ΕΝΑ ΜΕΤΑΞΕΝΙΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ
«Στην Κίνα, καθώς ξέρετε, ο αυτοκράτορας είναι Κινέζος, κι όλοι της ακολουθίας του είναι κι αυτοί Κινέζοι. Πάνε τώρα πολλά χρόνια, μα γι’ αυτό ακριβώς πρέπει ν’ ακούσουμε την ιστορία αυτή, για να μην ξεχαστεί! Το παλάτι του αυτοκράτορα ήταν το λαμπρότερο στον κόσμο, ολόκληρο από λεπτή πορσελάνη, πανάκριβο, που τόσο εύκολα έσπαζε, ώστε ήταν επικίνδυνο ακόμα και να τ’ αγγίζει κανείς, κι όλοι το είχαν σαν τα μάτια τους. Στο περιβόλι του παλατιού έβλεπες τα πιο θαυμάσια λουλούδια…»
«Το αηδόνι»
Το παραμύθι αρχίζει
Ας ταξιδέψουμε μέσα στο μαγευτικό παραμύθι του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν. Ίσως μέσα σ’ αυτό να συναντήσουμε την όμορφη αυτοκράτειρα Σι-Λινγκ-σι. Μέσα στο ευωδιαστό περιβόλι πίνει το τσάι της ακούγοντας το γλυκό τραγούδι του αηδονιού του αυτοκράτορα, που υμνεί την ομορφιά της. Η αυτοκράτειρα κλείνει τα μάτια και βυθίζεται στη μουσική. «Μα, τι είναι αυτό;» αναρωτιέται ξαφνιασμένη, καθώς, ανοίγοντας τα μάτια, βλέπει το μικρό κουκούλι, που έπεσε από τη μουριά μέσα στο πορσελάνινο φλιτζάνι της. Με τα κρινένια δάχτυλά της το βγάζει από το ζεστό τσάι και τότε γίνεται ένα θαύμα: αρχίζει να ξετυλίγεται μια κλωστή, που όμοιά της δεν είχε ξαναδεί, τόσο απαλή και δυνατή ήταν… Από τότε η αυτοκράτειρα ονομάστηκε «Θεά της Μουριάς και του Μεταξιού» και υψώθηκε στον έναστρο Ουρανό, επειδή χάρισε στον κινέζικο λαό αυτό το θείο δώρο που της αποκαλύφθηκε. Ο Ουράνιος Πατέρας όλων των όντων της χάρισε την αθανασία και μέχρι σήμερα από εκεί, από το «Σπίτι του Μεταξοσκώληκα» του αστερισμού του Σκορπιού, συνεχίζει να ευλογεί τον αγαπημένο της λαό.
Η αυτοκράτειρα Σι-Λινγκ-σι, σύμφωνα με το ιερό κινέζικο βιβλίο Σου Τσινγκ ή «Ιερό Βιβλίο των Γραφών», ήταν η σύζυγος ή κόρη του θρυλικού Κίτρινου Αυτοκράτορα, του Σι-Χουάνγκ-Τι, που έζησε την τρίτη χιλιετία π.Χ. και βασίλεψε 300 χρόνια.
Ο αναζητητής θα συναντήσει πολλές παραλλαγές του μύθου, τις ρίζες των οποίων βρίσκουμε σε πολλά κινέζικα λαϊκά παραμύθια.
Δεν είναι εύκολο να καταλάβουμε πού τελειώνει ο μύθος και πού ξεκινάει η ιστορία, ίσως επειδή ο μύθος αποδίδει μια άλλη πραγματικότητα, εξίσου αληθινή με την ιστορία.
