Φραγκόκοτα: Ένα από τα αρχαία οικόσιτα πτηνά της Ελλάδας

Δεν είναι ακριβώς γνωστό πότε ήρθαν οι Φραγκόκοτες στην Ελλάδα, υπάρχει όμως μία άριστη αρχαϊκή απεικόνισή τους σε αττικό σκύφο του 6ου αιώνα π.Χ.

Μετέπειτα υπάρχουν αρκετές απεικονίσεις, μαρτυρίες και περιγραφές αρχαίων Ελλήνων, Ρωμαίων και Βυζαντινών συγγραφέων (Αριστοτέλης, Columella, Ησύχιος, Βάρωνος κ.α.) με σημαντικότερες τις αναφορές του 2ου αιώνος μ.Χ. των Παυσανία (οι φτωχοί πιστοί θυσίαζαν μελεαγρίδες στο ιερό της Ίσιδος στην Τιθορέα), Αθηναίου Ναυκρατίτη (καταγράφει την αναφορά του Κλύτου Μιλήσιου, ότι γύρω από το ναό της Αρτέμιδος Παρθένου στη Λέρο υπάρχουν τα πουλιά μελεαγρίδες) και Αιλιανού, ο οποίος μας πληροφορεί πως οι αρχαίοι Ελληνες έτρωγαν Φραγκόκοτες, εκτός των πολύ ευσεβών διότι θεωρούταν ιερό πουλί. Ένας μύθος θέλει τις Μελεαγρίδες να είναι οι 4 αδερφές του Καλυδώνιου ήρωα Μελεάγρου, ο θάνατος του οποίου τις έκανε να θρηνήσουν τόσο πολύ ώσπου τις λυπήθηκε η θεά Άρτεμη, τις μεταμόρφωσε σε πτηνά και τις απέστειλε στην Λέρο.
Η μεγάλη ιστορία του, αφρικανικής καταγωγής (Μαρόκο/Αιθιοπία), πουλιού αυτού στην Ελλάδα, δεν συνοδεύεται μόνο από θρύλους και παραδόσεις, αλλά και εκτροφές, οι οποίες καλλιέργησαν τοπικές ποικιλίες σε διάφορα μέρη της. Είναι άδικο το ότι δεν ασχολήθηκε κανείς με το αυτόχθονο γενετικό υλικό που δημιουργήθηκε στα 2500 έτη και το οποίο χάθηκε με την εισαγωγή ξενικού.
Οι τοπικές ονομασίες μαρτυρούν την ύπαρξη και γνώση της Φραγκόκοτας (Numida meleagris sabyi/meleagris) σε πολλά μέρη, εκτός από την αρχαία μελεαγρίς (παρεμφορά της μελεναργίς) και νουμίδα, χρησιμοποιούνται ανά περιοχές οι ονομασίες φαραώνια, κροκράνες, κοκράνες, τσικρικόνια, πετρόκοτες, κουκουράνες κλπ. Δυστυχώς, οι μαρτυρίες για εγχώριες ποικιλίες είναι σχεδόν μηδαμινές και η γνώση ανεπαρκής, ελάχιστες είναι οι μορφολογικές περιγραφές και συμπεριφορές (π.χ. χαρακτηρισπκές άγριες συνήθειες) και σχεδόν άγνωστες οι σημερινές περιοχές διατήρησής τους.
Μοναδική περιοχή που έχει αναφερθεί ως παραδοσιακός τόπος εκτροφής και επιβιώνουν ντόπιοι πληθυσμοί μέχρι σήμερα, είναι η Λέσβος. Το πτηνό υπάρχει στο νησί από πολύ παλιά και μέχρι πριν λίγα έτη ήταν διαδεδομένο σε οικόσιτη και άγρια μορφή· εμφανίζει ποικιλία χρωματικών αποχρώσεων και μικρό σωματικό βάρος. Σήμερα υπάρχει ένας πληθυσμός 200-300 πουλιών σε άγρια κατάσταση και κατά τους χειμερινούς μήνες αποτελεί θηραματικό στόχο.
Άλλες περιοχές που έχουν εντοπιστεί ντόπιοι πληθυσμοί είναι ο Έβρος, η Ρούμελη και περιοχή της Ελασσόνας, χρήζουν όμως τεκμηρίωσης. Η έως τώρα έρευνα έχει βρει αυτά τα ελάχιστα μεν, αλλά σημαντικά στοιχεία γι’αυτό το πουλερικό και συμβάλει έτσι στη νέα γνώση της πλούσιας ελληνικής αγροβιοποικιλότητας. Οι έρευνες δεν σταματάνε και η γνώση για τις ελληνικές Φραγκόκοτες θα διευρυνθεί μέσω προσπαθειών ανακάλυψης παλαιών πληθυσμών και αδιάλειπτης αναζήτησης κέντρων παραδοσιακών εκτροφών με σκοπό την διαφύλαξή τους.
Κείμενο – φωτό:
Χριστόπουλος Απόστολος,
Αγροπεριβαλλοντολόγος MSc
Πηγή: http://www.amalthia.org/
Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΤΑ ΝΕΑ ΤΗΣ ΑΜΑΛΘΕΙΑΣ [τεύχος 6, Απρ. – Ιούν. 2013] Περιοδική έκδοση της Ελληνικής Εταιρίας Προστασίας και Διάσωσης των αυτοχθόνων φυλών κατοικίδιων (αγροτικών & οικόσιτων) ζώων.
dasarxeio