Οι Τούρκοι ζήλεψαν τα θαλάσσια πάρκα που ανακοίνωσε ο Μητσοτάκης

Οργή επικρατεί στην Άγκυρα μετά τις ανακοινώσεις του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη για θεσμοθέτηση δυο Εθνικών Θαλάσσιων Πάρκων σε Ιόνιο και Νότιες Κυκλάδες, συνολικής έκτασης 27.500 km2.

Συγκεκριμένα σε μήνυμα του ανέφερε: «Η θάλασσα υπήρξε πάντα η σιωπηλή δύναμη της Ελλάδας, είναι μέρος του “ποιοι είμαστε”, διαμόρφωσε τον πολιτισμό και την ιστορία μας, τρέφει τον λαό μας και καλλιεργεί το πνεύμα μας.

Τον περασμένο μήνα, στη Διάσκεψη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για τους Ωκεανούς στις μεσογειακές ακτές της Γαλλίας, έδωσα μια υπόσχεση: Να τιμήσω αυτήν τη μοναδική θαλάσσια κληρονομιά και να την προστατεύσω για τις επόμενες γενιές.

Σήμερα, υλοποιώ αυτήν την υπόσχεση με τη δημιουργία δύο νέων Εθνικών Θαλάσσιων Πάρκων – ενός στο Ιόνιο Πέλαγος και ενός στις Νότιες Κυκλάδες, στο μοναδικό Αιγαίο».

Παράλληλα σημείωσε πως «τα πάρκα αυτά θα είναι από τις μεγαλύτερες θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές σε ολόκληρη τη Μεσόγειο. Θα μας επιτρέψουν να επιτύχουμε τον στόχο της προστασίας του 30% των χωρικών υδάτων μας έως το 2030, πολύ νωρίτερα από το προβλεπόμενο. Θα αποτελέσουν απέραντα καταφύγια ζωής κάτω από τα κύματα. Θα συμβάλουν επίσης στη διατήρηση των οικοσυστημάτων, στην αποκατάσταση της ισορροπίας και στη θέσπιση ενός τολμηρού νέου προτύπου για τη θαλάσσια προστασία».

Κατέληξε λέγοντας: «Σε συνεργασία με τις τοπικές κοινότητες, τους ντόπιους ψαράδες, τους επιστήμονες, αλλά και με διεθνείς εταίρους, θα κάνουμε αυτά τα πάρκα παραδείγματα του τι είναι δυνατό. Κάνοντας αυτό, η Ελλάδα μπορεί να γίνει φωνή της θάλασσας. Στην Ευρώπη, αλλά και πέρα από αυτήν. Γιατί όταν προστατεύουμε τον ωκεανό μας, προστατεύουμε το ίδιο μας το μέλλον».

Σε αυτές τις ανακοινώσεις η Άγκυρα προκλητικά απάντησε ότι «οι μονομερείς ενέργειες σε κλειστές ή ημίκλειστες θάλασσες όπως το Αιγαίο και η Μεσόγειος θα πρέπει να αποφεύγονται»! 

Με το ελληνικό ΥΠΕΞ να ανταπαντά ότι «η άσκηση των δικαιωμάτων που απορρέουν από την ελληνική κυριαρχία δεν αποτελεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης».

Συγκεκριμένα στην ανακοίνωσή του το υπουργείο Εξωτερικών ανέφερε:

«Η καθιέρωση των Εθνικών Θαλάσσιων Πάρκων στο Ιόνιο και στο Αιγαίο Πέλαγος γίνεται με αμιγώς περιβαλλοντικά κριτήρια σε περιοχές ελληνικής κυριαρχίας. Αναφορές σε κλειστές ή ημίκλειστες θάλασσες είναι εντελώς ανεδαφικές.

Το νομικό καθεστώς στο Αιγαίο είναι ξεκάθαρο. Η ελληνική κυριαρχία στην περιοχή αυτή ορίζεται σαφώς και οριστικώς από διεθνή συμβατικά κείμενα.

Η Ελλάδα τάσσεται παγίως υπέρ του διαλόγου με την Τουρκία, με στόχο τη διευθέτηση της μοναδικής ελληνοτουρκικής διαφοράς, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, αυτή της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας και Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης μεταξύ των δύο χωρών.

Η άσκηση των δικαιωμάτων που απορρέουν από την ελληνική κυριαρχία δεν αποτελεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης».

