηση της εταιρείας ανέλαβε Ιταλός συνταγματάρχης χημικός μηχανικός, ενώ ταυτόχρονα μέσα στο εργοστάσιο εγκαταστάθηκαν μόνιμα 7 καραμπινιέροι.Την ίδια μέρα σε ιδιαίτερη συνάντηση που είχαν ο Κ. Κονοφάγος και ο γενικός διευθυντής Bremmer, ο Κονοφάγος ζήτησε από τον Bremmer, στην πρώτη καταγραφή προϊόντων που επρόκειτο να γίνει, να μη δηλώσουν στους Ιταλούς τον άργυρο που υπήρχε μέσα στους άμορφους σωρούς του τριπλού κράματος της εταιρείας. Τα άμορφα μεταλλουργικά ξαφρίσματα μολύβδου αφορούν αφρώδες μεταλλικό υλικό, που οπτικά μοιάζει με απόρριμμα.
«Προς μεγάλη έκπληξη του Κονοφάγου ο Bremmer δέχτηκε αμέσως», συμπληρώνει ο Η. Κ. Κονοφάγος, δρ. χημικός μηχανικός της Ecole Centrale των Παρισίων. «Κανείς όμως βεβαίως δεν ήξερε τότε ακόμη και δεν μπορούσε να το φανταστεί ότι ο Maurice Bremmer ήταν ήδη μέλος της γαλλικής αντίστασης. Αυτό διαπιστώθηκε πολύ αργότερα το 1948. Η πρόταση του Κονοφάγου έγινε πράξη. Πριν από την επικείμενη πρώτη καταγραφή των Ιταλών, πέταξαν ποσότητες ψιλής φτωχής σκουριάς πάνω στις άμορφες μάζες του τριπλού κράματος αργύρου, έτσι ώστε αυτές να μοιάζουν ακόμη περισσότερο για άχρηστο υλικό. Τον χειμώνα του ’41-’42, οι ναζί εισάγουν στην Ελλάδα το μάρκο κατοχής με τη σκανδαλώδη αναλογία 1 μάρκο προς 60 δραχμές. Ταυτόχρονα, η ελληνική γεωργική σοδειά κατάσχεται ως λεία πόλεμου και το μεγαλύτερο μέρος της μεταφέρεται είτε στη Γερμανία είτε στη βόρεια Αφρική. Το Λαύριο, το οποίο παραδοσιακά δεν είχε καμιά γεωργική παραγωγή, κατέγραψε επίσημα μέσα σε 7 μήνες 800 θανάτους, και αυτό σε ένα σύνολο πληθυσμού 5.000 κατοίκων περίπου».
Ο Κωνσταντίνος Κονοφάγος σκέφθηκε ότι η μόνη λύση επιβίωσης ήταν η παραγωγή καθαρού αργύρου. Τυχόν όμως έπ’ αυτοφώρω σύλληψη για διάθεση προϊόντος στη μαύρη αγορά είχε συνέπεια τον θάνατο με άμεση επί τόπου εκτέλεση. Το επιχείρημα φάνταζε αδύνατο μιας και ο άργυρος είχε τη μορφή τριπλού κράματος και τεχνικά μέσα για τον μεταλλουργικό καθαρισμό του, με απόσταξη σε υψηλές θερμοκρασίες, δεν υπήρχαν. Το ηλεκτρικό ρεύμα σπάνιζε, κοκ ή κάρβουνο δεν υπήρχε, καύσιμο πετρέλαιο δεν υπήρχε. Το μόνο που ευτυχώς υπήρχε ήταν κάποια ποσότητα φτωχού καύσιμου λιγνίτη, θαλάσσιο αλάτι και λίγη σόδα. Ο Κ. Κονοφάγος, για να πραγματοποιήσει το όραμά του, θα έπρεπε να βρει μία νέα μέθοδο παραγωγής αργύρου με ό,τι μέσα είχε στη διάθεσή του.
«Με τη βοήθεια 4 έμπιστων εργατών, άρχισε αμέσως δοκιμές με καθαρά χημικό τρόπο, αφήνοντας κατά μέρος τον κλασικό μεταλλουργικό τρόπο», προσθέτει ο Ν. Δερμάτης , δρ. ιστορικός του Πανεπιστημίου της Louvain-la-Neuve.