Το θαύμα του μεταξοσκώληκα
Αν το καλοσκεφτούμε, βρισκόμαστε μπροστά σ’ ένα «θαύμα» που δικαιολογεί την τόσο πλούσια μυθολογία που περιβάλλει το πολύτιμο μετάξι. Ο συγγραφέας Helmut Uhlig στο βιβλίο του «Ο Δρόμος του Μεταξιού» αποδίδει αυτήν την ιδέα με τον γλαφυρό υπότιτλο ενός από τα πρώτα κεφάλαια του: «Μια κάμπια δημιουργεί ιστορία». Κάποτε αυτή η μικροσκοπική κάμπια του μεταξοσκώληκα ανυποψίαστη έφτιαχνε το κουκούλι της, για να μπορέσει μέσα σε αυτό να μεταμορφωθεί σε χρυσαλίδα και μετά σε πεταλούδα. Μα δεν ολοκληρωνόταν πάντα η νέα γέννηση. Η αιφνίδια απόπνιξη έβαζε τέλος στον ύπνο της μέσα στο από μετάξι κουκούλι της, όπου ονειρευόταν τα λαμπερά φτερά της…
Πολλοί είναι οι ερευνητές που συμφωνούν πως το μετάξι αποτελεί ένα ορόσημο στην εξέλιξη του πολιτισμού. Πολύτιμο όσο και ο χρυσός, αποτέλεσε το πρώτο γνωστό μετατρεπόμενο «νόμισμα» ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση.
Η διαδικασία εξαγωγής του μεταξιού αποτελούσε μια από τις πιο σημαντικές κρατικές λειτουργίες του κινέζικου κράτους. Η ίδια η αυτοκράτειρα είχε την ευθύνη και τη φροντίδα της εκτροφής του μεταξοσκώληκα και της καλλιέργειας της μουριάς. Για 3.000 χρόνια περίπου, η μακρινή και μαγευτική Κίνα φύλαξε καλά το μυστικό. Αυτοκρατορικά διατάγματα προστάτεψαν τη γνώση της σηροτροφίας και την περιόρισαν στα αυτοκρατορικά εργαστήρια, αποτρέποντας τους παραβάτες με την απειλή θανατικής καταδίκης. Έτσι, για χιλιετίες, η Δύση μαζί με τον υπόλοιπο κόσμο μπορούσε να προμηθεύεται το πολύτιμο και ακριβό μεταξωτό ύφασμα, χωρίς όμως να καταφέρει να γνωρίσει τη μυστική τέχνη της παραγωγής του.
Η παράδοση λέει ότι το μυστικό δραπέτευσε από την Κίνα εξαιτίας της αγάπης μιας πριγκίπισσας για τα πολύτιμα μεταξωτά της φορέματα: Η πριγκίπισσα επρόκειτο να παντρευτεί τον βασιλιά του Khotan στο Θιβέτ, αλλά δεν άντεχε να στερηθεί το μετάξι, αφού η σηροτροφία ήταν άγνωστη στη μελλοντική της πατρίδα: Έκρυψε λοιπόν αυγά μεταξοσκώληκα και σπόρους μουριάς μέσα στα περίτεχνα χτενισμένα μαλλιά της και τα μετέφερε μυστικά στο Θιβέτ, όπου και δίδαξε την τέχνη παραγωγής του μεταξιού. Κάποιους αιώνες αργότερα το μυστικό έγινε γνωστό με παρόμοιο τρόπο στο Βυζάντιο, την Ιαπωνία, τις Ινδίες και σιγά-σιγά σε όλο τον κόσμο…
Ο Δρόμος του Μεταξιού
«Η Μεγάλη Οδός του Μεταξιού», που είχε μήκος 6.400 χιλιόμετρα, υπήρξε η γέφυρα που ένωσε δυο τελείως διαφορετικούς κόσμους, την Ανατολή με τη Δύση και κυρίως δυο μεγάλους πολιτισμούς: την Κίνα με τη Ρώμη. Ξεκινούσε από το Σιαν, και περνώντας από το Σινικό Τείχος, τα βουνά του Παμίρ και το Αφγανιστάν, έφτανε στη Μικρά Ασία, απ’ όπου τα εμπορεύματα φορτώνονταν στα πλοία της Μεσογείου και έφταναν στα λιμάνια της Δύσης.
Ο Δρόμος του Μεταξιού πήρε το όνομά του από το πιο σημαντικό εμπόρευμα που μεταφερόταν από την Κίνα με προορισμό τις πιο μακρινές αυλές, βασίλεια και μεγάλες πρωτεύουσες του τότε Κόσμου. Μα εκτός από το εμπόριο αυτού του πολύτιμου προϊόντος, μαζί με το μετάξι, στο Δρόμο του Μεταξιού ταξίδεψαν νέες ιδέες, τεχνολογίες, επιστήμες και γνώσεις και γεννήθηκαν πολύ σημαντικές οδοί επικοινωνίας μεταξύ των λαών.
