Το Μεντίκ Τεπέ στη Σανλιούρφα ίσως είναι παλαιότερο από το Γκιομπεκλί Τεπέ.
Αντιπροσωπεύει τα πρώτα βήματα του ανθρώπου προς τη μόνιμη εγκατάσταση και την καλλιέργεια.
Οι δομές ποικίλλουν σε μέγεθος αλλά δεν έχουν την τυπική Τ-σχήμη.
Η ανακάλυψη μπορεί να αναδιαμορφώσει την κατανόησή μας για τη Νεολιθική εποχή.
Χρονολόγιο
1963 – Ανακάλυψη του Γκιομπεκλί Τεπέ από τουρκικές και αμερικανικές ομάδες.
2019 – Προσθήκη του Γκιομπεκλί Τεπέ στη λίστα UNESCO.
2024 – Έναρξη ανασκαφών στο Μεντίκ Τεπέ από το Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ και το Μουσείο Αρχαιολογίας Σανλιούρφας.
2025 – Ανακοινώνεται ότι το Μεντίκ Τεπέ μπορεί να είναι παλαιότερο από το Γκιομπεκλί Τεπέ.
Νέα ανακάλυψη στη Σανλιούρφα
Ένα νεοανακαλυφθέν αρχαιολογικό κέντρο στη νοτιοανατολική Τουρκία ενδέχεται να προηγείται του Γκιομπεκλί Τεπέ, του παλαιότερου γνωστού ναού στον κόσμο. Το Μεντίκ Τεπέ, που βρίσκεται στη γειτονιά Παϊαμλί του Εγιούμπιε στη Σανλιούρφα, ρίχνει νέο φως στην απαρχή της Νεολιθικής εποχής.
Τι αποκαλύπτει το Μεντίκ Τεπέ;
Οι πρώτες ενδείξεις δείχνουν ότι το Μεντίκ Τεπέ ίσως ανήκει στις απαρχές της μετάβασης του ανθρώπου από τη νομαδική ζωή στο μόνιμο οικισμό. Ο επικεφαλής των ανασκαφών, καθηγητής Douglas Baird από το Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ, εξηγεί ότι η ομάδα του μελετά τα πρώτα στάδια καλλιέργειας φυτών και μόνιμης εγκατάστασης.
Σύμφωνα με τις πρώτες παρατηρήσεις, οι δομές στο Μεντίκ Τεπέ έχουν διαφορετικά μεγέθη:
Μικρά κτίσματα περίπου 3 μέτρων.
Μεσαία κτίσματα 4–5 μέτρων.
Μερικά ακόμη μεγαλύτερα.
Αν και διαθέτουν κιονόμορφα στοιχεία, δεν εμφανίζουν την χαρακτηριστική Τ-σχήμη που συναντάμε στο Γκιομπεκλί Τεπέ και το Καραχαντέπε.
Διαφορές με το Γκιομπεκλί Τεπέ και το Καραχαντέπε
Το αρχιτεκτονικό ύφος του Μεντίκ Τεπέ υποδηλώνει ότι οι δημιουργοί του είχαν διαφορετικές πολιτισμικές ή λειτουργικές προτεραιότητες. Αυτό το στοιχείο μπορεί να σημαίνει ότι πρόκειται για μια προγενέστερη φάση πριν από την ανάπτυξη των μνημειακών κατασκευών που γνωρίζουμε.
Σχέση με άλλα νεολιθικά κέντρα
Το Μεντίκ Τεπέ εντοπίστηκε από την αρχαιολόγο Φατμά Σαχίν, υπεύθυνη επίσης για το κοντινό Τσακμάκ Τεπέ. Τα δύο αυτά κέντρα φαίνεται να ανήκουν στην ίδια πρώιμη περίοδο, παλαιότερη από τα περισσότερα στρώματα του Γκιομπεκλί Τεπέ.
Το Γκιομπεκλί Τεπέ, που ανακαλύφθηκε το 1963, χρονολογείται πριν από 12.000 χρόνια και σήμερα αποτελεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Αν επιβεβαιωθεί ότι το Μεντίκ Τεπέ είναι παλαιότερο, τότε η ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού ίσως χρειαστεί να ξαναγραφτεί.
Συχνές Ερωτήσεις
Τι είναι το Μεντίκ Τεπέ;
Είναι ένας νεολιθικός οικισμός στη Σανλιούρφα Τουρκίας που μπορεί να προηγείται του Γκιομπεκλί Τεπέ.
Ποια είναι η σημασία του;
Δείχνει τα πρώτα βήματα του ανθρώπου από τη νομαδική ζωή στη μόνιμη εγκατάσταση και την καλλιέργεια.
Πώς διαφέρει από το Γκιομπεκλί Τεπέ;
Οι κολώνες του Μεντίκ Τεπέ είναι μικρότερες και δεν έχουν την χαρακτηριστική Τ-σχήμη.
Ποιος ηγείται της ανασκαφής;
Ο καθηγητής Douglas Baird από το Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ, με τη στήριξη του Μουσείου Σανλιούρφας και του British Institute of Archaeology.
Θα αλλάξει η ανακάλυψη την ιστορία;
Αν επιβεβαιωθεί ότι το Μεντίκ Τεπέ είναι παλαιότερο, τότε ναι, θα χρειαστεί επαναξιολόγηση της πρώιμης νεολιθικής περιόδου.
Βιβλιογραφία
Baird, D. et al., University of Liverpool – Ανακοινώσεις 2025.
Şanlıurfa Archaeology Museum, Δελτία Τύπου 2024–2025.
UNESCO World Heritage Centre – Göbeklitepe (whc.unesco.org).
Ministry of Culture and Tourism, Turkey – Taş Tepeler Project.
https://arxaiaellinika.gr/archives/mentik-tepe-gkiompekli-tepe