«Πειραματιζόμενος συνεχώς επί 4,5 σκληρούς μήνες κατάφερε τελικά να το επιτύχει. Δύο όμως από τους τέσσερις έμπιστους εργάτες που τον βοηθούσαν πέθαναν μπροστά στα μάτια του από ασιτία και εξάντληση. Στις αρχές του Απρίλη του ’42 άρχισε τελικά ο πρώτος χημικός καθαρισμός του τριπλού κράματος αργύρου από τον ψευδάργυρο με τη χρήση λιγνίτη, σόδας και θαλάσσιου άλατος. Αυτό έγινε μέσα στη μοναδική εν λειτουργία χαλύβδινη λεκάνη της εταιρείας, χωρητικότητας μόλις 2 τόνων (οι μεγαλύτερες απαιτούσαν επισκευή) και σε θερμοκρασία 650°C. Η χημική αντίδραση καθαρισμού πραγματοποιήθηκε υπό συνθήκες ισχυρής ανάδευσης του υγρού κράματος από άξονα εξοπλισμένο με πτερύγια που γύριζαν με ταχύτητα 125 περιστροφών το λεπτό.
Μετά τον καθαρισμό, ο αργυρούχος μόλυβδος ήταν πλέον έτοιμος να οδηγηθεί στην κάμινο κυπέλλωσης για την παραγωγή αργύρου. Ευτυχώς κάμινος Κυπέλλωσης (ασημόφουρνος) υπήρχε στην εταιρεία και μάλιστα σε καλή κατάσταση. Ο άργυρος παραγόταν υπό τη μορφή μικρών πλακιδίων καθαρότητας 98,4%, που ευτυχώς ήταν αρκετή για διάθεσή τους στο εμπόριο».
Νύχτα και με προφύλαξη
Η παραγωγή αργύρου, για να μη γίνει αντιληπτή, έπρεπε να πραγματοποιηθεί νύχτα και μόνο νύχτα και με κάθε προφύλαξη. Ηταν η πρώτη φορά μετά τα αρχαία χρόνια, δηλαδή 2.000 χρόνια πριν, που τοπικά στο Λαύριο παρήχθη ξανά καθαρός μεταλλικός βιομηχανικός άργυρος. Η παραγωγή του 1942 ανήλθε συνολικά στα 611 κιλά και πουλήθηκε στη μαύρη αγορά προς 10 λίρες το κιλό.Τα πλακίδια του αργύρου, τα οποία δεν έφεραν καμία απολύτως ένδειξη προέλευσης επάνω τους, ο Bremmer τα μετέφερε μόνος του στην ελβετική πρεσβεία, που φιλοξενούσε τον διεθνή Ερυθρό Σταυρό. Εκεί, τα αγόραζε μαυραγορίτης κοσμηματοπώλης και με τα χρήματα ο Ερυθρός Σταυρός μπορούσε να τροφοδοτήσει το εργοστάσιο νόμιμα πλέον με όλα τα αναγκαία τρόφιμα. Η μέθοδος παραγωγής αργύρου, που επινόησε ο Κ. Κονοφάγος, εφαρμόστηκε μόνιμα από το 1946 μέχρι και το 1977, οπότε έκλεισαν οριστικά και τα μεταλλεία.
Ο πρώην πρύτανης του ΕΜΠ ζήτησε από τον δήμαρχο Λαυρίου, Κωνσταντίνο Πόγκα, να ταφεί και τάφηκε το 1989 στο κοιμητήριο του Αγ. Γεωργίου στο Θορικό στο Λαύριο, εκεί όπου επίσης τάφηκε το 1942 ο πρώτος εργάτης που του πέθανε από πείνα στις εγκαταστάσεις της Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων Λαυρίου.
Ο τάφος του (μνημείο φιλοτεχνημένο από τον καθηγητή Γ. Καλακαλλά, καθηγητή ΕΜΠ) κατασκευάστηκε από σωρούς χοντρής σκουριάς της δεκαετίας του 1940 της καμινείας του εργοστασίου της ΓΕΜΛ.
Επιμέλεια άρθρου: Π. Τζεφέρης
Πηγή:http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=63053 Πρωτοσελιδα – Ειδήσεις