Τα τερτίπια της Τουρκίας μέσω διαρροών

Στην αγαπημένη της τακτική κατέφυγε ξανά η Άγκυρα και για το θέμα των θαλάσσιων πάρκων άρχισε τις διαρροές μέσω του κρατικού πρακτορείου Anadolou.

«Το επόμενο βήμα που θα γίνει θα είναι να ανακηρύξει η Τουρκία τα δικά της θαλάσσια πάρκα. Η Τουρκία αναμένεται να προχωρήσει στην ανακήρυξη δικών της θαλάσσιων πάρκων, μετά την ανακοίνωση της Ελλάδας ότι σχεδιάζει τη δημιουργία δύο θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών, μίας στο Ιόνιο και μίας στο Αιγαίο Πέλαγος» αναφέρει το τουρκικό πρακτορείο Anadolu.

Επικαλούμενο «αρμόδιες πηγές» συνεχίζει αναφέροντας ότι «τα θαλάσσια πάρκα που ανακήρυξε η Ελλάδα στο Ιόνιο και στο Αιγαίο δεν έχουν για την Τουρκία καμία νομική ισχύ, ειδικά υπό το πρίσμα των αλληλένδετων ζητημάτων στο Αιγαίο, όπως η υπό αμφισβήτηση κυριαρχία σε γεωμορφώματα. Η πρώτη τουρκική μελέτη για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό έχει ήδη δημοσιευθεί, ενώ σύμφωνα με το τουρκικό ΥΠΕΞ, η ανακήρυξη από την Ελλάδα του “θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού” θεωρείται πρόκληση».

Και σημειώνει ότι «ο Χάρτης Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού της Τουρκίας έχει κατοχυρωθεί διεθνώς μέσω της πλατφόρμας IOC-UNESCO. Αξιωματούχοι σημειώνουν ότι η κίνηση της Ελλάδας θεωρείται απόπειρα μεταβολής του status quo στο Αιγαίο και τονίζουν τη σημασία της μη παραβίασης της ελευθερίας ναυσιπλοΐας και άλλων δικαιωμάτων της Τουρκίας, ειδικά σε ημίκλειστες θάλασσες όπως το Αιγαίο».

Μάλιστα μας απειλούν ότι «δεν θα μείνει αναπάντητη οποιαδήποτε ενέργεια», με τις ίδιες πηγές να αναφέρουν στο Anadolu ότι η Τουρκία δεν αποδέχθηκε, ούτε πρόκειται να αποδεχθεί τετελεσμένα «σε αμφισβητούμενα γεωγραφικά σημεία του Αιγαίου»!

«Οποιαδήποτε ενέργεια που θα μπορούσε να αλλάξει το νομικό καθεστώς στο Αιγαίο ή να παραβιάσει την ελευθερία της ναυσιπλοΐας και τα συμφέροντα της Τουρκίας, δεν θα μείνει αναπάντητη. Οι κινήσεις της Ελλάδας παρακολουθούνται στενά από την Άγκυρα, ενώ αρμόδιοι φορείς εξετάζουν ενδεχόμενα μέτρα προστασίας και σε άλλες τουρκικές θαλάσσιες περιοχές, όπως το Αιγαίο, η Μεσόγειος, η Μαύρη Θάλασσα και η Θάλασσα του Μαρμαρά. Σύμφωνα με πληροφορίες, δεν αποκλείεται να υπάρξουν εξελίξεις σύντομα. Αξιωματούχοι εκτιμούν ότι το επόμενο βήμα θα είναι η ανακήρυξη των τουρκικών θαλάσσιων πάρκων» αναφέρει το δημοσίευμα του Anadolu.

Βασικές ερωτοαπαντήσεις για τα εθνικά πάρκα

1. Τι είναι τα Εθνικά Θαλάσσια Πάρκα;

Τα θαλάσσια πάρκα είναι δίκτυα διασυνδεδεμένων προστατευόμενων περιοχών. Η δημιουργία τους προσφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα σε σύγκριση με τις μεμονωμένες προστατευόμενες περιοχές, κυρίως λόγω της ολιστικής οικολογικής, διοικητικής και κοινωνικοοικονομικής προσέγγισης. Σκοπός τους είναι η διατήρηση της μοναδικής βιοποικιλότητας, η προστασία και η αποκατάσταση των οικοτόπων και η προώθηση της εκπαίδευσης και της ευαισθητοποίησης σχετικά με τη θαλάσσια φύση.