Στην εποχή μας, από τη «Μεγάλη Οδό του Μεταξιού» έχει απομείνει ένα πολύ μικρό τμήμα, που με τη μορφή αυτοκινητόδρομου συνδέει το Πακιστάν με την περιφέρεια Σινκιάνγκ Ουιγκούρ της Κίνας. Εκεί δεν θα συναντήσουμε σήμερα τα μεγάλα καραβάνια, τις πλούσιες άμαξες, τις φορτωμένες με πολύτιμο μετάξι. Όλα φαίνονται να έχουν αλλάξει. Όμως, κάποτε αυτή η ξακουστή Οδός χάρισε στους ανθρώπους μεγάλα και πολύτιμα δώρα, κι ανάμεσα τους το πιο πολύτιμο: το μετάξι.
Το τέλος ενός παραμυθιού
Θυμόσαστε το παραμύθι του Άντερσεν, στην αρχή της αφήγησής μας;
«… Το αληθινό αηδόνι είχε χαθεί από την πόλη και την αυτοκρατορία. Το ψεύτικο πουλί πήρε τη θέση του σ’ ένα μετάξινο μαξιλάρι δίπλα στο κρεβάτι του βασιλιά…»
»Μα όταν αρρώστησε βαριά ο Αυτοκράτορας, το αληθινό αηδόνι επέστρεψε. Με το γλυκό του τραγούδι εξαγόρασε ένα ένα όλα τα εμβλήματα του βασιλιά από το χάρο κι έτσι ξανάδωσε στον Κινέζο Αυτοκράτορα τη ζωή, χωρίς κανένα αντάλλαγμα.…»
Στο δικό μας μεταξένιο παραμύθι, το ψεύτικο αηδόνι κατάφερε να διώξει από την αυλή του Κινέζου Αυτοκράτορα το μικρό μεταξοσκώληκα… Το τεχνητό μετάξι νίκησε στη μάχη του κέρδους και πήρε τη θέση του πολύτιμου υφάσματος, εκείνου που ξεπήδησε μέσα από το παραμύθι μας, όταν η αυτοκράτειρα με τα κρινένια δάχτυλά της έβγαλε από το πορσελάνινο φλιτζάνι με το τσάι τη μεταξένια κλωστή από το μικρό κουκούλι που έπεσε από τη μουριά.
Τις έναστρες νύχτες η «Θεά της Μουριάς και του Μεταξιού» χαμογελάει από το «Σπίτι του Μεταξοσκώληκα» του αστερισμού του Σκορπιού και συνεχίζει να ευλογεί τα παιδιά της. Ξέρει πως το δώρο της θα εξακολουθεί να είναι πολύτιμο και ξεχωριστό, σαν το αληθινό αηδόνι του Αυτοκράτορα και το τραγούδι του.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
«Η Αυτοκράτειρα του Μεταξιού»: τριλογία
Α΄ τόμος: «Η Στέγη του Κόσμου»
Β΄ τόμος: «Οι Οφθαλμοί του Βούδα»
Γ΄ τόμος: «Η Σφετερίστρια»
Ζοζέ Φρές, Κέδρος, Αθήνα 2007
«Ο Δρόμος του Μεταξιού, Αρχαίοι πολιτισμοί ανάμεσα στην Κίνα και τη Ρώμη», UhligHelmut , Κονιδάρης, Αθήνα, 03/1999
«Πάπυρος LarousseBritannica» Εγκυκλοπαίδεια, Τόμοι 12, 28, 36, 47:
λήμματα: βόμβυκας, Δρόμος του Μεταξιού, Κίνα, μετάξι, μεταξοσκώληκας, σηροτροφία Πάπυρος, Αθήνα, 2007
«Ο θαλάσσιος Δρόμος του Μεταξιού», Γιάννης Ρούσσος, Περιοδικό Ανεξήγητο, τεύχος Νο 38, Αθήνα, Μάρτιος 1991
«Οι περιπέτειες του Μεταξοσκώληκα στην πόλη του μεταξιού», Βουδρισλής Νικόλαος, Καλαϊτζής Γιώργος, Καλλιτσάρης Χρήστος, Αυγερινού Μαρία, Φυλλαρίδης Ηλίας, Έκδοση Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Σουφλίου
SITES
tsiakiris.gr/silk.php
evrosoikologia.blogspot.com/