του Κώστα Βαξεβάνη
Η Δικαιοσύνη έχει δύο επιλογές. Ή να δει το δάσος της κοινωνικής πραγματικότητας μέσα στην οποία πρέπει να αποδοθεί ή να κρεμαστεί στο δέντρο στο οποίο στοχοπροσηλώνεται δηλώνοντας πως αυτό είναι το δικό της αντικείμενο.
Δεν υπάρχει αντικειμενική δικαιοσύνη, όπως δεν υπάρχει αντικειμενική δημοσιογραφία. Ο δικαστής έχει το προσωπικό του σύστημα αξιών, τις πολιτικές του προτιμήσεις, τις αντιλήψεις του. Δεν μπορεί να τις φορά ή να τις πετά σαν πουκάμισο στην άκρη του δικαστικού εδράνου. Αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό, αλλά ακόμη και αν ήταν, δεν μπορείς να απογυμνώσεις τους ανθρώπους από τη φύση και τον προβληματισμό τους. Το κακό είναι -όπως και στη δημοσιογραφία- ο δικαστής ή ο εισαγγελέας, για χάρη αυτών των προτιμήσεων του, να πετάξει την αλήθεια που είναι μπροστά του ή να κλείσει τα μάτια, εμφανίζοντας πως αυτό ακριβώς είναι η τυφλή δικαιοσύνη.
Ο άνθρωπος της δικαιοσύνης, όπως και αυτός της δημοσιογραφίας, πρέπει να είναι ανεξάρτητος. Να μη δέχεται παρεμβάσεις, να μην κάνει χατήρια, να μην απαλλάσσει από τις ευθύνες αυτούς που του αρέσουν ή με τους οποίους συμφωνεί, σε βάρος όσων δεν θα προτιμούσε. Αυτή είναι η λεπτή διαφορά. Οι δικαστές δεν λειτουργούν σε κοινωνικό κενό, ανασαίνοντας μέσα σε μια γυάλα που περιβάλλει το έδρανο και τη νομική βιβλιοθήκη τους. Άλλωστε οι νόμοι αλλάζουν -έτσι θα έπρεπε τουλάχιστον- όταν δεν ανταποκρίνονται στην κοινωνική πραγματικότητα. Ένας νόμος που απέδιδε δικαιοσύνη πριν πέντε χρόνια τώρα μπορεί να είναι άδικος.
Οι απολιτικοί δικαστές, αυτοί δηλαδή που δεν έχουν ή που δεν ακούνε τον προβληματισμό της κοινωνίας, είναι άδικοι και αξιωματικά ταγμένοι στο πλευρό της συντήρησης. Επικαλούνται τους νόμους και τη νομιμότητα, αλλά δεν μπορούν να αποδώσουν δικαιοσύνη. Αυτοί οι δικαστές ή οι εισαγγελείς είναι εύκολο να χειραγωγηθούν ή να υποκύψουν σε διλήμματα. Και δυστυχώς γίνεται. Δεν έχω την άποψη πως το σκάρτο πολιτικό σύστημα πρέπει να αντικατασταθεί από ένα δικαστικό σύστημα που θα τιμωρεί επειδή το κράτος παράγει και αναπαράγει ατιμωρησία. Στα χέρια όμως εισαγγελέων και ανακριτών βρίσκονται σήμερα δεκάδες υποθέσεις, που η επίλυση τους θα βοηθήσει τη δημοκρατία να προχωρήσει. Το πολιτικό σύστημα με μαεστρία προσπαθεί να πείσει τους ανθρώπους της δικαιοσύνης πως αυτές οι υποθέσεις είναι κατατετμημένες και ανεξάρτητες μεταξύ τους υποθέσεις που πρέπει να εξεταστούν.
Δυστυχώς αυτές οι υποθέσεις συνθέτουν ένα σύστημα διαπλοκής, το οποίο είναι ενιαίο. Οι δικογραφίες πολλές φορές ακουμπούν η μία την άλλη και το περιεχόμενο τους συνθέτει και τη διαπλοκή και τη σχέση των ενόχων. Αυτό όμως το αγνοούν οι δικαστές, και πολλές φορές επιλέγουν να το αγνοούν, θεωρώντας πως έχουν να διεκπεραιώσουν έργο μιας ανάκρισης.
Δεν έχουν να κάνουν μια ανάκριση, αλλά να αποκαταστήσουν τη ζημιά που έχει πάθει η κοινωνία και να αποδώσουν δικαιοσύνη. Όχι νομιμότητα, δηλαδή μεταφορά της πραγματικότητας στο πεδίο των νόμων, αλλά Δικαιοσύνη.
Για να γίνει, πρέπει να ξεπεράσουν οι ίδιοι τα στεγανά που δημιουργούν τα κλισέ για τη δικαιοσύνη, αλλά και αυτά που δημιουργεί το ίδιο το σύστημα, κατασκευάζοντας συνεχώς στεγανά διαφόρων κατηγοριών εισαγγελέων. Το σύστημα δικαιοσύνης που εκ των πραγμάτων εξυπηρέτησε το σύστημα που σήμερα καλείται να τιμωρήσει. Κάθε άλλη ωραιοποιητική άποψη περί ανεξάρτητης δικαιοσύνης είναι για τα συνέδρια και τις πανεπιστημιακές διαλέξεις. Για να αλλάξει, όπως άλλωστε και η κοινωνία, πρέπει να σταθεί απέναντι στον εαυτό του και να προχωρήσει σε βάθος. Και αυτό απλώς σημαίνει να μην σταματάει στα όρια που βάζουν οι δικογραφίες με το επιχείρημα της ελλιπούς νομικής στοιχειοθέτησης, αλλά να προχωρά σε αυτό που στην πραγματικότητα συμβαίνει. Μπορεί να μην καταδικάσουν όλους τους ενόχους, αλλά θα βοηθήσουν την κοινωνία να κρίνει.
HOTDOC