Μια πόλη κρυμμένη στον χρόνο
Λίγοι γνωρίζουν τη Λητή, την αρχαία πόλη μόλις 12 χλμ. βορειοδυτικά της Θεσσαλονίκης. Παρόλα αυτά, αποτέλεσε κέντρο πλούτου, θρησκείας και πολιτισμού στη Μακεδονία. Εδώ ανακαλύφθηκαν ιερά, θέατρο και νεκροταφεία με χρυσά κοσμήματα.
Από τη Νεολιθική στην Ελληνιστική εποχή
Η Λητή υπήρχε ήδη από τη Μέση Νεολιθική Εποχή. Τα πρώτα ίχνη κατοίκησης ανάγονται στην Αρχαϊκή περίοδο. Ο οικισμός εξελίχθηκε γρήγορα και ενσωματώθηκε στο μακεδονικό βασίλειο. Ειδικά την εποχή του Φιλίππου Β΄, η πόλη επεκτάθηκε και οχυρώθηκε για στρατηγικούς και οικονομικούς λόγους.
Η ακμή μετά τον Μέγα Αλέξανδρο
Η μεγάλη ανάπτυξη ήρθε με την επιστροφή των βετεράνων από τις εκστρατείες του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ο Κάσσανδρος, βασιλιάς της Μακεδονίας, αξιοποίησε τον πλούτο που έφερε ο στρατός από την Ανατολή. Έτσι, η Λητή έγινε μέρος ενός δικτύου ισχυρών οχυρωμένων πόλεων. Η ευημερία κράτησε μέχρι τη ρωμαϊκή κατάκτηση, μετά τη μάχη της Πύδνας το 168 π.Χ.
Ο ρόλος της Εγνατίας Οδού και οι Ρωμαίοι έποικοι
Η διέλευση της Εγνατίας Οδού από την περιοχή έφερε εμπορική και πολιτιστική άνθηση. Ρωμαίοι πολίτες εγκαταστάθηκαν στη Λητή, ανέπτυξαν δραστηριότητες, συμμετείχαν στη διοίκηση και ενίσχυσαν την οικονομία. Η πόλη διατηρούσε τη σημασία της και στους ρωμαϊκούς χρόνους.
Ιερό της Δήμητρας και μυστικοί τάφοι
Ένα σημαντικό υπαίθριο ιερό, αφιερωμένο στη Δήμητρα και την Κόρη (Περσεφόνη), βρισκόταν στη Λητή. Η λατρεία της Δήμητρας ξεκίνησε στους ύστερους αρχαϊκούς χρόνους. Τα αναθήματα, ειδώλια και αναγλυφικά έργα αποκαλύπτουν πλούσια θρησκευτική ζωή και επιρροές από Αθηναίους καλλιτέχνες. Εκτός από τη Δήμητρα, λατρεύονταν επίσης Αθηνά, Αφροδίτη, Άρτεμις, Ασκληπιός, Ίσιδα, και άλλες θεότητες.
Διάσημοι τάφοι και χρυσά κτερίσματα
Κοντά στη Λητή, στο Δερβένι, βρέθηκαν τάφοι με μοναδικά ευρήματα. Ο πιο γνωστός, ο «τάφος Μακρίδη Μπέη», ήταν μνημειακός και ανήκε σε εξέχουσα προσωπικότητα. Χρυσά κοσμήματα βρέθηκαν ακόμη και σε ταφή μικρού κοριτσιού. Τα πλούσια κτερίσματα αντανακλούν τον πλούτο και τη σημασία της πόλης.
Ο πάπυρος και ο κρατήρας του Δερβενίου
Τα κορυφαία ευρήματα της περιοχής είναι ο ελικωτός κρατήρας από μπρούντζο με παραστάσεις του θριάμβου του Διονύσου και ο πάπυρος του Δερβενίου. Ο πάπυρος θεωρείται ο αρχαιότερος αναγνώσιμος της Ευρώπης και μπήκε στη λίστα της Unesco. Τα ευρήματα αυτά επιβεβαιώνουν τον πολιτιστικό πλούτο της Λητής.
Θέατρο και πολιτιστική ζωή
Η ύπαρξη πήλινων προσωπείων και ειδωλίων ηθοποιών αποκαλύπτει το ενδιαφέρον των κατοίκων για το αρχαίο θέατρο. Πιθανότατα οι παραστάσεις γίνονταν μέσα στο ιερό της Δήμητρας, αν και δεν έχει εντοπιστεί ακόμα θεατρικό οικοδόμημα.
Συμπέρασμα
Η Λητή υπήρξε σημαντική μακεδονική πόλη, με οικονομική δύναμη, πολιτισμό και θρησκευτικότητα. Τα αρχαιολογικά ευρήματα, τα χρυσά κοσμήματα, τα ιερά και ο πάπυρος του Δερβενίου αποκαλύπτουν μια κοινωνία πλούσια και δραστήρια. Η πόλη συνέχισε να παίζει ρόλο και στα ρωμαϊκά και βυζαντινά χρόνια, αφήνοντας έντονο αποτύπωμα στην ιστορία της Μακεδονίας.
Πηγή: Μ. Ριτζαλέου, Voria