Μεγάλα μυαλά: Ιωάννης Ξανθάκης

Ο Ιωάννης Ξανθάκης (Γύθειο, 1904 – Αθήνα, 9 Ιουλίου 1994) ήταν Έλληνας μαθηματικός και αστρονόμος. Χρημάτισε υπουργός Γεωργίας στο πρώτο μισό της δεκαετίας του ‘ 60. Μεταξύ άλλων, καθιέρωσε και το μάθημα των πιθανοτήτων στις μαθηματικές σπουδές.

Γεννήθηκε στο Γύθειο του νομού Λακωνίας. Σπούδασε Μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας την περίοδο 1921-1925 κι αμέσως μετά την αποφοίτησή του εκπόνησε διδακτορική διατριβή με θέμα: Συμβολή εις την θεωρίαν των ανωμαλιών των διαφορικών εξισώσεων πρώτης τάξεως, την οποία ανέλαβε να εξετάσει, το 1927, ο καθηγητής της Μαθηματικής Ανάλυσης Γεώργιος Ρεμούνδος (1878-1928).
Λόγω, όμως, του θανάτου του επιβλέποντα καθηγητή, καθυστέρησε η έγκριση καιαπονομή του διδακτορικού διπλώματός του, που, τελικά, έγινε το 1930, με εισηγητή τον καθη-γητή Παναγιώτη Ζερβό (1878-1952).
Εντωμεταξύ ο Ιωάννης Ξανθάκης είχε διορισθεί βοηθός και το 1929 επιμελητής στο Αστεροσκοπείο της Αθήνας, όπου του ανατέθηκε η διδασκαλία της πρακτι-κής και μαθηματικής Αστρονομίας, καθώς και της πρακτικής Μετεωρολογίας.
Το 1930 πήρε μια υποτροφία του Ελληνικού Κράτους για περαιτέρω σπουδές, την οποία αξιοποίησε εμβαθύνοντας στους τομείς της Μηχανικής και της Αστρονομίας, στη Γαλλία, ενώ ταυτόχρονα απέκτησε πρακτική εμπειρία στο Αστεροσκοπείο του Στρασβούργου.
Όταν επέστρεψε στην Ελλάδα διορίστηκε, αρχικά, στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση και στη συνέχεια δίδαξε Ανώτερα Μαθηματικά στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, τη διετία 1938-1940. Το 1940 εκλέχθηκε τακτικός καθηγητής Αστρονομίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Ως νέος καθηγητής, έπαιξε ουσιαστικό ρόλο στη στήριξη του Φυσικού και Μαθηματικού Τμήματος, τη δύσκολη και επικίνδυνη περίοδο της κατοχής. Τότε δίδαξε, εκτός της Αστρονομίας, τα Γενικά Μαθηματικά στους πρωτοετείς φοιτητές και το Λογισμό Πιθανοτήτων και Θεωρία Σφαλμάτων στους τεταρτοετείς φοιτητές.
Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτός, πρώτος, εισήγαγε το μάθημα των Πιθανοτήτων σε συνδυασμό με τη Θεωρία Σφαλμάτων, ως ανεξάρτητο μάθημα των Εφαρμοσμένων Μαθηματικών, στο Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Καθιέρωσε το μάθημα των Πιθανοτήτων στις Μαθηματικές Σπουδές και, μάλιστα, το 1950 εξέδωσε βιβλίο για το αντίστοιχο μάθημα που δίδαξε.
Το 1955 εκλέχθηκε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και παραιτήθηκε από τη θέση του στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Συνέχισε την επιστημονική του δραστηριότητα με τη νέα ακαδημαϊκή ιδιότητά του.
Το 1963 και το 1964 διετέλεσε υπουργός Γεωργίας σε υπηρεσιακές κυβερνήσεις. Και την περίοδο 1965-1968 ήταν πρόεδρος της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας, όπου ανάπτυξε τις συλλογικές δραστηριότητες για την καλλιέργεια των Μαθηματικών, με σημαντικότερη τη διοργάνωση του Βαλκανικού Συνεδρίου των Μαθηματικών στη Θεσσαλονίκη.
Στην επιστημονική κληρονομιά που άφησε συγκαταλέγονται, εκτός του βιβλίου του για το Λογισμό των Πιθανοτήτων με τη Θεωρία Σφαλμάτων, ένα εγχειρίδιο Γενικών Μαθηματικών (1949), ένα τετράτομο έργο για την Αστρονομία (1948-1952) κι αρκετές επιστημονικές εργασίες.
Πέθανε στις 9 Ιουλίου 1994 σε ηλικία 90 ετών.
Ν. Καστάνης
https://www.math.auth.gr