Ο πρωθυπουργός της Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας (GNU) της Λιβύης, με έδρα την Τρίπολη, Αμπντουλχαμίντ Ντμπεϊμπά (αριστερά), με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Κωνσταντινούπολη, 1η Αυγούστου 2025.
Αφού έπαιξε τον ρόλο του προστάτη της Τριπολιτανίας, η Άγκυρα ανοίγεται στην παράλληλη εξουσία της Κυρηναϊκής του στρατάρχη Χάφταρ με την ελπίδα να εδραιώσει τις θαλάσσιες φιλοδοξίες της στην ανατολική Μεσόγειο, γράφει η γαλλική Le Monde.
Η Τουρκία, ειρηνοποιός στη Λιβύη; Χρειάστηκε επίμονη μεσολάβηση από την Άγκυρα για να αποτραπεί η επιστροφή της Τρίπολης στους παλιούς δαίμονές της, στις μάχες των πολιτοφυλακών.
Συμφωνία επιτεύχθηκε το Σάββατο 13 Σεπτεμβρίου μεταξύ της Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας (GNA) και της Ράντα, μιας από τις κύριες ένοπλες ομάδες της πρωτεύουσας, δύο εβδομάδες μετά την έξαρση των εντάσεων που προκάλεσε φόβους για νέο ξέσπασμα βίας μεταξύ των δύο πλευρών.
Η εμπλοκή των τουρκικών υπηρεσιών πληροφοριών ήταν κρίσιμη στην αρχή αυτής της κατευναστικής στάσης μεταξύ των δυνάμεων που είναι πιστές στον πρωθυπουργό Αμπντέλ Χαμίντ Ντμπειμπά και της πολιτοφυλακής Ράντα, της οποίας ο έλεγχος της περιοχής Σουκ Ελ-Τζομάα (βορειοανατολικά της Τρίπολης) -όπου βρίσκεται το αεροδρόμιο Μιτίγκα- της δίνει αποφασιστική επιρροή στην ισορροπία δυνάμεων στην πρωτεύουσα.
Αφού ξεφορτώθηκε μια άλλη πολιτοφυλακή, τον Μηχανισμό Υποστήριξης Σταθερότητας (SSA), τον Μάιο, η κυβέρνηση του κ. Ντμπειμπά αντιμετωπίζει την υπολειμματική αντίσταση από τη Ράντα, το τελευταίο εμπόδιο στην εγκαθίδρυση του πλήρους ελέγχου της στην Τρίπολη.
Από την πτώση του πρώην «Οδηγού» Μουαμάρ Καντάφι το 2011, η δυτική περιοχή της Τριπολιτανίας, όπως και η υπόλοιπη χώρα, έχει κατακερματιστεί σε προπύργια πολιτοφυλακής.
Οι τουρκικές υπηρεσίες πληροφοριών έπαιξαν καθοριστικό ρόλο
Η εφημερίδα εξήγησε ότι οι τουρκικές υπηρεσίες πληροφοριών έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην επίτευξη αυτής της κατάπαυσης του πυρός, έχοντας φέρει με επιτυχία τις δύο πλευρές σε επαφή, δίνοντάς τους σημαντική επιρροή στην ισορροπία δυνάμεων στην Τρίπολη.
Ωστόσο, η Le Monde σημείωσε ότι αυτός ο διακανονισμός παραμένει εύθραυστος, καθώς μέχρι στιγμής έχει περιοριστεί σε «καλές προθέσεις» χωρίς πρακτικά μέτρα. Εν τω μεταξύ, η αποτελεσματική αποχώρηση της Δύναμης Αποτροπής από το αεροδρόμιο Μιγίγκα —μέσω της οποίας διαχειρίζεται την επιβατική κίνηση και επιβλέπει μια στρατιωτική βάση και ένα μεγάλο συγκρότημα φυλακών— παραμένει το σημαντικότερο εμπόδιο.