Η δημιουργία των εθνικών θαλασσίων πάρκων εξαγγέλθηκε, ανάμεσα στις άλλες δεσμεύσεις που ανέλαβε η Ελλάδα, από τον Κυριάκο Μητσοτάκη τον Απρίλιο του 2024, κατά την 9η Διεθνή Διάσκεψη για τους Ωκεανούς που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα. Στην 3η Διάσκεψη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για τους Ωκεανούς που πραγματοποιήθηκε στη Νίκαια την 9η Ιουνίου, ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε τη δημιουργία του Εθνικού Θαλασσίου Πάρκου Ιονίου και του εθνικού θαλασσίου πάρκου Νοτίου Αιγαίου 1 – Νότιες Κυκλάδες, το οποίο αποτελεί το πρώτο βήμα σχεδιασμού και υλοποίησης Εθνικών Θαλασσίων Πάρκων στο Αιγαίο.

2. Τι αλλάζει πρακτικά με την θεσμοθέτηση των εθνικών θαλασσίων πάρκων;

Τα πάρκα θεσμοθετούνται με γνώμονα αυστηρά περιβαλλοντικά κριτήρια, την επίτευξη χωρικής ενότητας και κατά συνέπεια τη διευκόλυνση της ολοκληρωμένης και ουσιαστικής διαχείρισης αυτών. Ο χώρος αντιμετωπίζεται με ενιαίο τρόπο και δίνει τη δυνατότητα ορθότερης ρύθμισης των επιτρεπόμενων χρήσεων και δραστηριοτήτων.

Στα εθνικά θαλάσσια πάρκα θα απαγορευθεί πλήρως η αλιεία με μηχανότρατα, ενώ προβλέπονται πρόσθετα μέτρα και περιορισμοί για την αποτελεσματική προστασία των πλέον ευάλωτων οικοτόπων και ειδών. Η εφαρμογή των μέτρων θα επιτηρείται με την χρήση ολοκληρωμένου συστήματος παρακολούθησης και εποπτείας από τον ΟΦΥΠΕΚΑ (περιλαμβάνει, drones, ραντάρ, δορυφορικές εικόνες, κ.ά) σε συνεργασία με τις κατά τόπους λιμενικές αρχές.

3. Ποιος είναι ο στόχος της θεσμοθέτησης των δύο εθνικών θαλασσίων πάρκων;

α) η ανάδειξη και τεκμηρίωση της μοναδικής σε παγκόσμια κλίμακα οικολογικής και επιστημονικής αξίας της πολυνησίας του Νοτίου Αιγαίου και του Ιονίου, β) η προστασία και διαχείριση των πολύτιμων οικοσυστημάτων και ειδών τους, τόσο στον χερσαίο όσο και στον θαλάσσιο χώρο, γ) η συμβατή με την προστασία του περιβάλλοντος, βιώσιμη διατήρηση ή/και επαναφορά ανθρώπινων δραστηριοτήτων, ώστε να διασφαλιστεί η διαχρονική αναγνώριση της περιοχής εντός και εκτός συνόρων ως πολύτιμο στοιχείο της παγκόσμιας φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς.

4. Με ποια διαδικασία προσδιορίστηκαν τα όρια των εθνικών θαλάσσιων πάρκων;

Τα όρια προσδιορίστηκαν μετά από αντίστοιχες Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες, οι οποίες τίθενται σήμερα σε δημόσια διαβούλευση, σύμφωνα με την εθνική και ενωσιακή νομοθεσία με κριτήριο την οικολογική και περιβαλλοντική τους αξία. Τα δύο πάρκα περιλαμβάνουν και ενοποιούν διάσπαρτες προστατευόμενες περιοχές που ανήκουν ήδη ή είναι υπό ένταξη στο ευρωπαϊκό δίκτυο Natura 2000. Το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Νοτίου Αιγαίου 1 – Νότιες Κυκλάδες περιλαμβάνει 18 υφιστάμενες περιοχές του δικτύου Natura 2000 και το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ιονίου 24 περιοχές. Τα πάρκα είναι συνεκτικά και γεωγραφικά προσδιορισμένα, προκειμένου να μπορούν να επιτηρούνται και να είναι εφικτή η αποτελεσματική διαχείρισή τους με σκοπό την ουσιαστική προστασία τους.

