Μερκαντιλισμός ( εμποροκρατισμός, εμποροκρατία) είναι μία οικονομική θεωρία που υποστηρίζει ότι η ευημερία του κράτους εξαρτάται από τις αρχές που διέπουν το εμποροκρατικό σύστημα(mercantile system).[1] Συνήθως, το σύστημα αυτό θεωρείται ότι ταυτίζει τον πλούτο(wealth) με το χρήμα(money). Γενικά όμως είναι εκείνο που πρεσβεύει ότι μόνο με κυβερνητικές ρυθμίσεις οικονομικού εθνικιστικού χαρακτήρος, μπορεί να εξασφαλιστεί η οικονομική ευημερία του κράτους.
Ο μερκαντιλισμός προτείνει στην κυβέρνηση ότι η προώθηση των οικονομικών στόχων, πρέπει να γίνει με την ενθάρρυνση χρήσης δασμών και εσωτερικών φόρων, και παράλληλα να ενθαρρύνονται οι εξαγωγές. Ο μερκαντιλισμός, δεν διστάζει να θυσιάσει ένα τμήμα της κοινότητας προς όφελος ενός άλλου τμήματος και θεωρεί ότι….
η παραγωγή παρά η κατανάλωση αποτελούσε το αντικείμενο της κύρια οικονομικής δραστηριότητας.[2]
Ο μερκαντιλισμός δεν ήταν απλά μια οικονομική πολιτική, αφού απέβλεπε και στην αύξηση της δύναμης της απολυταρχίας, αποικιοκρατίας αλλά και στη γενικότερη αύξηση της κρατικής ισχύος. Η εφαρμογή του μερκαντιλισμού ατόνησε κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα, ενώ παράλληλα αναπτυσσόταν η ιδέα του «οικονομικού φιλελευθερισμού».
Σύμφωνα με τον Βασίλη Βιλιάρδο ο μερκαντιλισμός είναι μία κεντρική, συστηματική οικονομική πολιτική, όπου τα δημόσια έσοδα είναι απαραίτητα για τη συντήρηση της πολυέξοδης κρατικής εξουσίας, καθώς επίσης της επεκτατικής πολιτικής. Τα «μερκαντιλιστικά μέτρα» είναι τα εξής:
(α) η αύξηση της εξαγωγής προϊόντων
(β) η μείωση των εισαγωγών
(γ) η δημιουργία «ισχυρού στόλου» για τη μεταφορά των προϊόντων και την αποφυγή τυχόν πολεμικών συγκρούσεων
(δ) η δημιουργία οδικού δικτύου και
(ε) η ίδρυση αποικιών, σε συνεργασία με τις ισχυρές επιχειρήσεις εμπορίου κλπ. της «επιτιθέμενης» χώρας – όπου οι αποικίες θα έπρεπε να μένουν σε απόλυτη εξάρτηση από τη μητρόπολη[3]
Σήμερα, ο μερκαντιλισμός επιστρέφει καθώς οι κυβερνήσεις προσπαθούν να χειραγωγήσουν τις αγορές προς όφελός τους. Κύριος εκφραστής είναι ο Γερμανικός οικονομικός εθνικισμός. Όφελος φυσικά που θα έχει σε συνεργασία με τον νεοφιλελεύθερο γκλομπαλισμό, με όπλα τις εξαγωγές και την λιτότητα, προσπαθούν να βρουν φτηνά εργατικά χέρια, διαλύοντας ή καταλύοντας παράλληλα τις εθνικές κυριαρχίες και τον κοινωνικό ιστό. Ο στόχος είναι φυσικά διάφορες κοινωνικές ομάδες όπως είναι οι συνταξιούχοι, οι δημόσιοι υπάλληλοι, οι μικρομεσαίοι έμποροι, ενώ δεν διστάζουν να τα βάλουν με τις δυνάμεις ασφαλείας του κράτους. Αρωγοί σε αυτό, είναι η ντόπια πολιτική και οικονομική ελίτ, η οποία σε συνεργασία με τους μερκαντιλιστές, κάνουν τα πάντα στο να προετοιμάσουν το νεοφιλελεύθερο κράτος προκειμένου να γίνει μία «ειδική οικονομική ζώνη», όπου φυσικά οι λέξεις ευημερία, ισότητα και κοινωνία, είναι λέξεις άγνωστες και εχθρικές.
Όπως λέει ο Χα Τζουν-Τσανγκ, δεν «δεν υπάρχει κεφάλαιο χωρίς πατρίδα»[4]. Πρώτα απ’ όλα, θα πρέπει να θυμόμαστε ότι μεγάλο ποσοστό των ξένων επενδύσεων είναι οι λεγόμενες «επενδύσεις τύπου brown field», δηλαδή: εξαγορά υφιστάμενων εταιρειών από μια ξένη εταιρεία, παρά «επενδύσεις τύπου greenfield», όπου μια ξένη επιχείρηση ιδρύει νέες μονάδες παραγωγής. Δηλαδή ο ξένος θα εξαγοράσει τις εδώ ντόπιες εταιρείες ή φιλέτα και θα επενδύσει προς όφελος της χώρας που εκπροσωπεί. Αυτός είναι ο νεομερκαντιλισμός.
Συνεπώς,, η εθνικότητα μιας εταιρείας εξακολουθεί να αποτελεί τον βασικότερο παράγοντα για το πού θα ασκούνται οι πιο σημαντικές της δραστηριότητες όπως η έρευνα και η ανάπτυξη, η χάραξη στρατηγικής, κ.ά.. Όπως επίσης σημαντικό να θυμόμαστε η κατοχή ενός υπερβολικού τμήματος της εθνικής οικονομίας από ξένους μπορεί να αποβεί επιβλαβής. Και εάν γίνει, τότε αυτό που ζούμε σήμερα, το αύριο θα είναι ακόμα χειρότερο: θα είμαστε μία σύγχρονη Γερμανική αποικία.
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
[1]-Λεξικό Κοινωνικών Επιστημών, UNESCO, 1972, σελ 541
[2]- Λεξικό Κοινωνικών Επιστημών, UNESCO, 1972, σελ 541
[3]- http://www.casss.gr/PressCenter/Articles/2346.aspx
[4]- Ha-Joon Chang,23 πράματα που δεν μας είπαν για τον καπιταλισμό, σελ 120
http://akritas-neoliberalism.blogspot.gr/2012/10/blog-post.html Πρωτοσελιδα – Ειδήσεις