Επικαλέστηκε ανώνυμους Λίβυους παρατηρητές που εξέφρασαν σκεπτικισμό σχετικά με την πιθανότητα η δύναμη «Αποτροπής» να παραιτηθεί από αυτόν τον έλεγχο, ο οποίος αποτελεί την κύρια πηγή δύναμής της. Πιστεύουν ότι οι προσπάθειες του Ντμπειμπά να επιβάλει ένα ενιαίο τοπίο ασφάλειας στην Τρίπολη υπό την ηγεσία του είναι πιθανό να αποτύχουν.
Η στροφή της Τουρκίας προς την Ανατολική Λιβύη
Η Le Monde πιστεύει ότι η ουσία της τρέχουσας σκηνής στη Λιβύη έγκειται στην επιταχυνόμενη κίνηση της Τουρκίας να επεκτείνει την επιρροή της. Από την περασμένη άνοιξη, η Άγκυρα έχει μετακινηθεί από τον περιορισμό των σχέσεών της με την Τρίπολη στο ευρύτερο άνοιγμά της προς την Κυρηναϊκή, το προπύργιο του Λιβυκού Εθνικού Στρατού (LNA) με επικεφαλής τον Στρατάρχη Χαφτάρ.
Η Le Monde περιγράφει αυτή τη μετατόπιση ως εκπληκτική υπό το φως της αιματηρής μάχης που έλαβε χώρα στην πρωτεύουσα μεταξύ 2019 και 2020, όταν η Τουρκία παρενέβη στρατιωτικά για λογαριασμό της πρώην Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας (GNA), συμβάλλοντας στην εκδίωξη των δυνάμεων του Χαφτάρ από την Τρίπολη με την υποστήριξη της ρωσικής ομάδας Wagner.
Πρόσθεσε ότι το τρέχον πολιτικό κενό στη Λιβύη προσφέρει στην Άγκυρα μια μεγαλύτερη ευκαιρία να εδραιώσει την παρουσία της.
Μετά τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός του 2020, η Τουρκία και η Ρωσία μοιράζονται την επιρροή τους στη χώρα.
Ωστόσο, με την Άγκυρα να υπογράφει μια αμφιλεγόμενη ενεργειακή συμφωνία με την Τρίπολη το 2022, την επιστροφή της Turkish Airlines στον εναέριο χώρο της Λιβύης και το άνοιγμα προξενείου στη Βεγγάζη, η Άγκυρα φαίνεται να κινείται προς την οικοδόμηση μιας διπλής επιρροής στη Δύση και την Ανατολή, ειδικά μετά την ομαλοποίηση των σχέσεων με το Κάιρο και την υποχώρηση του ρόλου της Ρωσίας στη Μεσόγειο.
Μια μακροπρόθεσμη στρατηγική με Οθωμανικό Παρελθόν
Σύμφωνα με την εφημερίδα, αυτό το τουρκικό άνοιγμα προς την Ανατολή εντάσσεται σε μια μακροπρόθεσμη στρατηγική που βασίζεται στους στόχους που ανακοίνωσε ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στις αρχές του 2020, όταν μίλησε για «αναβίωση του αποτυπώματος των προγόνων μας σε αυτά τα εδάφη», αναφερόμενος στο οθωμανικό παρελθόν.
Μία από τις πιο εξέχουσες εκδηλώσεις αυτής της νέας στρατηγικής ήταν η επίσκεψη του Χάφταρ, γιου του στρατάρχη και πιθανού διαδόχου του ως επικεφαλής του Εθνικού Στρατού, στην Άγκυρα τον περασμένο Απρίλιο, όπου συναντήθηκε με τον Τούρκο Υπουργό Άμυνας και τον Αρχηγό του Γενικού Επιτελείου.
Τον Ιούλιο, πέντε τουρκικά φορτία όπλων έφτασαν στη Βεγγάζη από ξηράς και θάλασσας, μερικά από τα οποία στη συνέχεια συνέχισαν να τροφοδοτούν τις τουρκικές ροές υλικοτεχνικής υποστήριξης προς την Αφρική και την περιοχή του Σαχέλ.