Μάλιστα, η έκταση αυτών υπερβαίνει τις αρχικές εξαγγελίες του πρωθυπουργού στο 9οOur Ocean Conference. Αυτές προέβλεπαν θαλάσσια πάρκα συνολικής έκτασης 22.000 km2 (14.000 km2 στο Ιόνιο και 8.000 km2 στο Νότιο Αιγαίο). Σήμερα, με βάση τις αντίστοιχες ειδικές περιβαλλοντικές μελέτες, η έκταση αυξήθηκε κατά 25% και αγγίζει περίπου τα 27.500 km2 (περί τα 18.000 km2 και 9.500 km2 αντίστοιχα).

5. Γιατί το εθνικό θαλάσσιο πάρκο Νοτίου Αιγαίου 1 – Νότιες Κυκλάδες; Γιατί επιλέχθηκαν αυτές και όχι άλλες περιοχές; Γιατί δεν επεκτείνετε και σε άλλες περιοχές του Αιγαίου;

Οι Νότιες Κυκλάδες προτεραιοποιούνται ως το πρώτο στάδιο υλοποίησης επειδή είναι το πιο ευαίσθητο περιβαλλοντικά οικοσύστημα. Η περιοχή του πάρκου συμπεριλαμβάνει ένα πολύ σημαντικό οικολογικά τμήμα του Αιγαίου, το οποίο ταυτόχρονα δέχεται ισχυρές πιέσεις λόγω κυρίως του τουρισμού.

Το πάρκο καθορίστηκε με αυστηρά επιστημονικά κριτήρια. Μάλιστα, η έκτασή του υπερβαίνει τις δεσμεύσεις που είχαν αναληφθεί κατά τις εξαγγελίες στο Our Ocean Conference.

Πρόκειται για άσκηση με μεγάλη περιβαλλοντική και τεχνική δυσκολία, η οποία πρέπει ταυτόχρονα να είναι οικολογικά συνεκτική, αλλά και να πληροί τις προϋποθέσεις για την αποτελεσματική διαχείριση, επιτήρηση και προστασία του πάρκου.

Προχωράμε σταδιακά στην εφαρμογή με την πρώτη φάση στις Κυκλάδες. Θα ακολουθήσει η επόμενη φάση. Στο Βόρειο Αιγαίο υπάρχει ήδη το Εθνικό Θαλάσσιο πάρκο της Αλοννήσου.

6. Γιατί το εθνικό θαλάσσιο πάρκο Ιονίου;

Η περιοχή έκτασης του πάρκου είναι καίριας σημασίας για πολλά είδη θαλάσσιων θηλαστικών που χρησιμοποιούν την Ελληνική Τάφρο του Ιονίου ως κύρια περιοχή διαβίωσης και απειλούνται από ανθρωπογενείς πιέσεις όπως οι συγκρούσεις με πλοία και ο υποθαλάσσιος θόρυβος. Η συνολική έκταση του πάρκου είναι περίπου 18.000 km2.

7. Ποια είναι τα επόμενα βήματα;

Οι Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες των εθνικών θαλάσσιων πάρκων τίθενται σήμερα σε δημόσια διαβούλευση μέχρι τις 22 Σεπτεμβρίου. Αμέσως μετά, το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας θα προχωρήσει σε επεξεργασία των σχολίων της διαβούλευσης και τη σύνταξη του σχεδίου Προεδρικού Διατάγματος, με στόχο την κατάθεση αυτού στο Συμβούλιο της Επικρατείας μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου. Με την ολοκλήρωση της νομικής επεξεργασίας από το ΣτΕ και τη δημοσίευση των Προεδρικών Διαταγμάτων ολοκληρώνεται η θεσμοθέτηση των δύο πάρκων.

8. Πότε θα προχωρήσετε στην επόμενη φάση στο Αιγαίο;

Το εθνικό θαλάσσιο πάρκο Αιγαίου 1 – Νότιες Κυκλάδες είναι η πρώτη φάση ενός μεγάλου εγχειρήματος που αφορά περιοχές ολόκληρου του Αιγαίου. Όταν ολοκληρωθεί η υλοποίηση αυτού του σταδίου, θα ακολουθήσουν τα επόμενα.