Διεθνείς πηγές επιβεβαίωσαν ότι αυτές οι επιχειρήσεις αντανακλούν ένα υψηλό επίπεδο αμοιβαίας εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο πλευρών, όπως αποδεικνύεται σαφώς από την ιστορική επίσκεψη του αρχηγού των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών Ιμπραήμ Καλίν στη Βεγγάζη στις 25 Αυγούστου, όπου συναντήθηκε με τον Χαφτάρ ενώ η τουρκική φρεγάτα Kınalıada ήταν αγκυροβολημένη στο λιμάνι.
Κυριαρχία με πρόθεση την παράνομη ΑΟΖ
Ενισχύοντας τη Συμφωνία για τα Θαλάσσια Σύνορα, η Άγκυρα δεν έχει κρύψει το κύριο κίνητρό της για αυτήν την προσέγγιση.
Στις αρχές Σεπτεμβρίου, το επίσημο πρακτορείο Anadolu μίλησε για μια «μακροπρόθεσμη στρατηγική» που αποσκοπεί στη νομιμοποίηση της συμφωνίας για τα θαλάσσια σύνορα που υπογράφηκε με την Τρίπολη το 2019, η οποία παραχώρησε στην Τουρκία ευρεία επιρροή στα πλούσια σε φυσικό αέριο νερά της Ανατολικής Μεσογείου, εκτός από την ενεργειακή συνεργασία.
Η γαλλική εφημερίδα σημειώνει ότι ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν υπέγραψε τη συμφωνία με την πρώην Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA), με επικεφαλής τον Φαγιέζ αλ-Σάρατζ, σε αντάλλαγμα για στρατιωτική επέμβαση που την έσωσε από την πτώση στις δυνάμεις της «Γενικής Διοίκησης».
Η Le Monde πρόσθεσε ότι η συμφωνία αυτή «πάσχει από ένα σημαντικό νομικό πρόβλημα, καθώς υπογράφηκε με τις αρχές της δυτικής Λιβύης, ενώ αφορούσε τις ανατολικές θαλάσσιες περιοχές, κάτι που απαιτεί επικύρωση από τη Βουλή των Αντιπροσώπων για να τεθεί σε ισχύ.
Επιπλέον, η Άγκυρα βλέπει την ανατολική Λιβύη ως μια ελκυστική οικονομική ευκαιρία μέσω έργων ανοικοδόμησης, ιδίως στην πόλη Ντέρνα, η οποία καταστράφηκε από τον τυφώνα Ντάνιελ το 2023, εν μέσω αυξανόμενης πίεσης από τουρκικές κατασκευαστικές εταιρείες να αποκτήσουν μερίδιο αυτής της αγοράς».
Το δίλημμα του Ντμπεϊμπά
Η Le Monde αναφέρει ότι η εφαρμογή αυτής της στρατηγικής «θέτει την Τουρκία ενώπιον ενός πολιτικού διλήμματος. Μια προσέγγιση με τον Χαφτάρ απαιτεί παραχωρήσεις, κυρίως τη θυσία του Ντμπεϊμπά, ο οποίος πρόσφατα συγκρούστηκε με τη δύναμη της «αποτροπής» και έχει γίνει, κατά την άποψη της Άγκυρας, πηγή αστάθειας που θα μπορούσε να απειλήσει τα στρατιωτικά της συμφέροντα στις βάσεις της αλ-Ουατίγια, του αλ-Χουμς και της Μισράτα. Ωστόσο, η ανατροπή του δεν είναι εύκολο βήμα, καθώς αναμένεται να προκαλέσει την οργή της Μισράτα, της γενέτειράς του».
Κατέληξε λέγοντας ότι η Τουρκία λαμβάνει σταθερά μέτρα για την οικοδόμηση μιας ισορροπημένης επιρροής μεταξύ της δυτικής και της ανατολικής Λιβύης, διασφαλίζοντας την εδραίωση της στρατιωτικής και πολιτικής της παρουσίας και την προστασία των θαλάσσιων και οικονομικών της φιλοδοξιών στην Ανατολική Μεσόγειο.
Ωστόσο, αυτή η πορεία παραμένει γεμάτη με πολυπλοκότητες στο εσωτερικό τοπίο της Λιβύης και βαθιές διαιρέσεις μεταξύ των αντίπαλων αρχών της.
—